AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adııra tariX İnstitutu

-----------------------
/- r  ım n ist an-A 
7.^ 
r bay can  Duğlıı/  Qurahui> 
ım ııu u jişjs i

H .İ.M ə m m ə d o v a
ATƏT-in  Istanbul 
sammiti 
ərəfəsinda 
Ermanistan- 
Azarbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsi  ətrafmda  rə y b r  for- 
malaşmış  va  prioritet  istiqamətli  səyb r  nüəyyənləşdiriimişdir. 
Bu  ərəfədə  ATƏT-in  MinsK  qrupunun  həm sədrbrinin  tənısil 
etdİKİəri  dö vb tb rin   da  Dağlıq  Qarabağ  probleminə  nəzər-diq- 
qatbrini  artırmaq üçün səylər edilnıişdir,  Münaqişə  tarəfbrinin 
prezidentləri  arasmda  Keçirilmiş  görüş  (iyul  1999-cu  ıl)  rəsmi 
BaKinın  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  hallində  KonstruKtiv 
mövqeyi  vo  problemin  sülh və  danışıqlar yo!u  i b   həilinə  tərəf- 
dar olduğunu bir daha nümayiş etdirmişdir.  Istanbul  zirvo görü- 
şünda  Ermənistan-Azərbaycan.  Dağlıq  Qarabağ  münaqişasirjə 
dair  ayrıca  sənəd  qəbul  olunmamasma  baxmayaraq  “sülh  sa- 
zişi”nin  imzalanacağma  dair  proqnoziarın  əsassız  oiduğu 
aydmlaşmışdır.
ATƏT-in  MinsK  qrupu  ham sədrbrinin  Dağlıq  Qarabağ 
problemi  haqqmda  Istanbul  sammitində  yayılmış  maruzəsində 
dünyadaKi 
iiç  эп  asas  münaqişənin  -   Kosovo,  Çeçenistan  vo 
Dağlıq  Qarabağ münaqişələrinin -  halli  zaman!  d ö v b tb rın   ara­
zi  bütövlliyüno  üstünliİK  verilməsi  va  bunlarm Avropa təhlüKƏ- 
sizliyi  fonunda müzaKİra  olunması  sammitin  уекип 
sən əd b rin- 
də  Azarbaycanm maraqlarımn 
əks 
olunmasma zam in yaratmış- 
dır.  Heydar  Əliyevin  münaqişanin  aradan  qaldınlm ası  üçiin 
masuliyyat  daşıyan  ATƏT-in  MinsK  qrupunun  fəaliyyətinin 
yarıtmaz  olduğunu  cəsarətb 
iştiraK çılarm  
nozorino  çatdirması 
va  münaqişəlarin  yer  aldığı  Cənubi  Qafqaz  regionunda  sülhün 
va  tahlüKəsizliyin  barpa  olunması  üçün 
Komcret 
fəaliyyət 
proqramı -  Cənubi  Qafqazda 
tə h lü K ə s iz lk  
va  aməKdaşnq  paıideyası irali sürülmüşdür.
ATƏT-in  Istanbul  zirvə  görüşündon  sonra,  gözbnildiyi 
Kİmi, 
Ermanistan-Azarbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin 
nizama  salmması  istiqamatinda  ATƏT-in  MinsK  qrupunun 
fəaliyyati,  onun  yeni 
taK liflar 
axtarışı  уепэ  da  münaqişa  taraf-
316
A zarbaycan   RespublİKasının x arici si\u sstin d j
E m ıən ista n -A zzrb a yca n   Dağhq  Qarabağ m unaqi^tsi
bri  arasmdaKi  damşıqlar  nəticəsində  əldə  olunacaq  müsbot 
dəyişİKİİKİara  osaslanmışdır.
/■ TƏT-in  Minsx  qrupunun  münaqişənin  həllinə  dair 
toK- 
l i i l ə r i ,  
taK İifbrin   perspeK tivbrinin  təhlili  göstərir 
Kİ,  Ermanis- 
tan-Azorbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  miinaqişasinin  nizama  salın- 
iTUisma  münasibətda  diinya  birliyi  ö kəbri,  о  cümbdon  ATƏT 
İKİİi 
standartlar 
m övqeyindən 
çıxış 
etmişdir.
Azarbaycanm  MinsK  qrupu  həmsədrləri  ABŞ,  RI*  va 
Fransa  ib ,  habeb  ATƏT  üzvü  olan  digər aparıcı  Qərb  dövbt- 
bri  ib   qarşılıqlı  münasibətlarinin əsas istiqamətbri,  diplomats 
annnabri  miinaqişonin  halli  prosesinə  təsir  göstormişdir. 
A  ГОТ-in  Minsıc  qrupu  həmsədrbri  tərəfmdən  Errmnisian- 
Azarbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  nizama  salınma- 
sına  dair  təKİifbr  verilmiş,  onlar  ümumiləşdirilmişdir.  I.aKİn 
ABŞ-m,  Ingiltaranin,  Fransanın,  RF-nin  və digər böyüK dövbt- 
feriıı  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişosin.r 
həila  Ermanistan  horbi  birbşmabrinin sərhədləri  pozaraq  ö!ko- 
ya  tocavüz  aıctlanna  beb  göz  yummaları,  BM1,  A IO I  Kimi 
nüliızlu  bcynolxaiq  təşKİlatlarm  soyuq miinasiboti  vo  bunu,  hcç 
oimasa,  tocavüz  акИ  Kİmi  qiymotbndirməyo  co.hd  göstarra» 
ııınsi,  istor-istamaz, şübhə doğurmuşdur.
Hfrmni  separatizminin  bölgodə  yaratdığı  sosial-iqtısadi 
problem brin  həllində,  Ermonistan-Azarbaycan,  Dağiıq 
Qara- 
bağ  m iınaqişəsinin  nizamlanmasmda  Azorbaycan  RcspubliKa- 
sınm  mövqcyi  birmonalı  olmuşdur.  Azarbaycan  dövbti  har  za- 
man,  bu  problem in dinclİKİə  həll  oiunması  uğrunda çıxış 
etm i^ , 
onun  aradaıı  qaidırılmasının  siyasi  mctodlarına  iistünliiK  ver- 
mişdir.  EaKİn  beynalxalq  hüquqi  normaların,  A 10 1  taralindaıı 
clan cdilmiş  prinsipbrin  bu  münaqişnnin holli  üçün  əsas olduğu 
halda, 
Ermanistan  RespublİKasmm 
q e y r i - K o n s tr u K t iv  
mövqcyi. 
danışıqlarm  har dövrəsində  müxtalil  tobblor  irnli  sürmasi.  be)- 
nalxalq  hüquq  normalarına  məhal  qoymaması  saziş  aldo  etınn- 
ya  imKan verməmişdir.
317

fl.j. Мэтт? do va
BMT  Erm onislan-Azorbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqi- 
şosiııin  holli  istiqamotindo  addımlar  almış,  omın  TohlÜKƏsizlİK 
Şurası  torofindon  dörd qotnamo  'jobui  cdilmişdir.
Ermonistamn Azorbaycana  qarşı  tocavüzKarhğmm  artma- 
sı  ilə  əlaqədar  BMT  TŞ-nm  vo  diinyanın  apancı  öİKəbrinin qo- 
bu!  etdİKİəri  blitün  sənədlardə  Azərbaycanm  orazi  bütövlüyii, 
suverenliyi  vo  sorhodbrinin  toxunulmazlığınm  zoruriüyi  dofə- 
lorlə  bildirilmişdir.  Е а к т   Təhlüfcosizlk  Şurasmın  dainıi  üzvləri 
olan 
böyüK 
dövlotbr  Ermənistanın  təcavü/к аг 
d ö v b t  Kİmi 
tanmmasına  razılıq  verməmişlor.  Ermoni  silahh 
qüvvələrinin 
işğal  e td k b r i  Azərbaycan orazilorindon 
dorhal 
yıxmasma 
deyil, 
nninaqişənin  atəşKos  şərailindo  vo  danışıcjJar yoJu 
i b  
həJJ  olun­
masma 
tistünlüK 
verm işbr.
BMT  TŞ-do  apanlan 
m ü z a K İ r ə b r   z a m a n ı 
və 
s ə n ə d l ə r  
qə- 
bui  ediloreon  Şııranın  daimi  ü zv b ri  olan  böytiıc  dövbtlər 
Ermənistan-Azərbaycan,  Dağhq  Qarabağ  münaqişosinin  sobob- 
brim n,  xaraKterirvin  və  məzmununun  müovyonbşdirilməsinə 
birmonalı yanaşmamışlar.
BMT  və  dünya  birliyinin  Ermənistan-Azərbayean  miina- 
qişəsinin  dinc  yolla  aradan  qaldırdması  sahəsində  göstərdiyi 
soylor,  Ermonistanm  açjq-aşKar  horbi  işğalçılıq  mövqeyi  tut- 
ması  ucbatından təsirli  nəticəbr vemıəmişdir.
BM T-nin  regionda  sülhpərvərlİK  fəaliyyətinin  uğursuz- 
luqlarmm başlıca  sobobi  məhz Azərbaycan R espublkasm a qar- 
şı  Ermonistan  RespublİKasının  tocavüzii  faKtınm  bı’rbaşa  etiraf 
olunmaması  ilə  bağlıdır.  Ermonistan  R espublkası  BMT  Ni- 
zamnaməsimn  1-ci  vo  2-ci  maddələrində  vo  А Т Э Г -in  Уекип 
AKtmda  ifadə  olunmuş  beynəlxalq  hiiququn  əsas 
p r in s ip b r in i 
Kobud  şəıdldə  pozsa  da,  BMT  TŞ-nin  məium  qətnamələri  və 
TəhlüKosizÜK  Şurası  sədrinin  bəyanatlarmda  Ermonistan  Res- 
publkasm m   münaqişədə 
bu 
və  ya  başqa  formada  iştiraKi  etiraı 
olunsa  da  Ermonistan  tocaviizKar  Kİmi  tanınmamışdır.  BMT
318
to c a v ü z K a r l ı ğ m   q a r ş ıs ım   a l m a q  
üçün  Nizamnamosmitı  7-ci  bs- 
!ino 
m ü v a f i q   s u r o td o   t o d b i r b r   g ö rm o m ışd ir.
Avropa  Şurası  ilə  olaqo^rin  yaradılmasına  nail  oluııduq- 
daıı  dərhal  soııra  bu  toşfdlat  Azorbayeanda  baş  veroıı  lıadiso- 
bro.  о  cümbdon  Dağlıq  Qarabağ  münaqişosino  öz  miinasibo- 
tini  bildirmişdir.  Bununla  beb,  onun  qobul  etdiyi  biiiiin  snnod- 
bri  iimumilkdo  nozordon  Keçirdiıab  onlarin  hamismda  bir  sira 
çatışmazlıqlarm  olduğunu  vo  bu  sonodbrdo  iroli  siinilon 
!ok- 
lifbrin  Azorbaycamn  monafeyi  ilo  tamamilo  /.iddiyyot 
io
^
ki
I 
etdiyini  gormomoK mQniKün  deyil.
Avropa  Hirliyinin  qobul  etdiyi  hey  birsonoddo  miinaqişo- 
nin  KÖKİori,  yaranma  soboblon  açıqlanmır.  osl  tocavii/клпп. 
yoni  Ermonistanin  adi  iso  bu  münaqişodo  yalnr/.  neytral  toıol' 
Kİmi  yoKİIoroK  hoyata  Kcçirdiyi  tocavü/.Kar  siyasot  ört-basdıı 
edilmişdir.
Hnnonistam  birmonah  vo  qoti  şotdldo tocavü/клг  adlandı 
ran  vegano  beynolxalq 
tosjKİlat 
Islam  Konlhmst 
InşKİIatı  ol- 
muşdur.  Ermonistanin  Azorbaycana qarşı  locavii/каг sivasoti  öz 
öbycKliv 
qiymotini  yalnız  Islam  Konlransı 
ToşKİlatı 
torofmdon 
almışdır.  IKT  torofindoıı  qobul  edilmiş  bütiin  soııodlordo  I  rıııo- 
nistanın  Azorbayeaııa  qarşı  yıinitdüyii  1лс\ий/каг  siyaso!  b
iı- 
monalı 
şo K İld o  
pisbnilmişdir.
Ermonistan-Azorbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaq^o.simn 
holli  prosesindo  regional  giic  тогко/lorinin  rolunım  dii/.giiıı 
doyorbndirilmosi  A/.orbaycan  RespublİKasmııı  xaıici  siyasotm
do mühünı  ycr almışdır.
Bu  baxıından  todqiqalda  Ernıonislan-Azorbavcan.  Dağlıq 
Qarabağ  münaqişosini  birdoloÜK  holl  etmoK  iit,iin  rmiııasib  so 
olvcrişli  şoraitlordon  istifado 
edoroK 
sozügedoıı  ıniinaqı^ouiıı 
holli  ilo  bağlı  dalıa 
böyıiK 
imKanlara  nıaliK  rosıııı  MosK\anuı 
mövqeyi  lohlil  edilmiş, 
homçiniıı  tosirctnıo  m exani/m brm in 
İşIok  voziyyoto  gotirilnıosi  miiniKiin  olmadit|da  A/orbaycan 
RespublİKasını  Rusiyanm  tosir  dairosindon  tamamilo  vı/aqlaş-
A 
, 
l\ ı \puklika.sıııtn x a ric i si\ as.ıtintis
--------- -------------
E rnbm istan-A zzrbaycan 
Duğlu
/ 
Qarahağ miiıuıtfif.tsi
319

H. l.Məmmddova
dırmağın yollarından bəhs edilmişdir.  Amerikanm Azərbaycan- 
da  ümumi  strateji  və  iqtisadi  maraqlarmın  mövcudluğunun 
Azərbaycan  Respublkasm i  Rusiyanm  tosir  dairəsindən  çıxara- 
cağı,  Qafqaz regionunda Rusiyanm nüfuzunun  azalması  nəticə- 
sində  Erməmstan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin 
Azorbaycanm  xeyrinə  həlli  ehtimalmm  artacağı  qənaətinə 
gəlinmişdir.
Dağlıq  Qarabağ  məsələsi  ilə  əlaqədar  vasitəçiliyi  həyata 
Kcçirən 
digər İ
k
İ 
önəmli  dövlət -  Türıriyə  və Iran m üxtəlif tərz- 
də  yanaşma  üsulları  ilə  problemin  həlli  prosesində  iştiraK 
etmişlər.
Azərbaycan  RespublİKasınm  Türıciyə  Cümhuriyyəti  ilə 
birgə  yürütdüyü  region  sıyasəti  Dağhq  Qarabag  münaqişəsinin 
həllində  uğurlu  nəticə  əldə  ediləcəyinə,  Azərbaycanın  ərazi 
bütövlüyünə nail olunacağına böyüK inam olduğu məqamda Er­
manistan  tərəfındən  problemin  daha  da  düyünə  düşəcəyi  dü- 
şüncəsi  ilə  Tünciyənin  vasıtəçilİK  təşəbbüsünü  qəbul  etməməsi 
səbəbindən bu ö kən in  vasitəçilk cəhdləri  təsirsiz qalmışdır,
Tehran  özünün  Qafqaz  siyasətində  Dağlıq  Qarabağ  prob- 
lemi  ilə  bağh  mövqeyini  formalaşdırarıcən  həm  özünün  siyasi, 
iqtisadi,  geostrateji  maraqlarını,  həm  do  region  öİKələrinin  ma- 
raqlanm nəzərə  almağa çalışmış, laKİn böyÜK dövbtlərm Cənubi 
QafqazdaKi  maraqlaxına  münasibətdə  balans  siyasətinl  qoruyub 
saxlaya bilməmiş və bu da təbii  olaraq regionda sülh  və təhlüıcə- 
sizliyin hələ də Kövrəx olaraq qalmasmı şərtləndirmişdir.
320
Az^rbaycan  Respublm m nın xarici siyasptimLı
Ermənistan-Aznrbaycan Dağlıq Qarabağ nıiinaqişəsi
İSTİFADƏ OLUNMUŞ  ƏDƏBİYYAT 
I. Azərbaycan dilində
1.  Abbasbəyli  A.  Azərbaycan  müasir  ciövrdə.  Ваш:  Hərbi  nəş- 
riyyat,  1998,  192 s,
2.
  Abbasbəyli A.  Qafqaz  geostrategiya məKanmda.  Вакк  Azər- 
nəşr, 2003, 236 s,
3.  Abdullayev  E.  Dağhq  Qarabağ  problemi  beynalxalq  hüquq 
müstəvisində.  Bakı: Təhsil, 2004, 216 s.
4.
  Abdullayev  V.  Azərbaycan  yeni  diplomatiya  məKanında. 
Вакк Azərnəşr, 2000.
5.
  Abdullayev  V.  Rusiya-Azərbaycan  münasibotlərində  yeni 
mərhələ. // Dirçəliş -XXİ əsr, 2004, №72, s.  132-142.
6.  ABŞ  DemoKratiyası  haqqmda  əsas  ıratnlər.  Tərtibçi  Melvil
I.UrovsKİ. 
Far Centre Siyasi və Iqtisadi Araşdırmalar Məncəzi, 487 s.
7.  Axıındov  N.,  Qasımov  M.  Azərbaycan  və  beynəlxalq  parla- 
ment 
təşK İla tla rı. 
Вакк Mütərcinı,  1996,  88 s.
8.  ATƏT-in  MinsK  qrupu  həmsədrlərinin  Dağlıq  Qarabağ 
münaqişəsinin  dinc yolla nizamlanmasına dair təKİİfləri.  // «Xalq  qə- 
zeti», 21  fevral 2001-ci il.
9.
  Atmaca  Т.  XX  əsrin  axırlarında  Azorbaycan-Türkiyə  mii- 
nasibətləri:  siyasi elm. namiz.... dis. avtoreferatı.  Bakı, 2007,  23  s.
10.  Azərbaycan q. (isünadlar rrıətndə verilir).
11.
  Azərbaycan  2003:  InKİşaf  strategiyasuıda  yeni  morholə. 
BaKi:  n.y., 
2005,  520 s.
12.
  Azərbaycan  ATƏT-in  MinsK  qrupunun  yeni  loKÜfbrini 
rəsmən  rədd  etdi.  Vəfa  Quluzadə  ilə miisahibə. // «Ayııa»  qəzetı,  21 
noyabr  1998-ci  il.
13.  Azərbaycanın  baş  naziri  llham  Əliyevin  Tiindyəyo  işgüzar 
səfəri zamanı çıxışı.// Dirçəliş -  XXI əsr,  2003, № 67-68, s.60.
14.
  Azərbavcan  beynəlxalq  aləmdə.  I  ciid:  Azərbaycan  Respub- 
likasınm  Prezidenti  Heydər  Əliyevin  1993-1994-cü  illərdə  xarici
321

H.İ.Məmnıədova
ölkəlaro  səfarlarinə  dair materiallar / tərt.  müal.  E.  İ.  Abdullayev,  F. 
İ.  Muradov. Bakı:  Göytürk,  1996. 267,  [8] s.
15.
  Azarbaycan  beynalxalq  aləmdə.  П  cild:  Azarbaycan  Res­
publikasmm  Prezidenti  Heydər Əliyevin  1995-1996-cı  illərdə  xarici 
ölkəlara  səfərlərina  dair  materiallar /  tort.:  E.İ.Abdullayev,  F.İ.Mu- 
radov. Bakı:  Göytürk,  1997.  761,  [11] s.
16.
  Azərbaycan  beynəlxalq  alamdə.  Ill  cild:  Azarbaycan
Respublikasmm  Prezidenti  Heydar  Əliyevin  1997-ci  ildə  xarici 
ölkələrə  səfərlərinə  dair materiallar / tart.:  E.İ.Abdullayev,  F.İ.Mura- 
dov. B akı: Göytürk,  1998.  776,  [7]  s.
17.
  Azarbaycan  beynalxalq  aləmdə.  IV  cild:  Azarbaycan
Respublikasmm  Prezidenti  Heydar  Əliyevin  1998-ci  il da  xarici 
ölkələrə safərlorinə dair materiallar / tart.:  E. İ. Abdullayev, F. İ. Mu­
radov. B akı: Göytürk,  1999. 520, [5] s.
18.
 Azarbaycan  beynalxalq  alamda.  V 
cild:  Azarbaycan
Respublikasmm  Prezidenti  Heydar  Əliyevin  1999-cu  il da  xarici 
ölkəlarə safari or ina dair materiallar / tart.:  E. İ. Abdullayev, F. İ. Mu­
radov. B aki: Göytürk,  1999. 476,[8] s.
19.
  Azarbaycan beynalxalq alamda.  VII cild. tart.:  E. Abdullayev 
va F. Muradov. Ваю: Nurlan, 2002, 343  s.
20.
  Azarbaycan  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  «mövcud 
reallıq»  əsasında  hall  variantı  ila  heç  zaman  razılaşmayacaq  va 
torpağının  bir  qarışmı  bela  heç  Kİma 
vemıəyəcəKdir. 
Azarbaycan 
RespublİKasının  baş  naziri  Ilham  Əliyevin  sentyabnn  24-da  BMT 
Baş Məclisinin  58-ci  sessiyasında çıxışı. // Dirçəliş -  XXI asr,  2003, 
№67-68, s.64-68.
21.  Azarbaycan-Rusiya:  dostluq  va  əməkdaşlıq  tnünasibatlərinin 
inkişafında  yeni  mərhələ:  Azarbaycan  Respublikasmm  Prezidenti 
Heydar  Əliyevin  Rusiyaya  rasmi  safari  =  Азербайджан-Россия: 
новая  веха  в  развитии  отношений  дружбы  и  сотрудничества: 
Официальный  визит  Президента  Азербайджанской  Республики 
Гейдара  Алиева  в  Россию  /  tart.  О.  Sadıqov.  Bakı:  Şarq-Qarb, 
1997,  164 s.
22.
  Azərbaycan-Türkiyə:  dostluq,  qardaşlıq,  strateji  əmokdaşlıq: 
Azarbaycan  Respublikasmm  Prezidenti  Heydar  Əliyevin  Türkiyayə
322
rasmi  safari / tart.:  Ş.  Şahməmınədov,  О.  Sadıqov.  Baki:  Şərq-Qərb, 
1997,200 s.
23.
  Azərbaycan-Türkiyə  alaqələri  va  Heydar  Oliyev:  1991-2001.  I 
kitab / red. М. C. Mardanov. Baki: Qafqaz Universiteti naşri, 2002,180 s.
24.
  Azarbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  (1918-1920).  I.  Parlament. 
Ваю: Azarbaycan nəşr.,  1998, s. 153.
25.
  Azarbaycan  Parlamenti va  beynalxalq 
təşKİlatlar. 
Вам:  ММ. 
nəşr., 2004, 420 s.
26.
  Azarbaycan 
RespublİKası 
Prezidentinin 
farman 
va 
sarancamlari. BaKi,  1996.
27.  Azarbaycan RespublİKasuıın Konstitusiyasi. BaKi: Qanun, 2004.
28.
  Azarbaycan RespublİKasımn qanunlari. Ваю: Qanun,  1996
29.
  Azarbaycan RespublİKası 1991-2001. 
BaKi: 
Azamaşr, 2001,280 s.
30.
  Azarbaycanlilarm  soyqirirm  haqqmda  (8  dilda).  Ваю: 
Azarnəşr,  1998.  120 s.
31.
  Azarbaycan  Respublixasi  Prezidenti  Heydar  Əliyevin  BMT 
BA-nm  59-cu  sessiyasmm  iimumi  müzaKİrələrində  çıxışı.  //  Dirçaliş 
-X X I asr, 2002, s. 10-14.
32.
  Azarbaycan  RespublİKasının  XİN-in  cari  arxivi  (burada  va 
sonra arxivlarin miivafiq fondlarma istinad matnda verilib).
33.
 Azarbaycan  RespublİKası  Xarici  Işlar  Nazirliyinin  ABŞ, 
Kanada va Avropa okalari idarasinin cari arxivi.
34.  Azarbaycan RespublİKası Dövlət Arxivi.
35.
  Azarbaycan RespublİKası Dövlət Siyasi Partiyalar va  lctimai 
HərəKatlar Arxivi.
36.  Azarbaycan SSR-in 40 illiyi. 
BaKi: 
Azarnaşr, 1960,72 s.
37.  Azarbaycanm xarici siyasati: 2004:  sanadlar macmuasi / Azar­
baycan  Rcspublikasi  Xarici  İşlər  Nazirliyi;  red.  heyati:  E.  M.  Mam- 
madyarov, В. K.  Hasanov. I hissa. Baki: Garisma MMS, 2009.  816 s.
38.
  Azarbaycanm xarici siyasati:  2004:  sanadlar macmuasi / Azar­
baycan  Respubiikasi  Xarici İşlar Nazirliyi;  red.  Heyati:  E.M.Mammad- 
yarov,  В.  K. Hasanov.  II hissa. Baki: Garisma MMS, 2009,  1016 s.
39.
  Azarbaycanm  xarici  siyasati:  2005:  sanadlar macmuasi / Azar­
baycan  Respubiikasi  Xarici  İşlar  Nazirliyi;  red.  heyati:  E.M.  Mam- 
madyarov, В. K. Hasanov. I hissa. Baki: Garisma MMS, 2009, 648 s.
Azarbaycan  Respublüiasuun xarici siyasətiııdə
____________
Ernwnistan-Azarbaycan Dağlıq Qarabağ nıünaqişəsi
323

H .İM əm m əd o va
40.
  Azərbaycanm xarici  siyasəti:  2005:  sanadlar macmuasi /  Azər- 
baycan  Respublikası  Xarici  İşlər  Nazirliyi;  red.  heyəti:  E.  M.  Məm- 
mədyarov, В. K. Həsanov. II hissə. Bakı: Garisma MMS, 2009,688 s.
41.
  Azərbaycanın xarici  siyasəti:  2006:  sanadlar macmuasi / Azər- 
baycan Respublikası Xarici  İşlər Naziriiyi;  red.  heyəti:  E.  M.Mamməd- 
yarov, В. K. Hasənov. I bissə. Bakı: Garisma MMS, 2008, 848 s.
42.  Azərbaycamn xarici  siyasəti:  2006:  sanadlar məcmuəsi / Azər- 
baycan  Respublikası Xarici  İşlər Nazirliyi;  red.  lıeyəii:  E.M.Məmməd- 
yarov. В. K. Həsənov. II hissə. Bakı: Garisma MMS, 2009,440 s.
43.  Azərbaycanm xarici  siyasəti:  2007:  sənodiər məcrnuəsi  / Azər- 
baycan Respublikası Xarici  İşlər Nazirliyi; red. Heyoti: E. M. Marnmad- 
yarov, В. K. Hasənov. I hissə. Bakı: Garisma MMS, 2008,704 s.
44.  Azərbaycanın xarici  siyasəti:  2007:  sanadlar məcmuasi / Azar- 
Ьаусал Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi; red. heyati: E. M. Məmməd- 
yarov, В. K. Həsənov. П hissa. Bakı: Garisma MMS, 2009,  1040 s.
45.  Azərbaycanın xarici  siyasətı:  2008:  sanadlar macmuasi / Azər- 
baycan Respublikası Xarici İşlar Nazirliyi; red. heyati: E. M. Məmmad- 
yarov, В. K. Həsənov. 
I 
hissə. B akı: Garisma MMS, 2009,656 s.
46.  Azorbaycanm xarici  siyasəti:  2008:  sənədlər məcmuəsi / Azər- 
baycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi;  red. heyəti: E. M. Məmməd- 
yarov, В. K. Həsənov. П hissə. Bakı: Garisma MMS, 2009,440 s.
47.
  Azərbaycan-TürKİyə  diplomatİK-siyasi  münasibatləri  (aprel 
1920 -  
deKabr 
1922). 
BaKi, 
1998,  128 
s.
48.  Baykara  H.  Azərbaycan  istiqlal  mübarizəsi  tarixi.  Вакк
Azəməşr,  1992, 276 s.
49.  Beynalxalq  terrorizm  silsilasmdan:  Erməni  terrorizmi.  BaKi:
Adiloğlu, 2006,  544 s.
50.  Bir  daha  «Porter əlavəsi»  haqqmda.  // «Qanun»,  1996,  №7,
s.38-41.
51.
  BMT-nin  Nizamnaməsi.  BMT-nin  Azarbaycan  Respublika- 
sındakı  nümayəndəliyi  tərəfmdən  tərcüma  va  ııəşr  edilmışdir.  Bakı. 
Nəşriyyat və nəşr ili göstərilmir.
52.  BöyüK  gəbcəK.  Buraxılışa  məsul:  Fəzail  Ağamah.  Вакк
Ocaq, 2003,260  s.
324
AZf'rbaycaıt Respuöliıaısmın xarici siyasətind?
Enm nhtun-Aıərbaycan Dağlıq  Qarabağ miinaqişəsi
53.  Dağlıq  Qarabağ:  гака qalib gələcəK.  Sanədlər va  materialiar. 
Вакг. Azərnəşr,  1999, s. 316-318.
54.  Dağlıq  Qarabağ:  Hadisalarin  xronİKası  (1988-1994-cü  illər). 
Вакк  Vatan, 2005.
55.  Dağlıq  Qarabağ  silahlı  münaqişəsinin  hartarafli  hallinin 
prinsipləri haqqında. // «Azarbaycan» qəzeti, 21  fevral 2001-ci il.
56. 
D övht
  başçılannm  ümumavropa  görüşü.  HelsitiKİ,  8-10  iyul
1992 (Sanadlar və materiallar). Вакк Şərq-Qarb,  1992,40 s.
57.  Erməni  cinayotlari  (səııədlər  əsasında).  I  cild,  Milli 
TahliiKƏSizlİK 
Nazirliyi.  Вам: Vatan, 2004,  164 s.
58. Ermanistan  azərbaycanlılarınm  tarixi  coğrafıyası.  Вакк 
Ganclik,  1995, 464 s.
59. Ermanistan-Azarbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişasi  =  Ар­
мяно-азербайджанский, 
нагорно-карабахский 
конфликт 
/ 
Azarbaycan 
Respublikası  Milli  Maclisi 
aparatının 
analitik 
informasiya  tadqiqat  sektoru,  AMEA  A.A.  Bakixanov  adma  Tarix 
İnstitutu. Baki: Milli Məclisin nəşri, n. i. y.,  80 s.
60.Əbilov  A.V.  Avropa  Şurası  va  Azarbaycan  /  elmi  red.  A. 
Rəcəbii.  Bakı:  Qapp-poliqraf NPK, 2001,  100 s.
61.Əhmodov  E.  Ermanistanm  Azarbaycana  tacavüzü  vo 
beynalxalq taşKİIatlar. 
Вакь- Turan,  1998,  137 s.
62. 
Əhmədov E. Münaqişəniıı Avropa Şurası, Avropa Birliyi va Is­
lam Konfransı TaşKİlatmdamüzaKİrasi. Bakı: Azərnəşr, 2000,  140 s.
63.Əliyev  H.  Ə.  Azarbaycan  nefti  dünya  siyasatinda.  IV-V 
Kİtablar. 
Ваю,  1997.
64.Əliyev H Ə.  Müstaqilliyimiz abədidir:  çıxışlar,  nitqlar,  bəya- 
natlar,  müsahibalar,  məktublar,  maıuzalar,  miiraciatlar,  fərmanlar.  I 
kitab:  iyun,  1993  -  may,  1994  /bur.  masul  R,Ə.Mehdiyev.  Bakı: 
Azamaşr,  1997,  612 s
65.Əliyev H Ə.  Müstaqilliyimiz abadidir:  çıxışlar,  nitqlar,  baya- 
natlar,  müsahibalar,  məktublar,  maruzalar,  müraciatlər,  farmanlar.  П 
kitab:  may,  1994  -  dekabr,  1994  /bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev.  Bakı: 
Azəməşr,  1997, 604 s.
66.Əliyev H Ə.  Müstaqilliyimiz abadidir:  çıxışlar,  nitqlər,  baya- 
natlar,  müsahibalar,  məktublar,  maruzalar,  müraciatlar,  fannanlar.
325

H . İ. M ə m m ə d o  va
III  kitab:  dekabr,  1994 -  iyun,  1995 / bur.  məsul R.Ə.Mehdiyev.  Ba­
ki: Azərnəşr,  1997, 488 s.
67.Əliyev  H Ə..  Müstəqiiliyimiz  əbədidir:  çıxışlar,  nitqbr, 
bəyanatlar,  miisahibəbr, məktublar,  rnəruzəbr. müraciətbr,  fərman- 
lar.  IV  kitab:  iyun,  1995  - noyabr,  1995 /bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azəməşr,  1997, 528 s.
68. 
Əliyev  H Ə.  Müstəqilliyimiz  əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər,  bəya- 
natlar,  maktublar,  müsahibələr,  V  kitab:  tıoyabr,  1995  -  mart,  1996 
/bur. məsul R.Ə.Mehdiyev. Bakı: Azaməşr,  1998, 500 s.
69.  Əliyev  H Ə.  Müstəqiiliyimiz  əbədidır:  çıxışlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  rnüsahibələr,  məktublar,  məruzəbr,  müraciətbr,  fərmanlar. 
VI kitab:  mart,  1996  - iyun,  1996 / bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev.  Bakı: 
Azornoşr,  1998, 511  s.
70.Əliyev 
H Ə . Müstəqilliyimiz  əbodıdir: 
çıxışlar,  nitqbr,
bəyanatlar,  məktublar,  müsahibəbr.  VII  kitab:  iyun,  1996  -  noyabr,
1996 / bur. məsul R.Ə.Mehdiyev. Bakı: Azoməşr,  1998, 520 s.
71.Əliyev 
H Ə. Müstəqilliyimiz  əbədidir: 
çıxışlar,  nitqbr,
bəyanatlar,  məktublar,  tnüsahibələr. VIII kitab:  noyabr,  1996 - mart,
1997 / bur. məsul R.Ə.Mehdiyev.  Bakı: Azərnəşr,  1998,488 s.
72.Əliyev 
H Ə . Müstəqilliyimiz  əbədidir: 
çıxışlar,  nitqbr,
bəyanatlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzəbr,  müraciətbr,  fərman-
lar.  IX  kitab:  mart,  1997  -  may,  1997  /bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azəməşr, 2000, 466 s.
73.Əiiyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər, bəya- 
natlar,  miisahibələr,  məktublar,  məruzələr,  müraciətlər, fərnıanlar, X 
kitab:  may,  1997  -  iyul,  1997  /bur.  məsul  R,Ə.  Mehdiyev.  Bakı: 
Azəməşr, 2002, 472 s.
74.Əliyev  H Ə.  Müstəqilliyimiz 
əbədidir: 
çıxışlar,  nitqlər,  bəya- 
natlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzələr,  müraciətlər,  fərmanlar,
XI  kitab:  iyul,  1997  -  avqust,  1997  /bur.  məsu!  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı:  Azərnəşr, 2003, 452 s.
75.Əliyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar, nitqlər, bəya- 
natlar,  müsalıibələr,  məktublar,  məruzəbr,  müracäətlər,  fərmanlar.
XII kitab:  avqust,  1997 - oktyabr,  1997 / bur.  məsul R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azərnəşr, 2004, 432 s.
326
Ä m rb q y c u n   R e sp u b lim sın ın  x a r ic i siy a sə tin d ə
E r ım n ista n -A zsrb a y c a n  D a ğ lıq   Q arabağ m ü n a q işə si
76. 
Əliyev  H Ə.  Müstəqilliyimiz  əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər, 
bəyanatlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzalər,  müraciətlər,  fər- 
manlar.  XIII  kitab:  okty.'br,  1997  -  dekabr,  1997  /bur.  məsul 
R.Ə.Mehdiyev. Bakı:  Azərnaşr, 2004, 520 s.
77. 
Əliyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər, bə- 
yanatiar,  müsahibəiər,  məktublar,  məruzələr.  müraciətlər,  fərmanlar.
XIV  kitab:  dekabr  1997  -  fevral  1998 
1
  bur.  məsui  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azərnəşr, 2005, 520 s.
78. 
Əliyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzələr,  miiraeiətbr,  fərmanlar.
XV  kitab:  mart,  1998  - iyun,  1998 /bur.  məsul R.Ə.Mehdiyev.  Bakı: 
Azərnəşr, 2004, 528  s.
79. 
Oliyev  H O.  Müstəqiiliyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  müsahibəiər,  məktubiar,  məruzələr,  miiraciatfər,  fərmaniar.
XVI kitab:  iyun,  1998 -  iyul,  1998 / bur. məsul  R.Ə,Mehdiyev.  Bakı: 
Azərnəşr, 2004, 552 s.
80. 
Əliyev  H Ə.  Müstəqüliyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzələr,  müraciətlər,  fərmanlar.
XVII  kitab:  ivul  1998  -  oktyabr  1998  /bur.  masul  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı:  Azəməşr, 2006, 258 s.
81. 
Əliyev  H Ə.  Müstəqiiiiyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  müsahibolər,  məktublar,  məruzələr,  miiraciətlər,  fənnanlar.
XVIII  kitab:  oktyabr,  1998  -  dekabr,  1998  /bur.  məsul  R.Ə.Meh- 
diyev. Bakı: Azərnəşr, 2006, 552 s.
82. 
Əliyev  H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  müsahibəiər,  məktubiar,  məru/.olər,  müraciətiər,  fərmaniar.
XIX  kitab:  yanvar,  1999  -  aprel,  1999  /bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azəməşr, 2006, 528 s.
83. 
Əliyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar,  nitqlər, bə- 
yanatlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzəbr,  müraciətlor.  fənnanlar.
XX kitab;  aprel,  1999 -  iyul,  1999 / bur. məsul  R.Ə.Mehdiyev.  Bakı: 
Azərnəşr, 2007, 536 s.
84. 
Əliyev  H Ə.  MüstəqiIIiyimiz əbədidir:  cıxışlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  müsahibnlər,  məktublar,  məruzabr,  müraciotbr,  fərmanlar.
327

H.İ.M əm m ədova
XXI  kitab:  iyul,  1999  -  sentyabr,  1999  /bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azəməşr, 2007,480 s.
85. 
Əliyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  cıxışlar,  nitqlər, bə- 
yanatlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzəlar,  miiracintlər,  fərmanlar. 
ХХП  kitab:  seatyabr,  1999  -  noyabr,  1999  /bur.  məsul  R.Ə.Meh- 
diyev. Bakı: Azərnəşr, 2007, 528 s.
86.  Əliyev  H Ə.  Müstəqilliyimiz  əbədidir:  çıxtşlar,  nitqlər,  bə- 
yanatlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzətar,  müraciətlər,  fərmanlar.
XXIII  kitab:  noyabr,  1999  -  dekabr,  1999  /  bur.  məsu!  R.Ə.Meh- 
diyev.  Bakı: Azərnəşr, 2008, 480 s.
87.  Əliyev  H Ə,  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar, nitqlər, bəya- 
natlar,  miisahibəiər,  rnəktublar,  məruzələr,  müraciətlər,  fərmanlar.
XXIV  kitab:  dekabr,  1999  -  fevral,  2000  /  bur.  məsul  R. Ə. Meh- 
diyev.  Bakı: Azərnəşr, 2008, 504 s.
88.  Əliyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar, nitqlər,  bəya- 
natlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzələr,  müraciətbr,  fərmanlar.
XXV  kitab:  fevral,  2000  -  mart,  2000  /bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev. 
Вакк Azərnəşr, 2008, 520 s.
89.  Əliyev H Ə.  Müstəqi 11 iyimiz əbədidir:  çıxışlar, nitqlor,  bəya- 
natlar,  müsahibətar,  məktublar,  məruzələr,  miiraciətbr,  fərmanlar.
XXVI  kitab:  mart,  2000  -  aprel,  2000  /bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azəməşr, 2009, 512 s.
90.  Əliyev H Ə. Miistəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar, ııitqbr,  bəya- 
natlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzəbr,  müraciət 1эг,  fərmanlar.
XXVII  kitab:  aprel,  2000  -  iyun,  2000  /  bur.  məsu!  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı;  Azəməşr, 2009,496 s.
91.  Əliyev H Ə.  Müstəqilliyimiz əbədidir:  çıxışlar, nitqlər, bəya- 
natlar,  müsahibələr,  məktublar,  məruzələr,  müraciətbr,  fərmanlar.
XXVIII  kitab:  İyun,  2000  -  iyul,  2000  /  bur.  məsul  R.Ə.Mehdiyev. 
Bakı: Azaməşr, 2009,480 s.
92.  Əliyev H.Ə. Qayıdış.  1990-1993. BaKi: Azəməşr, 1996,791 
s.
93.  Əliyev  Iqrar.  Dağlıq  Qarabağ:  tarix,  faıdlar,  hadisəbr.  BaKi, 
Elm,  1989,  120 s.
94.  Əliyev  İ.H.  Azorbaycan-
A m erİK a 
strateji  əməıcdaşlığmın 
üfüqləri. // Dirçəliş -  XXI əsr,  1998, №3-4, s. 32-34.
328
Azorbaycan RespubliKaunın xarici siyasətinda
Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq  Qarabağ m ü n aqip si
95.  Əliyev  İ.H.  Mən  istənilən  səviyyədə  istənilən  mübarizəyə 
hazıram. Ваш, 2001.
96.  Əliyev  İ.H.  AŞ  PA  sədrinin  müavini  və  büro üzvü  Ilham  Əli- 
yevin çıxışı. // Dirçəliş -  XXI əsr, 2003, № 64, s.29-31.
97.  Əiiyev  İ.H.  Qafqaz  bütün  hərbi  bazalardan  azad  olmahdır 
(23  yanvar  2004-cü  il  «Fiqaro»  qəzetinə  verdiyi  müsahibə).  // 
Dirçəliş -  XXI əsr, 2004, № 71, s.5-8.
98.  Əliyev  İ.H.  Azorbaycan  prezidenti  Ilham  Əliyevin  Fransa 
Beynəlxalq Əlaqəiər Institutunda görüşü. // Dirçəliş -  XXI əsr, 2004, 
№>71,s.l5-28.
99.  Əliyev  C.Ə.,  Budaqov  B.Ə.  Türıdər,  azərbaycanlılar,  ermə- 
nilər: tarixi həqiqətin soyqırımı. Вакг. Azəməşr, 2003,72 s.
100. Əmrahqızı  E.  Azərbaycan  Lissabonda  istədiyinə  nail  oldu. 
Lissabon sammiti- 96. Вакк  Azərnəşr,  1997, 312 s.
101. Əsədov  F.,  Karimova  S.  Çarizmi  Azərbaycana  gətiranlər. 
Вак!:  GənclİK,  1993.  144 s.
102. Əsgər  R.  ABŞ-da  lobbi 
hərəKatı. 
//  «Odlar  yurdu»,  6  mart 
1991-ci 
il.
103. Əziz B. Xocalı soyqınmı:  səbəbləri, həyata 
Keçirilmə 
üsulları 
və naticələri. Вакк Azəməşr, 2008, 224 s.
104. Fenomen.  Buraxılışa  mosul:  Fəzail  Ağamalı.  Вакк  Ocaq, 
2003, 264 s.
105.Göyüşov  R.  Qarabağın 
Keçmişinə 
səyahət.  Вакк  Azərnəşr, 
1993,81s.
106. 
GüləJiyeva  A.  A.  Azərbaycan  Respublikasmm  Avropada 
təhlükəsizlik və əməkdaşlıq təşkilatında iştirakı. siyasi elm.  namiz.... 
dis. avtoreferatı. Bakı, 2007,25 s.
107.  Hacıyev  Q.  Xocalı  soyqmmı  Ermənistamn  Azərbaycana 
qarşı  torpaq  iddialarının nəticəsidir// «Azərbaycan» qəzeti, 21  fevral
2006-cı il.
108.  Haeıyev  Q.  Qarabağm  maddi  və  rnənovi  mədəniyyəti  /7 
Qarabağ: suallar və faxtlar. 
BaKi, 
2004, s. 47-87.
109. Hacıyev Q.  Ermənistanın Azərbaycan  RespublİKasımn Qarabağ 
və Naxçivan torpaqlanna ərazi iddiaları və  bunun nətieəbri // Naxçivan 
bugün:  islahatlar, perspektivlər. Naxçivan, 2008, s.l 12-118
329

H . İ.M ə m m ə d o  va
110.
 Həşimi  (Cavanşir) A.Ə. İran  İslam Respublikası  ilə Azarbay­
can  Respublikası  arasmda  iqtisadi-siyasi  münasibətlər:  1991-1997. 
Stockholm,  1999, 208 s.
111.Heydər  Əliyev  və  Şərq,  (Tərt.:  Q.Allahverdiyev,  V.Sultan- 
zadə). Вакк Azəməşr, 2002.
112.
 
Heydər  Əliyev  Azərbaycanı  dünyaya  tanıdır.  (Tərtibçi  I.Şü- 
Kürov).  BaKi:  Azərnoşr,  1994.
113. Həsənov  Ə.  Azərbaycanııı  ABŞ  və  Avropa  dövbtləri  ilə 
mimasibətbri (1991-1996). Вакк Elm, 2000, 368 s.
114. Həsənov  Ə,  Azərbaycan-ABŞ:  anlaşılmaz  münasibatbrdən 
strateji  tərəfdaşlığa  doğru  (oKtyabr  1991-avqust  1997).  BaKi:  Azər- 
baycan  Universiteti,  1997,  103  s.
115. Həsənov  0 .  А ТЭТ  və  Azarbaycan:  HelsinKİdnn  Lissabona 
qodər.  Lissabon  Sammiti 96. BaKi, Azərnəşr,  1997, 312  s.
116. Həsənov  Ə.  Azarbaycan  və  ATƏT:  Ermənistan-Azərbaycan 
münaqişəsi  və  Dağbq  Qarabağ problemi  iimumavropa 
tn h lü K ə siz liy i 
fonunda. Banı,  1997, 80 s.
117.
 Hasənov  Ə.  Azarbaycanm  xarici  siyasati:  Avropa  dövlətləri 
və ABŞ (1991-1996). Вакк Azərnəşr,  1998, 315  s.