Ədəbiyyat
1. F.Veysəlli. Eksperimental fonetika. Bakı, 1980.
2. F.Yadigar. Fonetika və fonologiya məsələləri. Bakı, 1993.
3. F.Veysəlli. Seçilmiş əsərləri. I cild. Bakı, 2009.
4. Н.Д.Андреев. Об одном эксперименте в области русской орфоэпии. «ВР». вып. 4, М., 1963
A.M. ƏSGƏROVA
QƏDİM PAREMLƏRDƏ İŞLƏNƏN BƏZİ ÇOXMƏNALI SÖZLƏRİN TARİXİ İNKİŞAF XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Açar sözlər: türkologiya, çoxmənali, fellər, leksika
Ключевые слова: тюркология многозначные глаголы, лексика
Key words: turkology, polisemantic, verbs, lexica
İctimai hadisə olan dilin hər bir vahidində, o cümlədən sözdə tarixi inkişafin izləri müşahidə olunur. yəni zamanla sözün həm məna, həm də formasında dəyişiklik baş verə bilir. bu inkişaf xüsusiyyətləri tarixi abidələrdəki sözlərin diaxron üsulla təhlilində daha aydin nəzərə çarpir.
Azərbaycan dili zəngin qrammatik və leksik-semantik quruluşa malik olduğu üçün, «söz və onun məna qabığı» məsələsi dilçiliyimizin bütün dövrlərində aktual olmuş, leksikoloqların tədqiqat obeyktinə çevrilmişdir. Dildə hər bir sözün mənası vardır. Lakin hər leksik vahidin məna dərinliyi, çaları eyni deyil.
Dilin inkişaf strukturu göstərir ki, təkmənalı sözlər çoxmənalılığa meyllidir. Yəni çoxmənalılıq bir mənaya malik sözün sonradan bir neçə əşya, keyfiyyət bildirmək xüsusiyyətləri kəsb edərək çoxlu mənalar ifadə etməsidir.
Çoxmənalı sözlərdə sözün məna çalarlığı nə qədər zəngin olsa da, bunlardan biri ilkin-əsas, digərləri isə ondan törəmə mənalardır. Və bu məna çalarları fikrin ifadəsində dəqiqləşir, yəni sözün müxtəlif mənalara malik olmasına baxmayaraq, məhz mətn onun real mənasını konkretləşdirir.
Çoxmənalılıq bütün türk dillərində olduğu kimi, Azərbaycan dilində də hələ qədim dövrlərdən mövcud olmuş və dilimizin qanunauyğunluqlarından birinə çevrilmişdir. XVI-XVII əsrin yazılı nümunəsi olan «Oğuznamə»də də çoxmənalı sözlərə aid onlarla misal vardır. Həmin misallar kəmiyyət etibarilə daha çox ismə, sifətə və felə aid olduğu üçün bu nitq hissələri üzrə qruplaşdırmağa çalışdıq:
Dostları ilə paylaş: |
