Azərbaycan Respublikası Elm və təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

Azərbaycan Respublikası Elm və təhsil Nazirliyi
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

SƏRBƏST İŞ
Fakültə: Filologiya
İxtisas: Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimliyi
Qrup: AZD-2104B
Kurs: II
Tələbə: Nəzrin Məmmədov
Fənn: Dünya ədəbiyyatı-1
Mövzu: Aristofanın komediyalarının ifşaçı mahiyyəti
Müəllim: Dos. Sakibə Ələsgərova

Baku -2023

Aristofan eradan avval, təxminən 446-cı ildə Kidafin demində (əyalətində) anadan olmuşdur. Bəzi mənbələrə görə o, Ekinə köçürülmüş yunanlı ailəsindəndir. Atası Filipp kənar ölkələr, adalar arasında ticarətlə məşğul olduğu üçün ailə uzun zaman Afina xaricində yaşamışdır. Aristofan evlənmiş, böyük ailə qurmuşdur. Oğlanlarından Arar və Filipp yaradıcılıqla məşğul olaraq, hətta komediya da yazmışdır. Gənc yaşlarından yaradıcılığa başlayan Aristofan, komediyaları aktyor Kallistratın adı ilə tamaşaya qoymuşdur. Çünki Afina qanunlarına görə gənc yaşlılar komediya yazmaq hüququndan məhrum idilər. Lakin buna baxmayaraq dövlət başçısı Kleon onu tanımış və dəfələrlə məhkəməyə cəlb etmişdir.
Gənc dramaturqun təqib olunması, komediyalarının ideyası və satirasının kəskinliyi ilə bağlı idi. Rəvayətə görə Aristofan hələ on doqquz yaşlarında ikən, yəni 427-ci ildə əsəri "Əhli-keyflər" komediyasını tamaşaya qoymuş, ikinci mükafat almışdır.Ancaq sujetí ümumi şəkildə məlumdur. Bir əyalətin sakinləri Herakl məbədinə toplanaraq ziyafat təşkil etmişlar. Onların keyfdən başları dumanlıdır. Qoca bir kişi iki oğlu ilə bu əhli-keyflər məclisinə gəlir. Oğlanlardan biri dərhal onlara qoşulur. Ikincisi isə daha ciddi tərbiyə aldığı üçün ziyafətə uymur. Görünür ki, Aristofan iki tərbiyə sistemini qarşı-qarşıya qoyub, müqayisə etmişdir.
446-ci ildə Aristofan "Babililar" komediyasını tamaşaya qoymuşdur. Şübhəsiz babililər Babil əhalisindən ibarət xordur. Əsər qalmadığına görə onların rolu, tutduqları mövqe haqqında fikir yürütmək çətindir. Ancaq əsərin məzmunu ümumi şəkildə məlumdur. Komediyada Afina müttəfiqlərinin sadəlövhlüyü və bunun nəticəsində Afina hakim dairələri tərəfindən asanlıqla adlanıldıqlarını təsvir olunmuşdur. Afina hökmdarları özlərini müttəfiqə layiq şəkildə aparmırlar. Onlar dələduzlardır. Burada əsas tənqid hədəfi Kleondur. Kleon özünü təhqir edilmiş hesab edərək, bir dövlət başçısı kimi, Aristofanı məhkəməyə verir. Aristofan çətinliklə başını bu fəlakətdən qurtara bilir.
Aristofan qırxa qədər komediya yazmışdır. Bunlardan dövrümüzə qədər gəlib çıxanı on birdir: "Axaryanlar" (425), "Atlılar" (424), "Bulutlar" (423), "Arılar" (422). "Sülh" (421), "Quslar" (414), "Lisistrata" (411). "Tesmofori bayramında qadınlar" (392 389), "Qurbağalar" (405), "Xalq maclisinda qadınlar" (392-389), "Sərvət" (388); bunlardan başqa, Aristofan "Kokal" va "Eolosikon" adlı komediyalar yazmış ki, ölümündən sonra oğlu Arar tərəfindən tamaşaya qoyulmuşdur. Lakin bu komediyalar qalmamışdır. Aristofan, təxminən 385-ci ildə ölmüşdür.
Müasir komediyanın atası olan Aristofan həqiqi mənada xalq dramaturqu idi. Öz zəmanəsinin ən ümdə, ən tipik cəhətlərini yaradıcılığında əks etdirən dramaturqun ədəbi fəaliyyəti, yunan quldarlıq demokratiyasının məsul bir mərhələsinə təsadüf edir.
Humanist və vətənpərvər Aristofan xalq cəbhəsində dayandığı üçün xalq düşmənlərini, Afinanı uçuruma doğru aparanları cəsarətlə ifşa edir. Məhz buna görə də qırx illik dramaturji fəaliyyətində onun əsas tənqid və gülüş hədəfi, müharibə qızışdıran dövlət başçıları (Kleon, Qeperbola, Lamax, Kleofant), işğalçılıq siyasətinin əsas ilhamçıları, silah emalatxanaçıları, nizə, dəbilqə, zireh qayıranlar, tacirlar, möhtəriklər rütbəpərəst, xudbin, tüfeyli, zadəganlar, ailələrdə əxlaq pozğunluğuna səbəb olan sofist filosoflar (sofistlar, hər cür əxlaq qanununu inkar edirdilər), çaxnaşma düzəldən casuslar, dələduzlar və başqaları dır. Bir qismi tarixi sima, bir qismi uydurma bədii surət olaraq verilan bu adamlar Aristofanın komediyalarında xalqın düşmənləri kimi göstərilmişdir. Bunlara qarşı qoyulmuş surətlər dramaturqun ideal, müsbət surətləridir ki, onlar əsas etibarilə kənd zəhməkeşlərini, əkinçilər, öz zəhmətlərilə kənd təsərrüfatına xidmət edən sənətkarlardır.
Müsbət və mənfi xarakterləri qarşı-qarşıya qoyarkan dramaturq ayrı-ayrı tarixi simaları ifşa etməklə bərabər onları doğrudan ictimai mühiti tənqid hədəfi edir. Bununla belə, Aristofan demokratiya quruluşunu deyil, bəlkə demokratiya idarə üsulunu nəzərdə tutur.
Tamaşa zamanı səhnə ilə tamaşaçılar arasında olan ənənəvi sərhəddi ləğv edən Aristofan əsərlərini elə yazmışdı ki, aktyor tamaşaçılara müraciət edir, tamaşaçılar da aktyorlara sual-cavab verib alırdılar. Beləliklə, səhnə ilə tamaşaçılar arasında səmimi bir təmas yarandığından komediyalar təbliğat nöqteyi-nəzərindən daha kəskin silaha çevrilirdilər.
Aristofanın komediyaları gərgin konflikt əsasında qurulmuş, ardıcıl dramatik səhnələrlə inkişaf edir. Onların əksəriyyəti nikbin bir finalda haqq, ədalət, sülh, əmniyyət və azad zəhmət tərəfdarlarının qələbəsi ilə bitir.
Ədibin gələcəyə nikbin baxışından doğan bu cəhət tamaşaçıları mübarizəyə səfərbər etmək üçün çox vacib idi. Aristofan komediyaları mövzu etibarilə bir necə qrupa ayrıla bilər: "Axarnyanlar", "Sülh" va "Lisistrata" bilavasitə müharibə əleyhinə çevrilmiş, "Atlılar", "Arılar" siyasi məsələlərə həsr edilmişdir: "Quşlar", "Xalq məclisində qadınlar" ictimai utopiyadır; "Bulutlar" sofist fəlsəfi görüşə parodiya, "Qurbağalar" ədəbi-tənqidi məqsədlə yazılmışdır və s. Dramaturq öz komediyalarında Afinada öz şərəfsiz məqsədləri üçün xalqın müqəddəratı ilə oynayan dövlət başçılarını, ailədə əxlaqi inkar edib, gəncləri əxlaqsızlığa, əyriliyə, cinayətə sürükləyən sofist filosofları, məhkəməbazlığa uymuş qocaları, xalqin bədəninə daraşmış tüfeyliləri ifşa edir, ideal cəmiyyət müqəddəs ailə, vətəndaşı düzgün tərbiyənləndirə biləcək həqiqi ədəbiyyat haqqında utopiyalar yaradır. Aristofan satirası cəmiyyətin yaralarına nə qədər kəskin və amansızdırsa, müsbət ideyaları müdafiə etməkdə də bir o qədər ardıcıldır.
Aristofanı  xüsusilə Peloponnes müharibəsi zamanı Aristofanın “Sülh trilogiyası” adlı komediya əsərlərində müharibəni qızışdıranlar lağa qoyulur. Bu trilogiya yazıçının " Lisistrata " və ya " Qadınlar müharibəsi " (e.ə. 411), " Sülh " (e.ə. 421), " Kömürçilər " (e.ə. 425) pyeslərindən ibarətdir.
Aristofan ənənəyə sadiq qalan, hər yeniliyə reaksiya verən bir yazıçı idi. Fikirlərində mühafizəkar idi. Ədəbiyyatda, incəsənətdə edilən yenilikləri bəyənmirdi. Onun fikrincə, ən yaxşı faciə yazıçısı Eşilosdur . Lakin o, hər cəhətdən yeni olan Evripidə üstünlük vermir və komediyalarında onu ələ salırdı. Müəllifin sofistlərə və təbii olaraq Sokrata münasibəti eyni idi; çünki Aristofanın nəzərində onlar təhlükəli inqilabçılar, ənənələri pozan, adət-ənənələrə məhəl qoymayan mütəfəkkirlər idilər. Bütün bunlara baxmayaraq, o, qadınlara sülhün bərqərar olması vəzifəsini verir və bu vəzifənin eramızdan əvvəl 411-ci ildə yazdığı " Lisistrata " tamaşasında reallaşacağına ümid edir . Bu Afina idi , burada qadınlar hətta vətəndaş sayılmırdılar .Cəmiyyət üçün mühüm addımdır.
Aristofanın əsərlərinin bu gün də əhəmiyyətini onun dialoqlarındakı yaradıcılığa və tez-tez yerində və mülayim şəkildə istifadə olunan satira elementinə aid etmək olar. Xüsusilə Evripidi məsxərəyə qoyduğu parodiyalarının parlaqlığı və xor mahnılarının canlılığı ilə yanaşı , sülh , kişi-qadın münasibətləri, hakimiyyətə satira kimi universal mövzuları idarə etməsi də onun yaradıcılığının etibarlılığını təmin edən digər keyfiyyətlərdir. işləyir. Hər şeydən əvvəl, kişi və qadın arasındakı sevgi mövzusundan bəhs edir. Onun oyunlarında xoşbəxt sonluq üçün pul və ləyaqət kifayət qədər şərtdir.

Aristofanın komediyalarının ən bariz xüsusiyyəti onların kəskin ifşaçı mahiyyətidir. Belə ki, bu komediyalarda ailə, məişət səhnələri olsa da, əsas məqsəd xalqın xeyrinə çalışmayan, əyri yol izləyən, xudbin riyasətpərəst dövlət başçılarının tənqididir. Bu cəhətdən Aristofan komediyaları dövrün ictimai-siyasi barometri olmuşdur ki, böyük siyasi hadisələrdən tutmuş, tarixə daxil olmayan ən kiçik hadisələri, hətta siyasi şaiyə və qiybətləri orada tapmaq mümkündür.

Aristofanın komediyaları gərgin konflikt əsasında qurulmuş, ardıcıl dramatik səhnələrə inkişaf edir. Onların əksəriyyəti nikbin bir finalda haqq, ədalət, sülh, əmniyyət və azad zəhmət tərəfdarlarının qələbəsi ilə bitir.
Müsbət və mənfi xarakterləri qarşı - qarşıya qoyarkən dramaturq ayrı-ayrı tarixi simaları ifşa etməklə bərabər onları doğrudan ictimai mühiti tənqid hədəfi edir. Bununla belə, Aristofan demokratiya quruluşunu deyil, bəlkə demokratiya idarə üsulunu nəzərdə tutur. Aristofan komediyalarının mübariz qüvvələri, həqiqi, demokratiya quruluşunun əsaslarını müdafiə edən, azad zəhmət, sülh və əmniyyət, mənəvi təmizlik uğrunda çalışan xalq nümayəndələridir. Aristofan həyatdakı eybəcərlikləri göstərməklə kifayətlənmir, onları doğrudan əsas mənbələri, səbəbləri izah edir və komediyalarında bir növ haqq məhkəməsi qurur.
Aristofanın komediyalarının ifşaedici mahiyyəti onun siyasi, sosial və mədəni problemlərin tənqidinə əsaslanır. Onun komediyalarının əsas mövzusu Afinanın siyasi liderlərinin və qurumlarının tənqididir. Aristofan Afina siyasətçilərini, hərbi rəhbərlərini və hakimlərini xüsusilə müharibə və sülh siyasətinə görə tənqid edir.
Bundan əlavə, Aristofan gender rolları, sosial bərabərsizlik, din və fəlsəfə kimi digər məsələlərə də toxunur. Məsələn, Lysistratada qadınların müharibəni bitirmək üçün kişilərlə cinsi əlaqəyə girməmək qərarı kişilərin hərbi güc tətbiq etmədən sülh bağlamaq fikrini tənqid edən bir nümunədir. Eynilə, onun “Buludlar” pyesi Sokratın Afinadakı sofistik təlimini və fəlsəfi təhsilini tənqid edir.
Aristofan komediyalarında ifadə etmək istədiyi tənqidləri ortaya çıxarmaq üçün bir çox üsullardan istifadə edir. Məsələn, qrotesk və absurd elementləri siyasətçilərin və hərbi rəhbərlərin absurd müharibə siyasətini, hakimlərin ədalət sistemlərinin yanlış hərəkətlərini tənqid etmək üçün istifadə olunur. Həmçinin, sosial bərabərsizlik və gender rolları kimi mövzularda tənqidi ton yaratmaq üçün sarkazm və ironiyadan istifadə edilir.
Xülasə, Aristofanın komediyaları Afinanın siyasətçilərini, hərbi rəhbərlərini və hakimlərini tənqid etməklə yanaşı, gender rolları, sosial bərabərsizlik, din və fəlsəfə kimi digər mövzulara da toxunan açıqlayıcı xarakter daşıyır. Qrotesk və absurd, sarkastik dil və istehza kimi üsullardan istifadə edən Aristofan öz tənqidlərini ortaya çıxarmaq üçün təsirli bir yol tapdı.
Aristofanın əsərlərindəki personajlar, dialoqlar və süjetlər də açıqlayıcıdır. Məsələn, “Qadınlar Şurası” adlı əsərində qadınların sosial statuslarını yüksəltmək üçün kişi hökmranlığına qarşı üsyan etmələri mövzusudur. Əsərin baş qəhrəmanları olan Praksaqora və onun ardıcılları kişilərin rəhbərlik etdiyi polis idarəçiliyinə son qoyur və bütün qərarları birgə qəbul edəcəkləri qadın məclisi yaradırlar. Bu, gender bərabərliyi və feminist hərəkatın qabaqcıllarına aiddir.
Başqa bir misal olaraq, Demokratik Sülhdə afinalılar və spartalılar müharibələrini bitirmək üçün müxtəlif siyasi liderlər vasitəsilə sülh bağlamağa çalışırlar. Bununla belə, Aristofan istehza ilə müharibə və sülh məsələlərinə toxunur, siyasi liderlərin maraqlarını önə çəkir və müharibənin dağıdıcı təsirlərinə diqqət çəkir.
Nəticə etibarı ilə Aristofanın komediyaları dövrün siyasi-ictimai məsələlərini dərindən dərk etməklə yanaşı, bu məsələlərin işlənməsində üzə çıxarır. Əsərlərindəki dil, personajlar, süjetlər və digər texnikalar o dövrdə yaşanan sosial, siyasi və mədəni dəyişiklikləri əks etdirir.
Aristofanın komediyalarının ifşaedici mahiyyəti təkcə qədim Afina cəmiyyətinin sosial-siyasi problemlərini həll etməkdən kənara çıxır, həm də insan təbiətinin ümumi problemlərinin üzə çıxarılması məqsədinə xidmət edir. Yəni Aristofan təkcə dövrün problemlərinə deyil, həm də insan təbiətindəki qüsurlara diqqət çəkmək istəyir.
Məsələn, Aristofan “Buludlar” pyesində insanların ağlını işə salmadan ziyalılıq nümayiş etdirməyə çalışdığına və buna görə də həyat həqiqətlərindən yayınmasına diqqət çəkir. Oyunun baş qəhrəmanı Sokratı təqlid edərək yeniyetmələrə və digər insanlara məntiq və fəlsəfə öyrədir, lakin bu dərslər real həyatda heç bir nəticə vermir və insanları daha da axmaq edir.
Aristofanın ən qiymətli əsərlərindən biri olan " Bulut " ( 423 ) komediyasında yunan sofist fəlsəfəsi ifşa olunmuşdur . Afina demokratiyasının böhran keçirdiyi bir zamanda məfkurə aləmində sofist fəlsəfə daha da yayılır . Sofistlər materializm fəlsəfəsinə qarşı mübarizə aparan , öz dərslərini muzd ilə deyən filosoflar idi . Onlar dövlət , ailə , cəmiyyət , hüquq məsələlərində anarxist idilər . Fərdin azadlığını ictimai qanunlarına itaətdən üstün tutduqlarına görə hər bir ictimai əxlaqi , ailə vəzifəkeşliyini , ictimai hüquq normalarını inkar edirlər . Bu dil pəhləvanları ritorikanı inkişaf etdirməklə bərabər , xüsusi üslub yaratmışdılar . Məşhur sofist Qorqin ( e.ə 483-375 ) iddia edirdi ki , nitq sənətinin əsas qayəsi yalandır , daha doğrusu dinləyicidə illiyuza yaratmaqdır . Nitq , inandırmaq yolu ilə dinləyicinin ruhunu aldadır . "Bulutlar" komediyasında Sokrat , sofistlərin tipik nümayəndəsi kimi verilir . Sokrat , tələbələri və onun "ağılxanası" , yəni məktəbi əsas tənqid hədəfi kimi komediyanın mərkəzində dayanmışdır . Səbətdə oturub fikrə dalmış Sokrat , özünün dediyi kimi , fəzalarda uçaraq ulduzların taleyini düşünür . Sokratın belə gülünc şəkildə verilməsinə etiraz edənlər də olmuşdur . Lakin bu etiraz bir o qədər də əsaslandırılmamışdır. Əvvələn , tarixdən məlumdur ki , Sokrat dil pəhləvanı idi; xalq arasında onu fikir canbazı adlandırırdılar . İkinci , Sokratın fəlsəfi görüşü ilə sofistika tarixi şəxsiyyətdən ziyadə bir tip kimi verilmişdir .
Sokratın əksinə , komediyanın qəhrəmanı kəndli Sterpsiadı düşündürən real həyat və məişət məsələsidir. Strepsiadın oğlu Fidip pid bədxərclik edərək atasını borca salmış qoca ata isə borcu ödəyə bilmədiyindən borc sahiblərinə yalan satmağa məcbur olmuşdur . Yalan satmaq dərsini isə Sokratın "ağılxana"sında almaq lazım idi . Sokrat ilə Strepsiadı qarşı - qarşıya gətirən belə bir həyati tələbdir. Strepsiadın real mühakimələri , Sokratın sərsəmliklərinə , idealist məntiqinə , gülünc söz güləşdirmələrinə bir parodiyadır . Strepsiadı həyat məsələsi düşündürdüyü halda Sokrat göylərdə uçur. Nəhayət , məktəbdən qovulmuş Strepsiadın və onun oğlu Filippidin Sokratdan öyrəndikləri ancaq yalan və əyrilik olur. Komediyada əyrilik ilə düzlüyün ( düzlük , keçmiş namuslu tərbiyənin , əyrilik isə sofist əxlaqının timsalıdır) mübahisəsi maraqlı səhnələrdəndir . Qoca düzlük haqq və ədalətdən , hörmət və sədaqətdən , vətənpərvərlik və demokratiyadan danışır . İnsanın həyat yolu bunlar üzərində qurulmalıdır . Əksinə , əyrilik bunların hamısını sofist dil pəhləvanlığı ilə inkar edir ; əyrilik xeyirxahlıqdan həm xoş həm də səmərəlidir . Çünki Afinada azğın adamlar , yalançılar namuslu adamlardan daha yaxşı yaşayırlar . Sokratın "ağılxana" sından qovulmuş Strepsiad borc istəyənlərdən ikisini yola salır . O , " ağılxana " nın bütün kursunu keçdiyindən yalanı həqiqət kimi təqdim etməyi bacarır . Lakin axırda bəla onların öz başında çatlayır . Belə ki , Evripidin haqqında gedən mübahisə zamanı oğul atanı kötəkləyir . Oğul öz qəbahətini sofist məntiqlə isbata çalışır . Ancaq ata belə qərara gəlir ki , bu bəlanı onun evinə gətirən Sokratın ağılxanasıdır . Komediya Sokratın idealist məktəbinin yandırılması ilə bitir . Əsərin qəhrəmanı kəndli Strepsiad öz sadə psixologiyası , real düşüncə və mühakimələri ilə Dikeopol və Trikey kimi xalq nümayəndələrini yada salır . Dramaturq onun mövqeyindən ailəyə , insan münasibətlərinə , əxlaq münasibətlərinə , əxlaq məsələlərinə qiymət verir . Demokratiya quruluşuna qarşı zidd bir dünyagörüşü kimi meydana çıxmış idealizm komediyada Sokratın simasında tipikləşdirilmişdir. O , xalqı real həyatdan ayırır , haqq və ədalət yolundan çıxarır , onun mübarizə qüvvəsini süstləşdirir . Sokratın təsiri altında doğru yolunu itirmiş Strepsiad nəhayət , ayılır və Sokratın məktəbini yandırır . Strepsiadın gəldiyi nəticə belədir : " Aldığım borcu mən geri qaytarmalıyam . Onu mənimsəmək mənə yaramaz.
Bir neçə məzhəkəsində ("Axarnyanlar", "Sülh", "Lisistrata") Aristofan Peloponnes müharibəsini tənqid edir. O, müharibəni xalqın, kəndlilərin nöqteyi-nəzərindən tənqid edirdi. Bu tənqid eyni zamanda demokratiyaya zidd olan böyük yer sahiblərinin arzusuna müvafiq idi. Aristofan, müharibənin ədalətsiz bir müharibə olduğunu izah etmir. O, ancaq onun uzun sürməsinə, nəticədə əkinçilərin əkib-biçmələrinə mane olmasına, aclığın və dilənçiliyin artmasına qarşı etiraz edirdi. O, başa düşmüşdü ki, bu müharibədən müvəqqəti də olsa müəyyən adamlar xeyir götürür. Bu məzhəkələrdə də sıx-sıx Kleonun və başqa demaqoqların adına rast gəlmək olur.
Eynilə, Aristofan “Quşlar” pyesində insanların təxəyyülünün real dünya problemlərini həll etmək üçün istifadə edilmədiyini vurğulayır. Oyunun əsas personajları insanların tərk etdiyi torpaqda yaşayan quşlardır. Quşlar bir güc mərkəzi təşkil edir və səmada bir səltənət qurur, bu da insanların tanrılara çatmaq üçün istifadə etdiyi yoldur. Bununla belə, bu yeni quşlar krallığı real problemlərin həllinə deyil, öz istəklərinə xidmət edir.
Nəticə etibarı ilə Aristofanın komediyaları qədim Afina cəmiyyətinin problemlərinə toxunarkən insan təbiətindəki qüsurlara diqqəti cəlb edən aşkar xarakterə malikdir. Bu səbəbdən də Aristofanın əsərləri həm antik dövrdə, həm də bu gün də maraqlı və mühüm mənbə hesab olunur.
Aristotel Aristofanın əsərlərində bəhs etdiyi mövzuları və mövzuları araşdırdı və əsərlərinin açıqlayıcı xarakterini yüksək qiymətləndirdi. Aristotel “Siyasət” adlı əsərində Aristofanın cəmiyyətdə baş verən dəyişmə və çevrilmələrdən bəhs etdiyini, bu çevrilmələrin səbəb və nəticələrini araşdırarkən yumordan istifadə edərək insanların diqqətini çəkməyi bacardığını bildirir.
Bundan əlavə, Aristotel Aristofanın komediyalarında istifadə etdiyi dil və üslubun ictimaiyyəti cəlb etdiyini və ictimai hadisələri idarə edərkən yumoristik bir yanaşma istifadə edərək insanların gündəlik həyatlarındakı problemləri anlamalarına kömək etdiyini vurğulayır. Aristotelin fikrincə, Aristofanın əsərləri cəmiyyətin tənqidində və ictimai fikrin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Aristofanın komediyaları ictimai hadisələri idarə edərkən yumordan istifadə etməklə insanların diqqətini çəkməyə və sosial çevrilmələrə işarə etməyə müvəffəq olmuşdur. Bu səbəbdən də Aristotel kimi bir çox mütəfəkkir və tənqidçilər Aristofanın əsərlərinin ifşaediciliyini yüksək qiymətləndirmiş və əsərlərinin ictimai həyatda mühüm rol oynadığını bildirmişlər.
Aristofan köhnə komediya janrının tanınmış yunan dramaturqu idi, dövrünün siyasi və sosial mövzularını ifşa edən, güldürən hazırcavab və satirik pyesləri ilə tanınırdı. Komediyalarında Aristofan qədim Afina cəmiyyətinə aid olan bir sıra mövzuları araşdırdı. Bu mövzulara aşağıdakılar aiddir.

1. 
   Siyasət və Hakimiyyət: Aristofan siyasi liderlər və qurumları dişləyən satiraları ilə tanınırdı, tez-tez pyeslərindən hakimiyyətdəkiləri tənqid etmək üçün istifadə edirdi. Məsələn, “Buludlar” pyesində o, filosof Sokratı və onun qurulmuş nizama təhlükə kimi qiymətləndirilən təlimlərini ələ salıb.
   
2. 
   Gender Rolları: Aristofanın komediyaları da tez-tez gender rolları və cinsiyyətlə bağlı məsələlərə toxunur. "Lysistrata" əsərində o, Peloponnes müharibəsini bitirmək üçün ərlərindən cinsi əlaqəni kəsən bir qrup qadını təqdim etdi və bununla da ənənəvi gender rollarına meydan oxudu və müharibənin dağıdıcı nəticələrini vurğuladı.
   
3. 
   Müharibə və Sülh: Aristofanın komediyalarında başqa bir ümumi mövzu müharibə və onun cəmiyyətə təsiri idi. "Axarniyalılar" əsərində o, spartalılarla sülh müqaviləsi bağlayan bir əkinçini təsvir edərək, müharibənin yalnız hakim elitanın xeyrinə olduğunu və sadə insanların əziyyət çəkdiyini iddia edirdi.
   
4. 
   Sosial bərabərsizlik: Aristofanın pyesləri də sosial bərabərsizlik və varlıların hakimiyyətdən sui-istifadəsi məsələlərindən bəhs edir. Məsələn, "Eşarıları" əsərində o, ədaləti təmin etməkdənsə, rüşvət almaqda maraqlı olan bir qrup andlı iclasçının obrazını canlandırdı və bununla da Afina hüquq sisteminin korrupsioner mahiyyətini vurğuladı.
   
5. 
   İntellektualizmin tənqidi: Aristofanın əsəri həm də ziyalılığın tənqidi və bilikdən sui-istifadə ilə tanınır. “Buludlar” əsərində o, Sokratı öz məqsədlərinə çatmaq üçün sözləri və ideyaları manipulyasiya edən bir şarlatan kimi təqdim edir və bununla da o, Afinanın ziyalılara olan hörmətinə meydan oxuyur.
   
6. 
   Faciənin satirası: Aristofanın komediyaları da tez-tez yunan faciəsinin konvensiyalarını, o cümlədən poetik dildən ağır istifadəni, stilizə edilmiş aktyorluğu, tale və tale mövzularını satirikləşdirir. Məsələn, "Qurbağalar"da o, tanrı Dionisi ən yaxşı faciəvi dramaturqu tapmaq üçün yeraltı dünyasına səyahət edən, faciəli sənətin yüksək təfəkkürü ilə məzələnən bir teatrşünas kimi təsvir edir.
   
7. 
   Din və Mifologiya: Aristofanın pyesləri tez-tez yunan mifologiyasından və dinindən mövzular və personajlar üzərində çəkilirdi, lakin o, öz cəmiyyətinin ənənəvi inanclarına və təcrübələrinə meydan oxumaqdan qorxmurdu. “Quşlar” əsərində o, ənənəvi yunan tanrılarını və onların özbaşına güc tətbiq etmələrini ələ salaraq öz utopik cəmiyyətlərini yaradan bir qrup quşu təqdim edir.
   

Aristofanın komediyaları Afina cəmiyyətinin kəskin tənqidi, ənənəvi inanc və dəyərlərə meydan oxuması, hakim elitanın axmaqlıqlarını və qüsurlarını işıqlandırmaq üçün satira və parodiyadan istifadə etməsi ilə diqqət çəkir. Siyasət, gender, müharibə və sosial bərabərsizlik kimi mövzuları araşdıraraq, Aristophanes öz cəmiyyətində marginallaşmış və məzlumların səsini təmin etdi və onun işi davamlı aktuallığı və təxribatçı yumoru üçün bu gün öyrənilməyə və təqdir olunmağa davam edir.
Aristofanın komediyalarının mövzularını daha dərindən araşdırmaq üçün onun yaradıcılığında fantaziya və təxəyyülün rolunu da qeyd etmək yerinə düşər. Aristofanlar status-kvonun müxtəlif imkanlarını və alternativlərini araşdırmaq üçün tez-tez "Quşlar"dakı quş utopiyası və "Lysistrata"da qadınlar şəhəri kimi fantastik dünyalar və personajlar yaradırdı.
Bundan əlavə, Aristofanın pyesləri ictimai rəyin və siyasi diskursun formalaşmasında dilin və ritorikanın gücünü vurğulayır. Məsələn, “Buludlar” əsərində o, Sokratın dildən manipulyativ istifadəsini tənqid edir, onu insanları yalan fikirlərə və ideologiyalara inandırmaq üçün ritorikadan istifadə edən bir sofist kimi təsvir edir.
Nəhayət, qeyd etmək lazımdır ki, Aristofanın komediyaları öz dövründə mübahisəsiz olmayıb. Onun hakim elitanı və onların siyasətini cəsarətlə tənqid etməsi tez-tez fitnə və hətta senzura ittihamlarına səbəb olurdu. Buna baxmayaraq, onun yaradıcılığı əsrlər boyu davam etdi və təsirli olaraq qaldı, sonrakı yazıçıları və mütəfəkkirləri komediya və satiradan sosial və siyasi tənqid vasitəsi kimi istifadə etməyə ruhlandırdı.
Aristofanın komediyaları siyasət, gender, müharibə, sosial bərabərsizlik və hakimiyyətdən sui-istifadə kimi mövzuları araşdıran zəngin sosial və siyasi şərh mənbəyidir. Satira, parodiya və fantaziyadan istifadə etməklə Aristofan Afina cəmiyyətinin status-kvonuna meydan oxudu və dünyanın alternativ baxışlarını təklif etdi. Onun işi təxribatçı yumoru və davamlı aktuallığına görə öyrənilməkdə və təqdir olunmaqda davam edir, insan təbiətinin mürəkkəblikləri və istənilən cəmiyyətdə güc dinamikası haqqında fikirlər təklif edir.Bundan əlavə, Aristophanes əsərlərinə yumor və dərinlik qatmaq üçün söz oyunu, söz oyunu və ikiqat söz kimi ədəbi vasitələrdən də istifadə etmişdir. Məsələn, "Lysistrata" tamaşasında baş qəhrəmanın adı "ordunun dağıdıcısı" mənasını verir ki, bu da müharibəni bitirmək üçün cinsi əlaqəyə girməyən qadınlardan bəhs edən tamaşaya uyğun gəlir. Söz oyununun bu cür istifadəsi təkcə yumor əlavə etmir, həm də oyunun əsas mövzusunu qadın gücü ilə gücləndirməyə xidmət edir.
Aristofanın pyeslərində mövzuları açmaq üçün istifadə etdiyi başqa bir texnika xorun istifadəsi idi. Qədim Yunan teatrında xor tamaşanın hərəkətini şərh edən kollektiv səs rolunu oynayırdı. Aristofan öz pyeslərində tədqiq olunan mövzu və məsələlərə şərh vermək üçün xordan istifadə edirdi. Məsələn, "Buludlar"da xor əsas qəhrəmanın təhsil və fəlsəfə haqqında yanlış fikirləri ilə ziddiyyət təşkil edən ağılın səsi kimi xidmət edir.
Ümumiyyətlə, Aristofan komediyalarında mühüm mövzuları və məsələləri açmaq üçün yumor və satiradan istifadə etməkdə usta idi. O, mübaliğə, parodiya, satira, ironiya, söz oyunu, xor kimi müxtəlif üsullardan istifadə etməklə dövrünün siyasi və ictimai mövzularını şərh edərkən tamaşaçılarını əyləndirə və maarifləndirə bilmişdir.
Aristofan komediya texnikası ustası idi, pyeslərində müraciət etdiyi mövzuları və problemləri açmaq üçün geniş alətlərdən istifadə edirdi. Onun ən çox istifadə etdiyi üsullardan biri siyasi liderlərin və qurumların satirik təsvirlərində böyük təsir bağışlayan mübaliğə idi. Məsələn, “Cəngavərlər” əsərində Aristofan demaqoq Kleonu qrotesk bir fiqur, xalqı sıxışdırmaq və qoparmaq üçün öz gücündən sui-istifadə edən alçaq bir quldur kimi təsvir edir. Bu şişirdilmiş təsvir vasitəsilə Aristofan Afina siyasətinin pozğun təbiətini və nəzarətsiz hakimiyyətin təhlükələrini ortaya qoyur.Aristofanın pyeslərində mövzuları açmaq üçün istifadə etdiyi digər üsul isə həm müasir, həm də klassik ədəbiyyatı satirikləşdirmək üçün istifadə etdiyi parodiya idi. Məsələn, “Qurbağalar” əsərində Esxil və Evripidin əsərlərini parodiya edir, onların personajlarından və motivlərindən istifadə edərək müasir Afina teatrının vəziyyətini satirikləşdirən yeni hekayə yaradır. Bu texnika vasitəsilə Aristofan təkcə müasir teatr səhnəsini deyil, həm də Afinanın daha geniş mədəni və intellektual iqlimini tənqid edə bilir.
Satira və istehza həm də Aristofanın sosial problemləri açmaq üçün istifadə etdiyi əsas üsullar idi. Məsələn, "Lysistrata" əsərində o, qədim Yunanıstanın kişilərin üstünlük təşkil etdiyi cəmiyyətini tənqid etmək üçün satiradan istifadə edir, qadınları sosial dəyişikliyin əsas agentləri kimi təsvir edir. Ənənəvi gender rollarını alt-üst etmək üçün yumordan istifadə edərək, Aristofan gender bərabərsizliyinin absurdluğunu və ədalətsizliyini ortaya qoyur və sosial islahatlara ehtiyac olduğunu vurğulayır.
Nəhayət, Aristofanın fantaziya və təxəyyüllü hekayələrdən istifadə etməsi onun komediyalarında başqa bir əsas texnika idi. Məsələn, "Quşlar"da o, quşların yer üzünün hökmdarı olduğu fantastik bir dünya yaradır, insanın təbii dünyanı istismar etmək və ona hökmranlıq etmək meylini satirikləşdirir. Bu təsəvvürlü yanaşma vasitəsilə Aristofan antroposentrik təfəkkürün təhlükələrini üzə çıxararaq, insanlar və ətraf mühit arasında münasibətlərə yeni perspektiv təklif edə bilir.
Nəticə etibarilə, Aristofanın mübaliğə, parodiya, satira, ironiya və təxəyyüllü hekayətdən istifadə etməsi onun komediyalarında mövzu və məsələlərin açılmasında əsas üsullar olmuşdur. Bu vasitələrdən innovativ istifadəsi ilə Aristofan qədim Afinanın siyasi, sosial və mədəni ab-havasına dair kəskin tənqidi fikirlər irəli sürməyi bacardı, eyni zamanda özünəməxsus təxribatçı yumor markası ilə tamaşaçılarını əyləndirdi və cəlb etdi.
Aristophanes mövzularını açmaq üçün istifadə etdiyi başqa bir üsul isə alleqoriyadan istifadə etmək idi. O, “Buludlar” pyesində təhsil və fəlsəfə mövzularını tədqiq etmək üçün alleqoriyadan istifadə edir. Tamaşada övladını soyqırım kimi təsvir edilən Sokrat adlı bir personajın idarə etdiyi məktəbə göndərən ata yer alır. Aristofan bu təşbehdən öz dövrünün fəlsəfi məktəblərini tənqid etmək, eləcə də mücərrəd fəlsəfədən daha çox praktiki təhsilin əhəmiyyətini şərh etmək üçün istifadə edir.
Bundan əlavə, Aristofan mövzularını açmaq üçün simvolizmdən istifadə etdi. "Lysistrata" filmində baş qəhrəman ərlərini müharibəni bitirməyə məcbur etmək üçün bir qrup qadına seks tətilinə rəhbərlik edir. Tamaşa müharibənin dağıdıcı xarakterini və sülhün əhəmiyyətini şərh etmək üçün cinsi istək və yerinə yetirmə simvolizmindən istifadə edir. Eynilə, "Quşlar"da quşlar simvolizmdən istifadə edərək bəşəriyyətin daha yaxşı bir dünya yaratmaq potensialını şərh edərək səmada utopik bir şəhər yaradırlar.
Aristofan öz mövzularını açmaq üçün meta-teatr üsullarından da istifadə etdi. O, “Qurbağalar” pyesində dövrün iki məşhur dramaturqu Esxil və Evripid arasındakı mübahisəni daxil edir ki, bu da ona müasir teatrın vəziyyətini, dramaturqun cəmiyyətdəki rolunu şərh etməyə imkan verir. Ümumiyyətlə, Aristophanes komediyalarında tədqiq etdiyi mövzuları və problemləri açmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə edirdi. Satira, parodiya, alleqoriya, simvolizm və meta-teatr üsullarından istifadə edərək, o, siyasət, sosial problemlər və insan vəziyyətini həm əyləncəli, həm də düşündürücü şəkildə şərh edə bilmişdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Aristofan bu üsullardan sadəcə olaraq öz məqsədləri üçün istifadə etməyib, əksinə, onları öz mesajlarını və fikirlərini dinləyicilərinə çatdırmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edib. Onun komediyaları sadəcə əyləncə vasitəsi deyildi, həm də siyasi və sosial şərh vasitəsi kimi xidmət edirdi.
Aristofanın istifadə etdiyi ən diqqətəlayiq üsullardan biri satira idi. O, tez-tez satiradan öz dövrünün siyasi və ictimai institutlarını tənqid etmək, habelə hakimiyyətdə olan şəxslərin davranışlarını şərh etmək üçün istifadə edirdi. Məsələn, “Buludlar” əsərində Aristofan Sokrata və onun tərəfdarlarına hücum etmək üçün satiradan istifadə edir, onları axmaq və reallıqdan uzaq kimi göstərir. Eynilə, "Lysistrata"da o, hakimiyyətdəki kişiləri axmaq və cinsi istəkləri ilə asanlıqla idarə olunan kimi göstərərək onların davranışlarını satirikləşdirir.Aristophanes istifadə etdiyi başqa bir üsul şişirtmə və parodiya idi. Hədəflərinin nöqsan və çatışmazlıqlarını qabardaraq, onları gülünc və istehzalı göstərə bilmişdir. Məsələn, “Quşlar” əsərində Aristofan Afinanın siyasi liderlərini asanlıqla rüşvət və manipulyasiyaya məruz qalan quşlar kimi qələmə verməklə onları parodiya edir. Bununla da o, dövrünün siyasi sistemində gördüyü fəsadları, tamahkarlığı tənqid etməyi bacarır.
Aristofan mesajlarını çatdırmaq üçün də alleqoriyadan istifadə edirdi. Məsələn, “Qurbağalar”da yeraltı dünyaya səyahət müasir teatrın vəziyyəti üçün alleqoriya kimi istifadə olunur. Tamaşa teatrın keyfiyyətinin aşağı düşdüyünü və dövrün dramaturqlarının öz sələflərinin qoyduğu standartlara uyğun gəlmədiyini iddia edir. Aristofan alleqoriyadan istifadə etməklə mürəkkəb ideyaları və mövzuları öz auditoriyası üçün əlçatan bir şəkildə həll edə bilir. Aristofan dramaturq və teatrın cəmiyyətdəki rolunu şərh etmək üçün meta-teatr üsullarından da istifadə etdi. Pyeslərində teatr və yaradıcılıq prosesinə istinadlar yerləşdirməklə o, müasir teatrın vəziyyətini tənqid edə bilmiş, dramaturqun ictimai rəyi formalaşdırmaq gücünə münasibət bildirə bilmişdir. Məsələn, “Qurbağalar” əsərində Aristofan dramaturqun rolunun xalqı əyləndirməkdənsə, onları ruhlandırmaq və maarifləndirmək olduğunu iddia edir.
Yekun olaraq, Aristofan komediyalarında tədqiq etdiyi mövzuları və məsələləri açmaq üçün bir sıra üsullardan istifadə etmişdir. Satira, parodiya, alleqoriya, simvolizm və meta-teatr üsullarından istifadə edərək mesajlarını tamaşaçılarına əyləncəli və əlçatan formada çatdıra bilmişdir. Onun komediyaları təkcə əyləncə vasitəsi deyildi, həm də siyasi və sosial şərh vasitəsi kimi xidmət edirdi və onları qədim Yunanıstanın mədəniyyətini və siyasətini başa düşmək üçün dəyərli mənbəyə çevirdi.
Aristofanın komediyaları Qədim Yunanıstanda kritik bir tarixi dövrdə istehsal edilmişdir. Dramaturq eramızdan əvvəl 431-404-cü illərdə davam edən qarşıdurma və qarışıqlıq dövründə Peloponnes müharibəsi dövründə yaşamışdır. Bu müharibə Afina ilə Sparta arasında aparıldı və Yunanıstanın siyasətinə, iqtisadiyyatına və cəmiyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərdi. Peloponnes müharibəsinin tarixi konteksti Aristofanın bir neçə komediyasında aydın görünür. Məsələn, “Axarniyalılar” əsərində Aristofan müharibəni və onun adi vətəndaşlara təsirini tənqid edir. Tamaşanın baş qəhrəmanı Dikeopolis davamlı döyüşlərdən yorulub və Sparta ilə ayrıca sülh bağlamağa qərar verir. Bu tamaşa bir çox afinalıların müharibəni dayandırmaq, sülhə və firavanlığa qayıtmaq istəyini əks etdirir.
Başqa bir nümunə, müharibədə müvəqqəti atəşkəs zamanı eramızdan əvvəl 411-ci ildə hazırlanmış "Lysistrata"dır. Bu tamaşa müharibə və onun qadınlara təsirləri haqqında satiradır, kişilər döyüşdə olarkən ev təsərrüfatlarını və bizneslərini idarə etmək üçün qalmışdır. Tamaşa qədim Yunanıstanın ənənəvi gender rollarına meydan oxuyan qadınları bacarıqlı və ağıllı kimi təsvir edir. "Lysistrata" həm də dövrün siyasi gərginliyini əks etdirir, çünki Afina müharibə tərəfdarı və müharibə əleyhinə qruplar arasında bölünmüşdü.
Peloponnes müharibəsi ilə yanaşı, Aristofanın komediyaları da qədim Yunanıstanın daha geniş sosial və mədəni kontekstini əks etdirir. Məsələn, onun bir çox pyesləri qadınların cəmiyyətdəki rolunu şərh edir və ənənəvi gender normalarına meydan oxuyur. Bu, qadınların kişilərə qarşı şikayətlərini müzakirə etmək və onların nüfuzuna etiraz etmək üçün toplaşdıqları "Thesmophoriazusae" kimi tamaşalarda aydın görünür.Bütövlükdə, Qədim Yunanıstanın tarixi konteksti Aristofanın komediyalarını başa düşmək üçün mühüm amildir. Bu əsərlərin istehsal olunduğu siyasi, sosial və mədəni mühiti nəzərə alsaq, onların mövzu və üsullarını daha dərindən qiymətləndirə bilərik.
Bundan əlavə, Aristophanes də Afinanın Otuz Tirantın hakimiyyəti altında demokratik şəhər-dövlətdən daha avtoritar rejimə keçdiyi bir dövrdə yazdı. Bu siyasi keçid Afina cəmiyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərdi və Aristofanın əsərlərinə təsir göstərəcəkdi. Aristofanın dövründəki Afinanın tarixi konteksti də onun pyeslərinə baxan tamaşaçılara təsir göstərmişdir. Afina güclü demokratiya ənənələri olan bir cəmiyyət idi, eyni zamanda əhəmiyyətli sosial bərabərsizliyə malik bir cəmiyyət idi. Aristofanın pyesləri həm siyasi, həm də sosial baxımdan müxtəlif olan tamaşaçılar üçün oynanılacaqdı və o, bu müxtəlif qruplara aid olan məsələləri həll etməli idi.Aristofanın əsərlərinin tarixi kontekstini nəzərə almaq onun komediyalarının altında yatan mesajları və mövzuları anlamaq üçün vacibdir. Bu, Aristophanes əsərlərinin öz dövrünün siyasi və sosial problemləri ilə necə formalaşdığını görməyə imkan verir və bu dövrdə Afina cəmiyyətinin üzləşdiyi problemlər haqqında məlumat verir.
Aristofanın komediyalarındakı əsas mövzuları tədqiq etməklə, onun bu mövzuları açmaq üçün istifadə etdiyi üsulları təhlil etməklə və yazdığı tarixi şəraiti nəzərə alaraq onun əsərlərini daha dərindən dərk edə bilərik. Aristofan mühüm siyasi və sosial məsələləri araşdırmaq üçün yumordan istifadə edən satira və parodiya ustası idi. Onun əsərləri bu gün də aktuallığını qoruyur və qədim Afina cəmiyyətinin çətinlikləri və mürəkkəblikləri haqqında dəyərli fikirlər təqdim edir.
Bundan əlavə, Aristofanın əsərləri Afina mədəni həyatının mühüm bir hissəsi olan Afina festivallarında ifa olunurdu. Festivallar afinalılara bir araya gəlmək və ortaq mədəni kimliklərini qeyd etmək imkanı verirdi və Aristofanın komediyalarının nümayişi bu şənliklərin əsas hissəsini təşkil edirdi. Belə ki, pyeslər təkcə onların istehsal olunduğu tarixi kontekstin deyil, həm də Afina cəmiyyətinin mədəni və sosial dəyərlərinin əksi idi. Nəhayət, qeyd etmək yerinə düşər ki, Aristofanın komediyaları mübahisəsiz deyildi. Onun bəzi pyesləri siyasi şərhlərinə görə tənqid edilmiş, Aristofanın özü isə əsərlərində tanrıların təsvirinə görə dinsizlikdə ittiham edilmişdir. Bununla belə, bu mübahisələrə baxmayaraq, Aristofanın komediyaları qədim yunan ədəbiyyatının mühüm bir hissəsi olaraq qalır və onlar bu günə qədər öyrənilməkdə və ifa olunmaqda davam edir.
Nəticə olaraq, Aristofanın komediyaları qədim Yunanıstanda bir sıra ictimai və siyasi məsələlərə dair şərhlərində üzə çıxır. Yumor, parodiya, satira və ironiyadan istifadə edərək Aristofan gender rolları, müharibə, sosial bərabərsizlik və siyasət kimi mövzuları şərh edə bildi. Onun əsərləri qədim yunan cəmiyyətinin inancları, münasibətləri və dəyərləri haqqında dəyərli fikir verir.Aristofanın komediyalarının ən diqqətçəkən cəhətlərindən biri onun ciddi məsələləri həll etmək üçün yumordan istifadə etməsidir. Fikirlərini komediya formatında təqdim etməklə, Aristophanes dinləyicilərini cəlb edə və əyləndirə bildi, eyni zamanda mühüm mesajlar verdi. O, ayrı-ayrı şəxslərin, qurumların və bütövlükdə cəmiyyətin qüsur və çatışmazlıqlarını satira və istehza ilə şərh edirdi.
Aristofanın komediyalarının digər mühüm cəhəti onların müasir cəmiyyətə uyğunluğudur. 2000 ildən çox əvvəl yazılmasına baxmayaraq, onun müraciət etdiyi bir çox mövzu və məsələlər bu gün də aktualdır. Məsələn, onun qadınların cəmiyyətdəki rolu və müharibənin təhlükələri ilə bağlı şərhi müasir dövrdə də müzakirə və müzakirə olunan mövzulardır.
Bundan əlavə, Aristofanın komediyaları qədim yunan cəmiyyəti haqqında dəyərli tarixi və mədəni perspektiv təmin edir. Onlar dövrün siyasi və sosial kontekstinə dair fikirlər təklif edir və o dövrdə yaşamış insanların inanc və münasibətlərinə işıq salır.
Xülasə, Aristofanın komediyaları yumorun və satiranın mühüm ictimai və siyasi məsələlərin üzə çıxarılmasında gücünə sübutdur. Əsərləri ilə Aristofan qədim yunan cəmiyyəti haqqında unikal və dəyərli fikirlər təqdim edərək müasir auditoriyaya təsir və ilham verməyə davam edir.
Bütövlükdə, Aristofanın komediyaları zəngin sosial və siyasi şərh mənbəyidir, dövrünün problemləri və qayğıları, eləcə də davamlı insan vəziyyəti haqqında fikir verir. Onun əsərləri bu gün də öyrənilməkdə və ifa olunmaqda davam edir, buna qismən də onların ebedi cəlbediciliyi və müasir auditoriya üçün aidiyyəti var. Yumor, satira və digər üsullardan istifadə etməklə Aristofan cəmiyyət, siyasət və insan təbiəti haqqında mühüm həqiqətləri üzə çıxara bildi və onun irsi komediya dünyasında və ondan kənarda hiss olunmağa davam edir.