Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı Banklara Nəzarət Departamenti

Məqsəd.  Bankın  ÇPY  üzrə  risk  profilinin  və  ÇPY  riskinin  qiymələtləndirilməsi  prosesinin  adekvatlığının 
qiymətləndirilməsi.  ÇPY  riskinin  qiymələtləndirilməsi  prosesinin  qiymətləndirilməsi  yoxlamanın  həcminin 
müyyənləşdirilməsi  və  planlaşdırılması  prosesinin  tərkib  hissəsi  olmalı,  və  risklərin  qiymətləndirilməsi 
barədə bölmənin təlimatlara daxil edilməsi bu iki prosesin ayrı proseslər olduğunu deyil, əksinə, yoxlama 
prosesində  və  bankın  risk-əsaslı  nəzarət  sistemində  risklərin  qiymətləndirilməsinin  mühümlüyünü 
vurğulamaq üçün bu prosesə xüsusi bölmənin ayrıldığını bildirir.       
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
Xüsusi risk kateqoriyalarının müəyyən edilməsi 
Risklərin qiymətləndirilməsi prosesinin ilk mərhələsi banka məxsus xüsusi məhsul, xidmət, müştəri, şirkət, 
əməliyyat  və  coğrafi  yerləşmələrin  müəyyən  edilməsindən  ibarətdir.  Bank  vasitəsilə  çirkli  pulların 
yuyulması, terorizmin maliyyələşdirilməsi və ya digər qanunazidd hərəkətlərin görülməsi cəhtləri müxtəlif 
mənbələrdən qaynaqlansa da, müəyyən məhsul, xidmət, müştəri, şirkət və coğrafi yerləşmələr çirkli pulların 
yuyulması ilə məşğul olan şəxslər və cinayətkarlar tərəfindən pozuntulara daha həssas və ya tarixi baxımdan 
daha çox məruz qalmış ola bilər. Müəyyən məhsul, xidmət və ya müştərilə xas olan xüsusiyyətlərdən asılı 
olaraq  risklər  fərqlənə  bilər.  Bank  öz  risklərinin  qiymətləndirilməsini  apardıqda  əməliyyatların  sayı  və 
həcmi, coğrafi yerləşmə və müştəri ilə əlaqələrin xüsusiyyəti kimi müxtəlif amilləri nəzərə almalıdır. Bankın 
müştəri ilə əlaqələrin qurulması üsullarındakı fərqlər (üzbə-üz kontakta qarşı elektron bankçılıq) həmçinin 
nəzərə  alınmalıdır.  Bu  amillərdən  asılı  olaraq  risklər  bankdan  banka  fərqlənir.  Bankın  risklərinin 
qiymətləndirilməsi prosesini nəzərdən keçirdikdə, yoxlayıcı menecment tərəfindən bankın mühüm risklərini 
əhatə edən düzgün qiyməltəndirmənin aparıldığını müəyyən etməlidir.   
Bu  təlimatlardakı  geniş  bölmələrdə  bank  üçün  xüsusi  çətinliklər  və  risklər  yaradan  və  bankın  müvafiq 
siyasət, prosedur və proseslərində əks etdirilməli olan biznes xəttləri, məhsul və müştərilərə dair tövsiyələr 
verilir. Müvafiq nəzarət mexanizmləri olmadan, bu biznes xəttləri, məhsul və müştərilər ÇPY üzrə ümumi 
riskləri artıra bilər. Yoxlayıcı bankın risklərin qiymətləndirilməsi prosesinin onun məhsul, xidmət, müştəri, 
şirkət və coğrafi yerləşmələri ilə bağlı müxtəlif risk dərəcələrini əhatə etməsinə əmin olmalıdır.   
Məhsul və Xidmətlər 
Bankların təklif etdiyi müəyyən məhsul və xidmətlər onların xüsusiyyətlərindən asılı olaraq çirkli pulların 
yuyulması və ya terorizmin maliyyələşdirilməsi baxımından daha böyük risk təşkil edə bilər. Bu cür məhsul 
və  xidmətlər  anonimlik  üçün  daha  çox  imkan  yarada  və  ya  böyük  həcmdə  valyuta  və  ya  valyuta 
ekvivalentlərinin istifadəsini nəzərdə tuta bilər. Bu məhsul və xidmətlərin bəziləri aşağıda göstərilmiş, lakin 
bunlarla məhdudlaşmır:       
1)  Elektron  ödəniş  xidmətləri  –  elektron  pullar  (məsələn,  əvvəlcədən  ödəniş  və  maaş  kartları),  pulların 
köçürülməsi  (yerli  və  beynəlxalq),  müvafiq  məlumat  əsasında  ödənilən  əməliyyatlar,  üçüncü  şəxslər 
vasitəsilə  ödənişlərin  edilməsi,  vəsaitlərin  köçürülməsi,  avtomatlaşdırılmış  klirinq  əməliyyatları, 
avtomatlaşdırılmış terminallar (ATM). 
2) Elektron bankçılıq.   
3) Fərdi bankçılıq (yerli və beynəlxalq).   
4) Trast və aktivlərin idarəedilməsi xidmətləri.   
5) Pul instrumentləri (pul-kredit siyasəti instrumentləri). 
6) Xarici müxbir hesablar (məsələn, böyük həcmdə valyutanın nəqli, poçt əməliyyatları, ödəniş üçün vasitəçi 
hesablar və valyutalar).   
7) Ticarətin maliyyələşdirilməsi.   
8) Ödəniş əməliyyatlarını həyata keçirən üçüncü şəxslərə və ya vasitəçilərə göstərilən xidmətlər. 
 Foreign exchange.   
 Special use or concentration accounts.   
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
Xüsusi risk kateqoriyalarının müəyyən edilməsi 
9) Valyuta əməliyyatları.   
10) Xüsusi məqsədlər üçün istifadə edilən və ya konsentrasiya hesabları. 
11) Kredit fəaliyyətləri, xüsusilə də nağd pul girovu və bazar qiymətli kağızları ilə təmin edilmiş kreditlər. 
12) Qeyri-depozit hesabları üzrə xidmətlər (məsələn, depozit olmayan investisiya məhsulları və sığorta). Bu 
təlimatlardakı geniş bölmələrdə yuxarıda göstərilmiş xüsusi məhsul və xidmətlər müzakirə edilir.   
Müştərilər və Şirkətlər   
 
İstənilən  növ  hesabın  çirkli  pulların  yuyulmasına  və  ya  terorizmin  maliyyələşdirilməsinə  potensial  hesas 
olduğuna baxmayaraq, müəyyən müştərilər və şirkətlər fəaliyyətlərinin xüsusiyyətinə, məşğuliyyətinə və ya 
nəzərdə tutulmuş əməliyyatlarına görə xüsusi risk təşkil edə bilər. Risklərin qiymətləndirilməsi prosesinin bu 
mərhələsində,  bankların  müəyyən  müştəri  kateqoriyasına  aid  olan  müştəriləri  eyni  risk  səviyyəsinə  malik 
olduğunu  düşünməməsi  və  bu  cür  münasibət  bəsləməsi  vacibdir.  Müştərinin  riskini  qiymətləndirdikdə, 
banklar  müştərinin  üstünlük  verdiyi  xidmətlər  və  coğrafi  istiqamətlər  kimi  digər  göstəriciləri  də  nəzərdən 
keçirməlidir.  Bu  təlimatlardakı  geniş  bölmələrdə  aşağıda  göstərilmiş  xüsusi  müştəri  və  şirkətlər  müzakirə 
edilir:   
1)  Xarici  maliyyə  təşkilatları,  o  cümlədən  banklar  və  xarici  pul  xidməti  təchizatçıları  (məsələn,  casas  de 
cambio, valyuta mübadiləsi, və pul köçürən təşkilatlar).   
 
2)  Bank  olmayan  maliyyə  təşkilatları  (məsələn,  pul  xidməti  göstərənlər,  kazino  və  kard  klubları,  qiymətli 
kağızlar üzrə brokerlər/dillerlər, qiymətli metallar, daşlar və əşyalar üzrə dillerlər).   
 
3)  Yüksək  vəzifəli  xarici  siyasi  fiqurlar  və  onların  yaxın  qohumları  və  aidiyyatı  şəxsləri  (ümumi  olaraq 
siyasətlə əlaqəli şəxslər kimi tanınır). 
 
4) Qeyri-rezident xarici şəxslər və onların hesabları. 
 
5) Xarici  şirkətlər  və  yerli  biznes  təşkilatları,  xüsusilə  də  ofşor  şirkətlər  (məsələn,  yüksək  riskli  coğrafi 
ərazilərdə yerləşən yerli şel/iftira şirkətlər və Özəl İnvestisiya Şirkətləri və beynəlxalq biznes təşkilatları). 
 
6) Depozitlər, xüsusilə də xarici depozitlər üzrə brokerlər. 
 
7)  Nağd  pul  intensivliyi  ilə  seçilən  bizneslər  (məsələn,  gündəlik  tələbat  dükanları,  restoranlar,  perakəndə 
şatış  dükanları,  spirtli  içki  dükanları,  siqaret  distributorları,  özəl  ATM-lər,  satış  aparatları,  avto 
dayanacaqlar).   
 
8) Qeyri-hökumət təşkilatları və xeyriyyə cəmiyyətləri (xarici və yerli). 
 
9) Peşəkar xidmət  təchizatçıları  (məsələn, hüquqşünaslar, mühasiblər, həmilər və  ya daşınmaz  əmlak üzrə 
brokerlər). 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
Coğrafi yerləşmə   
 
Yüksək risk təşkil edən coğrafi ərazilərin müəyyən edilməsi bankın ÇPY üzrə uyğunluq proqramı üçün çox 
vacibdir.  Bəzi  banklar  müəyyən  coğrafi  ərazilərdə  fəaliyyətin  həyata  keçirilməsi,  həmin  ərazilərdən  olan 
müştərilər üçün hesabların açılması, və ya o ərizələri əhatə edən əməliyyatlara dəstəyin göstərilməsi ilə bağlı 
xüsusi riskləri başa düşməli və qiyməltəndirməlidirlər. Lakin, coğrafi risk özü-özlüyündə müştərinin və ya 
əməliyyatın risk səviyyəsini mütləq olaraq mənfi və ya müsbət şəkildə müəyyən etmir. 
   
Yüksək  riskli  coğrafi  ərazilər  beynəlxalq  və  ya  yerli  ola  bilər.  Yüksək  riskli  beynəlxalq  coğrafi  ərazilərə 
aşağıdakılar daxildir. 
 
1) Maliyyə Aktivlərinə Nəzarət İdarəsinin sanksiyalarının şamil edildiyi, o cümlədən terorizmin sponsorları 
olan ölkələr. 
 
2) BMT tərəfindən beynəlxalq terorizmin dəstəkləyiciləri kimi müəyyən edilmiş ölkələr. 
 
3) Çirkli pulların yuyulması baxımından ―əsas narahatçılıq yaradan‖ və MMX-nın xüsusi tədbirlərinin şamil 
edildiyi ölkələr/dövlətlər. 
 
4)  Çirkli  pulların  yuyulması  və  terorizmin  maliyyələşdirilməsi  ilə  mübarizədə  nöqsanlara/çatışmazlıqlara 
görə  Maliyyə  Tədbirləri  üzrə  İşçi  Qrupu  (FATF)  kimi  beynəlxalq  təşkilatlar  tərəfindən  nəzarət  olunan 
dövlətlər və ya ölkələr. 
 
5) Narkotiklərə Beynəlxalq Nəzarət Strategiyası  Hesabatında çirkli pulların  yuyulması ilə məşğul olan, və 
xüsusilə əsas narahatçılıq yaradan ölkələr və dövlətlər.   
 
6) Ofşor maliyyə mərkəzləri.   
 
7) Əvvəlki təcrübələrə və ya digər amillərə görə (məsələn, hüquqi baxımdan və ya korrupsiya ilə bağlı rəsmi 
bəyanatlarla bağlı) bank tərəfindən yüksək riskli hesab edilən ölkələr.   
 
Yüksək riskli yerli ərazilərə yüksək riskli coğrafi ərazilər kimi tanınmış ərazilərdə fəaliyyət göstərən və ya 
müştəriləri olan bank ofisləri daxildir, lakin onlarla məhdudlaşmır. 
Yüksək riskli yerli ərazilərə aşağıdakılar daxildir:   
 
1) Yüksək intensivliyi ilə seçilən narkotrafik əraziləri.   
 
2) Yüksək intensivliyi ilə seçilən maliyyə cinayətləri əraziləri.   
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
Xüsusi risk kateqoriyalarının təhlili 
Risklərin  qiymətləndirilməsi  prosesinin  ikinci  mərhələsi  ÇPY  riskini  daha  düzgün  qiymətləndirmək  üçün 
eyniləşdirmə  mərhələsində  əldə  edilən  məlumatın  ətraflı  təhlilindən  ibarətdir.  Bu  mərhələyə  Müştərinin 
Eyniləşdirilməsi Proqramı (MEP) və Müştərinin Araşdırılması (Due Dilligence) ilə bağlı bankın fəaliyyətinə 
aid məlumatın qiymətləndirilməsi daxildir (məsələn, yerli və xarici köçürmələrin; fərdi bank müştərilərinin, 
xarici  müxbir  hesabların;  ödəniş  üçün  vasitəçi  hesabların;  və  bankın  fəaliyyəti  ərazilərinin  və  müştəri 
əməliyyatlarının yerli və beynəlxalq coğrafi yerləşmələrinin sayı). Təhlilin dərəcəsi və dərinliyi banklar üzrə 
fərqlənə bilər. İstənilən məhsul növü və ya müştəri kateqoriyasında müxtəlif səviyyədə risklər daşıyan hesab 
sahiblərinin ola biləcəyini nəzərə alaraq, ətraflı təhlilin aparılması vacibdir. 
 
Risklərin  qiymətləndirilməsi  prosesinin  bu  mərhələsi  menecmentə  ümumi  riskləri  azaltmaq  məqsədilə 
müvafiq  siyasət,  prosedur  və  prosesləri  hazırlamaq  üçün  bankın  risk  profilini  daha  yaxşı  başa  düşməyə 
kömək edir. 
 
Xüsusilə də, bankın fəaliyyətinə aid məlumatın təhlilində aşağıdakı amillər nəzərə alınmalıdır: 
 
1) Hesabın məqsədi.   
 
2) Hesab üzrə cari və ya nəzərdə tutulmuş fəaliyyət. 
 
3) Müştərinin fəaliyyətinin/məşğuliyyətinin xüsusiyyəti. 
 
4) Müştərinin yerləşməsi.   
 
5) Müştəri tərəfindən istifadə edilən məhsul və xidmət növləri. 
 
İki mərhələli qiymətləndirmə prosesinin üstünlüyü aşağıdakı misalda göstərilir. Risklərin qiymətləndirilməsi 
prosesinin  birinci  mərhələsində  bankın  gündə  100  beynəlxalq  pul  köçürmələrini  həyata  keçirdiyi  məlum 
olmuş.  Sonrakı  təhlil  bu  köçürmələrin  təxmini  90%  faizinin  uzun-müddətli  müştərilər  üçün  yaxşı 
sənədləşdirilmiş təkrarlanan əməliyyatlar və yaxud da təkrarlanmayan və ya müştəri olmayan şəxslər üçün 
edilən köçürmələr olduğunu göstərə bilər. Hər iki halda rəqəmlər eyni olsa da, risklər tamamilə fərqlidir.   
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
- Maliyyə təşkilatının risklərin qiymətləndirməsi 
prosesinin  çirkli  pulların  yuyulmasına  qarşı 
nəzarət  mexanizmlərinin  dizaynı  (quruluşu) 
barədə məlumat verməsinə dair sübutlar var. 
-  Maliyyə  təşkilatı  çirkli  pulların  yuyulmasına 
riskinə  dair  yaxşı  məlumat  mənbələrini 
müəyyən 
etmiş, 
məsələn 
FATF-ın 
qiymətləndirmə  və  tipologiya  hesabatları, 
MMX-nın  xəbərdarlıqları, 
mətbuat  üçün 
hesabatlar,  məhkəmə  qərarları,  qeyri-hökumət 
təşkilatlarının  və  özəl  araşdırma  xidmətləri 
təchizatçılarının hesabatları. 
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərilərlə  əlaqələr  üzrə 
menecerin  çirkli  pulların  yuyulması  riskini 
görmək 
və 
obyektiv 
qiymətləndirmək 
imkanlarına təsir edə biləcək müştəri ilə hədsiz 
dərəcədə yaxınlıq etməsi riskini müəyyən edir. 
Bu riskin effektiv idarəedilməsinə kömək edir.
 
 
 
-
 
Qeyri-düzgün  risklərin  təsnifləşdirilməsi 
sistemi hər hansı əlaqələrin ―yüksək riskli‖ kimi 
təsnifləşdirilməsini  demək  olar  ki,  mümkünsüz 
edir.   
 
-  Geniş  araşdırma  tədbirlərinin  həyata 
keçirməmək  üçün  yüksək  riskli  ölkələrə  aşağı 
risk dərəcələri verilmişdir. 
- Əlaqələr üzrə menecer öz qərarını dəstəkləmək 
üçün  kifayət  qədər  dəlil  gətirmədən  müştəriyə 
verilən  risk  dərəcəsinə  zidd  hərəkət  etmək 
imkanlarına malikdir. 
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərilərilərə  nə  üçün 
yüksək,  orta  və  ya  aşağı  risk  dərəcəsinin 
verildiyini başa sala bilmir. 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Müştərinin eyniləşdirilməsi 
Çirkli pulların yuyulması riskinin qiymətləndirilməsi maliyyə təşkilatının ÇPY ilə mübarizə səylərinin əsas 
hissəsini təşkil edir və ÇPY-na qarşı effektiv siyasət və prosedurlarının hazırlanması üçün vacibdir. 
Maliyyə  təşkilatları  çirkli  pulların  yuyulması  riskini  müəyyən  etmək,  qiymətləndirmək,  nəzarət  və  idarə 
etmək üçün sistemlər və nəzarət mexanizmlərini yaratmalıdır. Bu sistemlər və nəzarət mexanizmləri geniş 
əhatəli  və  maliyyə  təşkilatının  fəaliyyətinin  xüsusiyyətlərinə,  həcminə  və  mürəkkəbliyinə  mütənasib 
olmalıdır. Maliyyə təşkilatları risklərin qiymətləndirməsi prosesinin hər zaman aktuallığını saxlamaq üçün 
onu müntəzəm olaraq nəzərdən keçirməlidir. 
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar: 
•
 
Fəaliyyətin  hansı  sahələri  çirkli  pulların  yuyulması  baxımından  daha  böüyk  risklər  daşıyır? 
(Maliyyə  təşkilatınız  müxtəlif  növ  müştəri  və  ya  benefisiar  mülkiyyətçi,  məhsul,  biznes  xətti, 
coğrafi  ərazi  və  təchizat  xəttləri  ilə  bağlı  riskləri  müəyyən  etmişdirmi  (məsələn,  internet,  telefon, 
filiallar)? Təşkilat bu risklərin mümkün təsirini qiymətləndirmişdirmi?) 
•
 
Risklərin qiymətləndirilməsi gündəlik fəaliyyətlər barədə məlumat verirmi (təsəvvür yaradır, onları 
başa  düşməyə  kömək  edir)?  (Məsələn,  tətbiq  edilən  müştəri  araşdırmasının  səviyyəsi  və  ya 
əlaqələrin yaradılması və ya davam etdirilməsi qərarlarınız barədə məlumat verməsinə dair sübutlar 
mövcuddurmu?)   
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
-
 
Fərdi  biznes  əlaqələri  ilə  bağlı  çirkli  pulların 
yuyulması 
riskini 
nəzərdən 
keçirərkən, 
aşağıdakı amillər nəzərə alınır: 
  a) şirkətin strukturları; 
  b) siyasi əlaqələr; 
  c) ölkə riski; 
  d) müştərinin və ya benefisiarın reputasiyası; 
  e) gəlir mənbəyi; 
  f) vəsaitlərin mənbəyi; 
  g) hesab üzrə gözlənilən fəaliyyət; 
  h) sektor riski; və 
  i) dövlət müqavilələrində iştirak. 
 
 
 
-  Yeni  və  ya  mövcud  müştərilərin  potensial 
gəlirliyi  çirkli  pulların  yuyulması  riskinin 
qiymətləndirməsinə lazımsız təsir göstərmişdir.   
-  Filial  və  ya  törəmə  təşkilat  ÇPY  ilə  bağlı 
tələblərə  riayət  olunmasını  qiymətləndirmədən 
qrupun risk qiymətləndirilməsinə əsaslanır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
-    İri  pərakəndə  maliyyə  təşkilatı  potensial 
çirkli  pulların  yuyulması  hallarını  müəyyən 
etmək  üçün  gördüyü  digər  tədbirlərdən  əlavə 
əməliyyatların 
monitorinqi 
üzrə 
avtomatlaşdırılmış sistemdən istifadə edir. 
- Maliyyə təşkilatı istifadə etdiyi əməliyyatların 
avtomatlaşdırılmış  monitorinqi  sistemlərinin 
imkanlarını və məhdudiyyətlərini başa düşür. 
-  Kiçik  maliyyə  təşkilatları  müştərilərin 
davranışını  araşdırmaq  üçün  etibarlı  manual 
prosedurlarda istifadə etmək imkanındadırlar. 
 
 
 
-  Maliyyə  təşkilatı  biznes  əlaqələri  ilə  bağlı 
riskləri  başa  düşmək  üçün  adekvat  tədbirlər 
görmək  imkanında  deyil  və  ona  görə  də 
məqsədli monitorinq apara bilmir. 
-  ÇPYM  qeyri-adi  əməliyyatların  onun 
diqqətinə çatdırıldığına dair az dəlil gətirə bilir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Müştərinin davamlı monitorinqi 
Maliyyə  təşkilatı  öz  biznes  əlaqələrinin  risk-əsaslı  davamlı  monitorinqini  həyat  keçirməlidir.  Davamlı 
monitorinq biznes əlaqələrinin maliyyə təşkilatının müştəri barədə biliklərinə uyğun olmasını təmin etmək 
üçün  əməliyyatların  araşdırılması  və  maliyyə  təşkilatının  bu  əlaqələr  barədə  biliklərinin  köhnəlməməsini 
təmin etmək üçün tədbirlərin görülməsi deməkdir. Bunun üçün maliyyə təşkilatları müştərinin araşdırılması 
kontekstində  əldə  edilən  sənəd  və  məlumatları  (o  cümlədən,  biznes  əlaqələrinin  məqsədi  və  nəzərdə 
tutulmuş  xüsusiyyəti  barədə  məlumat)  yeniləməlidir.  Əvvəllər  əldə  edilmiş  sənəd  və  məlumatların 
düzgünlüyü və ya adekvatlığı barədə hər hansı sübhə yaradıqda, müştərinin araşdırılması tədbirləri yenidən 
həyata keçirilməlidir.   
Biznes  əlaqələri  ilə  bağlı  risklər  artıqda,  maliyyə  təşkilatları  bu  əlaqələrin  geniş  davamlı  monitorinqini 
həyata keçriməlidirlər. 
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar: 
•
 
Potensial  çirkli  pulların  yuyulması  hallarını  müəyyən  etmək  üçün  əməliyyatlar  necə  monitorinq 
edilir?  Biznesin  hecmi,  xüsusiyyəti  və  mürəkkəbliyi  kimi  amilləri  nəzərə  alaraq  monitorinqin 
(avtomatlaşdırılmış, manual və ya hər ikisi) adekvatlığı və effektivliyi sizi qane edirmi? 
•
 
Maliyyə  təşkilatı  qeyri-adi  fəaliyyətləri  və,  müvafiq  hallarda,  müştərinin  verdiyi  izahları 
araşdırırmı?
 
•
 
Qeyri-adi əməliyyatlar necə araşdırılır? (Həyacan signallarının/Xəbərdarlıqların bir çoxu, xüsusilə 
də  avtomatlaşdırılmış  sistem  tərəfindən  verildikdə,  yalnış  olur.  Maliyyə  təşkilatı  hansı  davranışın 
həqiqətən şübhəli olmasını necə müəyyənləşdirir?)   
•
 
Monitorinq zamanı aşkarlanan faktlar müştərinin risk profilinə necə daxil edilir (əks etdirilir)?   
 
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
-  Monitorinq  sistemlərinin  əsasını  təşkil  edən 
qaydalar müvafiq işçilər tərəfindən başa düşülür 
və  yeni  tendensiyaları  əks  etdirməsi  üçün 
yenilənir. 
-  Maliyyə  təşkilatı  Müştərinin  Araşdırılması 
prosesinin  adekvatlığını  nəzərdən  keçirmək 
üçün monitorinqin nəticələrindən istifadə edir. 
-  Maliyyə  təşkilatı  araşdırma  zamanı  əldə 
edilmiş  məlumatı  təzələmək  üçün  müştəri 
əlaqələrindən istifadə edir. 
-  Müştərilərə  xidmət  göstərən  işçilər 
əlaqələrin  davamlı  monitorinqinə  cəlb  olunur, 
lakin ona nəzarət etmir. 
- Maliyyə təşkilatı müştərilərin aradırılmasından 
əldə  edilən  məlumatı  təzələyir  və  monitorinq 
zamanı 
müştərinin 
profilində 
mühüm 
dəyişikliklər  aşkarlandıqda  həmin  müştəri  ilə 
bağlı  risklərin  yenidən  qiymətləndirilməsini 
aparır. 
 
 
 
-  İşçilər  müştərinin  nominal  qiymətlə  həyata 
keçirilən qeyri-adi əməliyyatlarla bağlı izahını 
hər  zaman  qəbul  edir  və  əlavə  araşdırma 
aparmır.   
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərinin  araşdırılması 
zamanı əldə edilmiş məlumatın köhnəlmədiyinə 
əmin  olmaq  üçün  risk-əsaslı  tədbirlər  görmür. 
Bu ÇPY üzrə Qaydalara ziddir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
-  ÇPYM  (və  onun  komandası)  bütün  yüksək 
riskli əlaqələrə adekvat nəzarət edir. 
-  Maliyyə  təşkilatı  yüksək  riskli  əlaqələrdə 
istifadə  edilən  gəlirlərin  və  vəsaitlərin 
mənbələrinin  qanuniliyini  müəyyən  edir  və 
sənədləşdirir. 
-  Çirkli  pulların  yuyulması  riski  çox  yüksək 
olduqda, maliyyə təşkilatı müstəqil daxili və ya 
kənar  araşdırma  (kəşfiyyat)  orqanlarından 
hesabatlar alır. 
- Geniş araşdırma tədbirlərini həyata keçirdikdə, 
maliyyə  təşkilatı  işçilərin  müştəri  və  ya 
benefisiar  mülkiyyətçi  barədə  biliklərini 
obyektiv məlumatlarla artırır. 
 
 
 
-  Baş  menecment  yüksək  riskli  müştərilərlə 
əlaqələri təsdiq etmir. Müştəri SƏŞ və ya EEA 
olmayan  müxbir  bankdırsa,  bu  ÇPY  üzrə 
Qaydalara ziddir. 
-Maliyyə  təşkilatı  müştərinin  ÇPY  üzrə 
Qaydaların  SƏŞ  anlayışına  uyğun  gəlməməsinə 
baxmayaraq,  onun  siyasi  əlaqələrinin  yüksək 
risk daşımasını nəzərə almır. 
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərinin  vəsaitlərinin 
mənbəyi  ilə  gəlir  mənbəyi  arasında  fərq