Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı Banklara Nəzarət Departamenti

Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı 
Banklara Nəzarət Departamenti 
ÇPY/TM qarşı təcrübələrin yoxlanılması prosedurlarına dair Təlim 
Gündəlik 
 
 
Məqsəd: 
Maliyyə  təşkilatlarının  ÇPY/TM  ilə  bağlı  tənzimləyici  tələblərə  və  Azərbaycan  Respublikasının 
qanunvericiliyinə  riayət  etmək  üçün  strukturunun  və  idarəetmə  təcrübələrinin  effektivliyinin  və 
yanaşmasının  qiymətləndirilməsinə  görə  məsuliyyət  daşıyan  Mərkəzi  Bankın  müvafiq  nəzarətçilərinə 
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair təlimlərin keçirilməsi. 
 
Missiya: 
Maliyyə təşkilatları üçün tənzimləyici yükü azaltmaqla davamlı nəzarəti təşviq etmək. 
Keçiriləcək yer: 
Mərkəzi Bankın Banklara Nəzarət Departamenti tərəfindən təqdim ediləcəkdir. 
 
Müddət: 
Təlim kursları 3 həftə ərzində ən azı 15 iş günü müddətində saat 10-dan 12.30-dək keçiriləcək yarım günlük 
məşğələlərdən ibarətdir.   
 
Mövzu:   
Təlim  kursunun  təqdimat  və  materialları  yuxarı  səviyyəli  olacaq  və  aşağıdakı  mövzulara  dair  təcrübi 
misallarla tamamlanacaqdır: 
 
 
 
Yoxlamanın Həcminin və Risk Reytinqinin Müəyyənləşdirilməsi 
 
Maliyyə Təşkilatının ÇPY/TM üzrə təcrübələrinin Qiymətləndirilməsi 
 
Uyğunluq Proqramları 
 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramları 
 
Müştərinin Araşdırılması (Due Dilligence)   
 
Geniş/Dərindən Araşdırma 
 
Şübhəli Əməliyyatalar haqqında Hesabatlar 
 
Qeyri-adi Fəaliyyətin Müəyyənləşdirilməsi 
 
Əməliyyatların Monitorinqi 
 
Fövqəladə hallarda İdarəetmə, Qərar Qəbulu 
 
ŞƏH formasının doldurulması və təqdim edilməsi 
 
Valyuta Əməliyyatları barədə Hesabatın hazırlanması və təqdim edilməsi 
 
Vəsaitlərin köçürülməsi 
 
Müxbir hesablar 
 
Daxili nəzarət mexanizmləri 
 
Müstəqil yoxlama 
 
ÇPY/TM qarşı tələblərə uyğunluq üzrə mütəxəssisin vəzifələri 
 
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair daxili təlimlər 
 
İlkin Qiymətləndirmənin Nəticələri 
 
Xülasə və Yoxlamaya dair Yekun Hesabat 
 
 
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
Bankın  ÇPY  ilə  bağlı  tələblərə  uyğunluq  proqramının 
ümumi  adekvatlığını  müəyyən  etmək  üçün  ilk  olaraq  onun 
yazılı  siyasətləri,  prosedurları  və  prosesləri  nəzərdən 
keçirilməlidir. ÇPY ilə bağlı tələblərə uyğunluq proqramının 
ümumi  adekvatlığına  dair  yekun  fikir  bildirmək  üçün  əsas 
və,  tələb  olunarsa,  geniş  yoxlama  prosedurlarının  həyata 
keçirilməsi  vacibdir.  Yoxlamanın  nəticələri  bankın 
menecmenti  (rəhbərliyi)  ilə  müzakirə  edilməli  və  aşkar 
edilmiş  mühüm  faktlar  yoxlama  hesabatına  və  ya  nəzarət 
məktubuna daxil edilməlidir.   
ÇPY  ilə  mübarizəyə  dair  uyğunluq  proqramı  yazılı  şəkildə 
tərtib edilməli, müşahidə şurası tərəfindən təsdiqlənməli və 
şuranın  iclas  protokolunda  qeyd edilməlidir.    Bankın ÇPY 
ilə  mübarizəyə  dair  uyğunluq  proqramı  ÇPY  ilə  bağlı  risk 
profilinə uyğun/mütənasib olmalıdır. 
ÇPY üzrə uyğunluq proqramı ÇPY-na qarşı tələblərə cavab 
verəcək şəkildə hazırlanmalı və tam yerinə yetirilməlidir. 
Sadəcə  siyasətlərin  olması  kifayət  deyildir;  bankın 
təcrübələri  də  onun  yazılı  siyasət,  prosedur  və  proseslərinə 
uyğun olmalıdır. 
ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramı  aşağıdakı  minimum  tələbləri 
nəzərdə tutmalıdır: 
1)
 
Davamlı  uyğunluğu  təmin  etmək  üçün  daxili  nəzarət 
sistemi; 
2)
 
ÇPY qarşı tələblərə uyğunluğunun müstəqil yoxlanması; 
3)
 
ÇPY qarşı tələblərin riayət olunmasına görə məsul şəxsin 
və ya şəxslərin təyin edilməsi;   
4)
 
Müvafiq 
işçilər 
üçün 
təlimlərin 
keçirilməsi.                             
Əlavə  olaraq,  Müştərinn  Müəyyənləşdirilməsi  Proqramı 
(MMP)  da  ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramının  bir  hissəsi 
kimi daxil edilməlidir.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Məqsəd.  Bankın  ÇPY/TM  qarşı  tələblərə  uyğunluq  proqramının  adekvatlığını  qiymətləndirmək.  Bankın 
ÇPY-na qarşı tələblərə və onların icra edilməsinə dair bütün göstərişlərə riayət etmək üçün effektiv proqram 
hazırladığını və həyata keçirdiyini müəyyənləşdirmək.   
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
 
-  Mükafatlandırma  sistemi  ÇPY  qarşı 
tələblərin pozulması hallarını nəzərə alır. 
- 
Çirkli  pulların  yuyulması  baxımından  yüksək 
riskli  əlaqələrin  qəbul  edilməsi  və  ya 
saxlanmasına dair qərarlar nəzərdən keçirilir və 
həmin  əlaqələrdən  müstəqil  şəkildə  yoxlanılır 
və  yüksək  rəhbərliyə  (menecmentə)  və  ya 
komitələrə çatdırılır.
 
-  Çirkli  pulların  yuyulması  baxımından  yüksək 
riskli  əlaqələrin  qəbul  edilməsi  və  ya 
saxlanmasına  dair  qərarlar  barədə  məlumat 
vermək  məqsədilə  yüksək  rəhbərliyə  təqdim 
edilən sənədlər həmin əlaqələr qurulduqda və ya 
saxlandıqda maliyyə təşkilatının məruz qalacağı   
risklər barədə aydın təsəvvür yaradır. 
   
 
- 
ÇPY  ilə  mübarizənin  yüksək  rəhbərlik 
tərəfindən ciddi qəbul olunduğuna dair az dəlil 
var.  Bu  biznes  üçün  vacib  olan  məsələ  kimi 
deyil, daha çox hüquqi və ya tənzimləyici tələb 
kimi qəbul edilir.
 
 
-  Yüksək  rəhbərlik  müştərinin  rüşvətxor  və  ya 
digər  maliyyə  cinayətləri  ilə  məşğul  olması 
riskindən  daha  çox  ictimai  qalmaqallar 
yaşaması riskinə əhəmiyyət verir. 
-  Şura  ÇPYM-in  hesabatlarını  heç  vaxt  nəzərə 
almır. 
-  Filial və ya törəmə şirkət  qanunvericiliyin  və 
tənzimləyici  orqanların  ÇPY  qarşı  tələblərinə 
tam 
şəkildə 
uyğun 
olmayan 
vahid 
siyasətlərdən istifadə edir. 
   
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Biz  maliyyə  təşkilatının  ÇPY  qarşı  tədbirlərinə  görə  yüksək  rəhbərliyin  (baş  menecmentin) 
məsuliyyət daşıyacağını güman edirik. Buraya maliyyə təşkilatının çirkli pulların yuyulması riskləri 
barədə  xəbərdar  olması  və  bu  riskləri  effektiv  şəkildə  azaltmaq  üçün  müvafiq  addımların 
atılmasının təmin edilməsi daxildir. 
Özünü-qiymətləndirmək üçün suallar: 
•
 
ÇPY  üzrə  effektiv  nəzarət  mexanizmlərinin  yaradılması  və  qorunub  saxlanmasına  görə 
ümumi məsuliyyəti kim daşıyır? Onlar kifayət qədər yüksək vəzifəlidirmi?   
•
 
Hesabatlıq xəttləri hansılardır? 
•
 
Baş  menecment  ÇPY  ilə  bağlı  vəzifələrini  yerinə  yetirmək  üçün  kifayət  qədər  tam  və 
obyektiv məlumatla təmin olunurmu? 
•
 
Baş  menecment  ÇPY  üzrə  Mütəxəssisdən/Məsul  şəxsdən  (ÇPYM)  hesabatları  hansı 
tezliklə  alır?  (Ən  azı  ildə  bir  dəfə  olmalıdır)  Aldıqları  hesabatlarla  nə  edirlər?  ÇPYM-in 
verdiyi tövsiyələr necə yerinə yetirilir (yerinə yetirilməsinə nəzarət necə aparılır). 
•
 
Baş  menecmentin  yüksək  riskli  müştərilər,  o  cümlədən  siyasətlə  əlaqəli  şəxslərlə  (SƏŞ) 
əlaqələrin təsdiq edilməsində iştrirakı nədən ibarətdir?
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
 
Daxili nəzarət mexanizmləri aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:   
1) Çirkli pulların yuyulması ilə məşğul olan şəxslər və cinayətkarlar tərəfindən pozuntulara daha həssas bank 
əməliyyatlarını  müəyyənləşdirməli  (məsələn,  məhsul,  xidmət,  müştəri,  şirkət  və  coğrafi  yerləşmə);  bankın 
risk  profilinin  vaxtaşırı  təzələnməsini  nəzərdə  tutmalı;  və  ÇPY  üzrə  risklərin  idarəedilməsinə  yönəlmiş 
uyğunluq proqramını təmin etməli. 
2)  Müşahidə  şurasına,  və  ya  komitələrə,  və  baş  menecmentə  uyğunluq  təşəbbüsləri,  uyğunluqla  bağlı 
müəyyən  edilmiş  çatışmazlıqları  və  onları  aradan  qaldırmaq  üçün  görülmüş  tədbirləri  və  şübhəli 
əməliyyatlar haqqında təqdim edilmiş hesabatlar barədə məlumat verməli. 
3) ÇPY qarşı tələblərin riayət olunmasına görə məsul şəxsi və ya şəxsləri müəyyən etməli.   
4) Menecmentdə və ya işçi heyətində və ya strukturunda dəyişikliklərə baxmayaraq proqramın davamlılığını 
təmin etməli. 
5)  Sənədləşdirmə  və  hesabatlıqla  bağlı  bütün  tənzimləyici  tələblərə,  ÇPY  ilə  mübarizəyə  dair  tövsiyələrə 
uyğun olmalı və qaydalardakı dəyişikliklərə cavab olaraq vaxtlı dəyişikliklərin edilməsini nəzərdə tutmalı.   
6) Müştərinin risk əsasında araşdırılması (due diligence) üzrə siyasət, prosedur və prosesləri tətbiq etməli. 
7) Barəsində hesabat verilməli əməliyyatları müəyyən etməli və bütün tələb olunan hesabatları, o cümlədən 
Şübhəli  Əməliyyatlar  haqqında  Hesabatlar  (ŞƏH),  Valyuta  Əməliyyatları  haqqında  Hesabatlar  (VƏH)  və 
VƏH-dən istisnalar barədə məlumatları təqdim etməli. (Banklar təşkilat daxilində yoxlama və hesabatların 
təqdim edilməsi funksiyalarının mərkəzləşdirilməsi barədə düşünməlidirlər). 
8)  Mümkün  dərəcədə  ikili  nəzarət  və  vəzifələrin  bölüşdürülməsini  nəzərdə  tutmalı.  Məsələn,  hesabatlıq 
(məsələn  ŞƏH,  VƏH  və  VƏH-dən  istisna)  formalarını  dolduran  işçilər  hesabatların  verilməsi  və  ya 
istisnaların edilməsi qərarlarına görə məsuliyyət daşımamalıdırlar. 
9) VƏH və VƏH-dən istisnaların təqdim edilməsinə dair adekvat nəzarət mexanizmləri və sistemlərini təklif 
etməli. 
10) Şübhəli fəaliyyətin vaxtında müəyyən edilməsi və barəsində hesabatın verilməsinə dair adekvat nəzarət 
mexanizmləri və monitorinq sistemlərini təklif etməli. 
11)  Valyuta  əməliyyatlarını  həyata  keçirən,  hesabatları  hazırlayan,  istisnaları  müəyyən  edən,  şübhəli 
fəaliyyətlərə  nəzarət  edən  və  ya  ÇPY  qarşı  tələblər  və  icraedici  göstərişlər/təlimatlarla  əhatə  edilmiş  hər 
hansı digər fəaliyyətlə məşğul olan işçilərə dair adekvat nəzarəti təmin etməlidir. 
 
Daxili nəzarət mexanizmləri – Müşahidə şurası baş menecment vasitəsilə bankda ÇPY qarşı effektiv daxili 
nəzarət  sturkturunun,  o  cümlədən  şübhəli  əməliyyatlara  dair  monitorinq  və  hesabatlığın  təmin  edilməsinə 
görə  başlıca  məsuliyyət  daşıyır.  Müşahidə  şurası  və  menecment  bankın  ÇPY  qarşı  siyasət,  prosedur  və 
proseslərinə  əməkdaşlar  tərəfindən  riayət  olunmasını  təmin  etmək  üçün  uyğunluq  mədəniyyətini 
yaratmalıdırlar.    Daxili  nəzarət  mexanizmləri  riskləri  azaltmaq  və  onlara  nəzarət  etmək  və  ÇPY  qarşı 
tələblərin  yerinə  yetirilməsinə  nail  olmaq  üçün  yaradılmış  siyasətlər,  prosedurlar  və  proseslərdir.  Daxili 
nəzarət mexanizmlərinin mürəkkbəliyi bankın həcmi, strukturu, riskləri və əməliyyatlarının mürəkkəbliyinə 
uyğun/mütənasib  olmalıdır.  İri  həcmli  banklar  ÇPY  qarşı  tələblərə  uyğun  olmaq  üçün  departament 
səviyyəsində  nəzarət  mexanizmlərini  tətbiq  etməlidirlər.  Departament  səviyyəsində  nəzarət  mexanizmləri 
adətən  konkret  biznes  xəttinə  və  ya  departamentə  xas  olan  risklərə  və  uyğunluq  tələblərinə  yönəldilir  və 
ÇPY üzrə geniş uyğunluq proqramının tərkib hissəsidir.   
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
 
Daxili nəzarət mexanizmləri aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:   
12) ÇPY  qarşı  tələblərə  uyğunluğu  bank  əməkdaşlarının  vəzifə  təlimatlarına  və  fəaliyyət  nəticələrinin 
qiymətləndirilməsi daxil etməli. 
13) İşçilərə ÇPY ilə mübarizəyə dair qaydalar və daxili siyasətlərdən irəli gələn vəzifələri barədə məlumatlı 
etmək üçün təlimatlandırmalı. 
 
Daxili nəzarət mexanizmləri – Müşahidə şurası baş menecment vasitəsilə bankda ÇPY qarşı effektiv daxili 
nəzarət  sturkturunun,  o  cümlədən  şübhəli  əməliyyatlara  dair  monitorinq  və  hesabatlığın  təmin  edilməsinə 
görə  başlıca  məsuliyyət  daşıyır.  Müşahidə  şurası  və  menecment  bankın  ÇPY  qarşı  siyasət,  prosedur  və 
proseslərinə  əməkdaşlar  tərəfindən  riayət  olunmasını  təmin  etmək  üçün  uyğunluq  mədəniyyətini 
yaratmalıdırlar.    Daxili  nəzarət  mexanizmləri  riskləri  azaltmaq  və  onlara  nəzarət  etmək  və  ÇPY  qarşı 
tələblərin  yerinə  yetirilməsinə  nail  olmaq  üçün  yaradılmış  siyasətlər,  prosedurlar  və  proseslərdir.  Daxili 
nəzarət mexanizmlərinin mürəkkbəliyi bankın həcmi, strukturu, riskləri və əməliyyatlarının mürəkkəbliyinə 
uyğun/mütənasib  olmalıdır.  İri  həcmli  banklar  ÇPY  qarşı  tələblərə  uyğun  olmaq  üçün  departament 
səviyyəsində  nəzarət  mexanizmlərini  tətbiq  etməlidirlər.  Departament  səviyyəsində  nəzarət  mexanizmləri 
adətən  konkret  biznes  xəttinə  və  ya  departamentə  xas  olan  risklərə  və  uyğunluq  tələblərinə  yönəldilir  və 
ÇPY üzrə geniş uyğunluq proqramının tərkib hissəsidir.   
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı, Şübhəli Əməliyyatlar haqqında Hesabatlıq
 
 
 
 
-  Hesabat  verən  maliyyə  təşkilatında  çalışan  bir 
ÇPYM  ona  təqdim  edilən  bütün  Şübhəli 
Əməliyyatlar  haqqında  Hesabatları  (ŞƏH)  Maliyyə 
Monitorinqi  Xidmətinə  (MMX)  ötürəcəyini  və  bu 
əməliyyatların  ciddiliyinə  dair  hər  hansı  rəy 
bildirməyəcəyini qeyd etmişdir. 
-  Hesabat  verən  təşkilatda  ÇPYM  Şübhəli 
əməliyyatlar  barədə  MMX-ya  hesabatın  necə 
verilməsinə, hansı məlumatların əks etdirilməsinə və 
ŞƏH-in  necə  tərtib  edilməsinə  dair  heç  bir  bilik 
nümayiş  etdirməmişdir.  Maliyyə  təşkilatının  siyasət 
və  prosedurları  ŞƏH-in  proformasını  daxil  edir, 
lakin ÇPYM bu sənədlə tanış deyildir. 
-  Hesabat  verən  təşkilat  şübhəli  əməliyyatlar 
haqqında 
MMX-ə 
hesabatın 
verilməsi 
ilə 
sanksiyalarla  bağlı  tələblərin  arasında  fərq  barədə 
xəbərsizdir  və  inanır  ki,  Sanksiyaların  Birləşmiş 
Siyahısında  hər  hansı  şəxsi  müəyyən  etmişdirsə 
bunu  sadəcə  Şübhəli  Əməliyyat  kimi  MMX-a 
bildirməklə öz işini davam etdirə bilər.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı, Sənədləşdirmə/Uçot
 
 
- Yalnız məsləhətlər verən vasitəçi maliyyə təşkilatı 
internet  əsaslı  sistemdən  öz  misalları,  əlaqə 
şəxslərinin  adları  və  ünvanlarının  məlumat  bazası 
kimi istifadə edir. Orada həmçinin işçilər tərəfindən 
fərdi  şifrələrdən  istifadə  etməklə  əldə  edilə  bilən 
telefon  nömrələri  və  görüşlər  barədə  qeydlər 
yerləşdirilmişdir. 
-  İpoteka  kreditləri  üzrə  broker  uçot  məqsədilə 
müştəriləri  A  -    mövcud/fəal,  B  -  birdəfəlik  və  ya 
nadir  (lakin  dövrü  bülleten  vasitəsilə  əlaqə 
saxladığı),  və  C  –  axivləşdirilən  müştərilər  kimi 
təsnifləşdirmişdir.   
 
-  Hesabat  verən  təşkilatda  faylların  yoxlanması 
zamanı  onların  nizamsız  saxlandığı  və  beş  fayldan 
üçündə 
Öz 
Müştərini 
Tanı 
(ÖMT) 
üzrə 
sənədləşmənin  olmadığı  aşkarlanmışdır.  Fayllarda 
sənədlərin  siyahısı  (çeklist)  hər  zaman  mövcud 
deyildir. ÖMT üzrə məlumatların asand tapılması və 
əldə  edilməsi  üçün  bir  yerdə  saxlanması  məqsədə 
uyğundur.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
Müstəqil yoxlama ən azından aşağıdakıları daxil etməlidir: 
1) ÇPY üzrə uyğunluq proqramının, o cümlədən siyasətlər, prosedurlar və proseslərin ümumi adekvatlığı və 
effektivliyinin  qiymətləndirilməsi.  Adətən,  bu  qiymətləndirməyə  ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramının  ümumi 
adekvatlığı  və  effektivliyi  və  müvafiq  tənzimləyici  tələblərə  uyğunluğu  barədə    konkret  rəyin  verilməsi 
daxildir. Nəhayət, audit ÇPY üzrə uyğunluq proqramının ümumi keyfiyyəti barədə hər hansı qənaətə gəlmək 
üçün  oxucuya  (məsələn,  nəzarətçi,  yoxlayıcı  auditor  və  ya  ÇPY  üzrə  mütəxəssis)  kifayət  qədər  məlumat 
təklif etməlidir. 
2)  Bankın  risklərinin  qiymətləndirilməsi  təcrübələrinin  onun  risk  profilinə  (məhsullarına,  xidmətlərinə, 
müştərilərinə, şirkətlərinə və coğrafi yerləşməsinə) uyğunluğu/mütənasibliyi baxımından yoxlanması. 
3) Bankın ÇPY ilə bağlı uçot və hesabatlıq (məsələn, MMP, ŞƏH, VƏH və VƏH-dən istisnalar, və məlumat 
mübadiləsi  haqqında  müraciətlər)  tələblərinə  riayət  etdiyini  yoxlamaq  üçün  müvafiq  əməliyyatların  risk-
əsasında testdən keçirilməsi.   
4)  Keçmiş  auditlər  və  tənzimləyici  orqanların  yoxlamaları  zamanı  aşkar  edilmiş  pozuntular  və  nöqsanları 
aradan  qaldırmaq  üçün  menecmentin  səylərinin,  o  cümlədən,  mövcuddursa,  nəzarət  tədbirləri  ilə  bağlı 
görülən işlərdə irəliləyişin qiymətləndirilməsi. 
5) İşçilər üçün təlimlərin adekvatlığı, uyğunluğu və bütövlüyü baxımından nəzərdən keçirilməsi.   
6)  Şübhəli  əməliyyatların  müəyyənləşdirilməsi  və  hesabatın  verilməsi  prosesinin  qiymətləndirilməsi,  o 
cümlədən  təqdim  edimiş  və  ya  hazırlanmış  ŞƏH-lərin  dəqiqliyi,  vaxtlılığı,  bütövlüyü  və  bankın  müvafiq 
siyasətinin effektivliyi baxımından yoxlanması.   
 
 
Müstəqil yoxlama – Müstəqil yoxlama (audit) daxili audit departamenti, kənar auditorlar, məsləhətçilər və 
ya  digər  səriştəli  müstəqil  şəxslər  tərəfindən  aparılmalıdır.  Auditlərin  keçirilməsi  tezliyi  heç  bir 
qanunvericilikdə  konkret  müəyyən  edilməsə  də,  bank  üçün  qabaqcıl  təcrübə  bankın  ÇPY  ilə  bağlı  risk 
profilinə  uyğun  olaraq  hər  12  aydan  18  ayadək  müstəqil  yoxlamalar  aparmaqdır.  Kənar  auditorlar  və  ya 
məsləhətçilər  cəlb  etməyən  və  ya  daxili  audit  departamenti  olan  banklar  yoxlanılan  funksiya  ilə  əlaqəli 
olmayan peşəkar şəxslərdən istifadə etməklə bu tələbi yerinə yetirə bilər. ÇPY üzrə yoxlama aparan şəxslər 
birbaşa müşahidə şurasına və ya əsasən və ya bütünlüklə kənar direktorlardan təşkil olunmuş müvafiq şura 
komitəsinə hesabat verməlidir. 
 
ÇPY  üzrə  yazılı  uyğunluq  proqramının  obyektiv  müstəqil  qiymətləndirilməsinə  görə  məsuliyyət  daşıyan 
şəxslər ÇPY qarşı tələblərə  riayət olunmasını  yoxlamalı və aidiyyatı olan rəhbərliyin məlumatlandırılması 
sistemlərini  (MIS)  qiymətləndiriməlidir.  Audit  risklərə  əsaslanmalı  və  bütün  bank  əməliyyatları, 
departamentlər və törəmə təşkilatlar üçün risklərin idarəedilməsinin keyfiyyətini qiymətləndirməlidir. Risk-
əsaslı audit proqramları bankın həcmi, əməliyyatlarının mürəkkəbliyi, fəaliyyət dairəsi, risk profili, nəzarət 
funksiyalarının keyfiyyəti, coğrafi əhatəliyi və texnologiyaların istifadəsindən asılı olaraq fərqlənir. Effektiv 
risk-əsaslı audit proqramı bankın bütün fəaliyyətlərini əhatə etməlidir. Hər hansı fəaliyyətin auditinin tezliyi 
və dərinliyi/genişliyi həmin fəaliyyətin risklərinin qiymətləndirilməsindən asılıdır. Risk-əsaslı audit müşahid 
şurasına və auditorlara bankın risklərinin qiymətləndirilməsindən isitfadə etməklə audit səylərini ən böyük 
narahatçılığa  səbəb  olan  sahələrə  yönəltməyə  imkan  verir.  Yoxlama  şuraya  və  menecmentə 
zəyiflikləri/çatışmazlıqları və ya təkmilləşdirmələrə və ya daha güclü nəzarət mexanizmlərinə ehtiyacı olan 
sahələri aşkar etməkdə kömək etməlidir.   
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
 
Müstəqil yoxlama 
7)  ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramında  istifadə  olunan  MIS  sistemlərinin  bütövlüyü  və  dəqiqliyinin 
qiymətləndirilməsi.  MIS  (Rəhbərliyin  Məlumatlandırılması  Sistemi)  iri  valyuta  əməliyyatları,  ümumi 
gündəlik  valyuta  əməliyyatları,  vəsaitlərin  köçürülməsi  və  pul  instrumentlərinin  satışı  əməliyyatlarını 
müəyyən etmək üçün istifadə olunan, analitik və tendensiyalar barədə hesabatları daxil edir.   
 
8)  ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramında  istifadə  olunan  şübhəli  fəaliyyətin  monitorinqi  sistemlərinin  (manual, 
avtomatlaşdırılmış və ya qarışıq) effektivliyinin qiymətləndirilməsi. Hesabatlara aşağıdakılar daxildir, lakin 
onlarla məhdudlaşmır: 
 
a) Şübhəli fəaliyyətin monitorinqi hesabatları. 
 
b) İri valyuta birləşmələri haqqında hesabatlar. 
 
c) Pul siyasəti instrumentləri barədə məlumatlar. 
 
d) Vəsaitlərin köçürülməsi barədə məlumatlar. 
 
e) Kifayət etməyən vəsaitlər (NSF) haqqında hesabatlar. 
f)
 
İri balans dəyişiklikləri haqqında hesabatlar.   
g)
 
Hesablar arasındakı əlaqələr haqqında hesabatlar 
Müstəqil yoxlama – Müstəqil yoxlama (audit) daxili audit departamenti, kənar auditorlar, məsləhətçilər və 
ya  digər  səriştəli  müstəqil  şəxslər  tərəfindən  aparılmalıdır.  Auditlərin  keçirilməsi  tezliyi  heç  bir 
qanunvericilikdə  konkret  müəyyən  edilməsə  də,  bank  üçün  qabaqcıl  təcrübə  bankın  ÇPY  ilə  bağlı  risk 
profilinə  uyğun  olaraq  hər  12  aydan  18  ayadək  müstəqil  yoxlamalar  aparmaqdır.  Kənar  auditorlar  və  ya 
məsləhətçilər  cəlb  etməyən  və  ya  daxili  audit  departamenti  olan  banklar  yoxlanılan  funksiya  ilə  əlaqəli 
olmayan peşəkar şəxslərdən istifadə etməklə bu tələbi yerinə yetirə bilər. ÇPY üzrə yoxlama aparan şəxslər 
birbaşa müşahidə şurasına və ya əsasən və ya bütünlüklə kənar direktorlardan təşkil olunmuş müvafiq şura 
komitəsinə hesabat verməlidir. 
 
ÇPY  üzrə  yazılı  uyğunluq  proqramının  obyektiv  müstəqil  qiymətləndirilməsinə  görə  məsuliyyət  daşıyan 
şəxslər ÇPY qarşı tələblərə  riayət olunmasını  yoxlamalı və aidiyyatı olan rəhbərliyin məlumatlandırılması 
sistemlərini  (MIS)  qiymətləndiriməlidir.  Audit  risklərə  əsaslanmalı  və  bütün  bank  əməliyyatları, 
departamentlər və törəmə təşkilatlar üçün risklərin idarəedilməsinin keyfiyyətini qiymətləndirməlidir. Risk-
əsaslı audit proqramları bankın həcmi, əməliyyatlarının mürəkkəbliyi, fəaliyyət dairəsi, risk profili, nəzarət 
funksiyalarının keyfiyyəti, coğrafi əhatəliyi və texnologiyaların istifadəsindən asılı olaraq fərqlənir. Effektiv 
risk-əsaslı audit proqramı bankın bütün fəaliyyətlərini əhatə etməlidir. Hər hansı fəaliyyətin auditinin tezliyi 
və dərinliyi/genişliyi həmin fəaliyyətin risklərinin qiymətləndirilməsindən asılıdır. Risk-əsaslı audit müşahid 
şurasına və auditorlara bankın risklərinin qiymətləndirilməsindən isitfadə etməklə audit səylərini ən böyük 
narahatçılığa  səbəb  olan  sahələrə  yönəltməyə  imkan  verir.  Yoxlama  şuraya  və  menecmentə 
zəyiflikləri/çatışmazlıqları və ya təkmilləşdirmələrə və ya daha güclü nəzarət mexanizmlərinə ehtiyacı olan 
sahələri aşkar etməkdə kömək etməlidir.   
 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı