Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı Banklara Nəzarət Departamenti



Yüklə 4,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/10
tarix05.03.2017
ölçüsü4,9 Kb.
#10139
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

- ÇPYM müstəqil, bilikli, etibarlı və resurslarla 
yaxşı  təchiz  olunmuşdur  və  lazım  olduqda 
biznesi effektiv yoxlamadan keçirməyə qadirdir. 
- ÇPYM baş menecmentə və ya şuraya birbaşa 
hesabat verir. 
 
 

ÇPYM  təcrübəsizlikdən  və  ya  statusun 
olmamasından,  kifayət  qədər  etibara  və 
səlahiyyətlərə malik deyildir. 
 
-  ÇPYM  nəzarət  etməli  olduğu  siyasətləri  və 
onların mənasını başa düşmür
-  Qrup üzvü  olan  maliyyə  təşkilatının  ÇPYM-ı 
çirkli  pulların  yuyulması  ilə  mübarizəyə  dair 
öhdəliklərin  qrup  siyasəti  ilə  nə  dərəcədə 
adekvat 
əhatə 
olunduğunu 
nəzərdən 
keçirməmişdir.   
-  ÇPYM  maliyyə  təşkilatının  yüksək  riskli 
müştəriləri  barədə  məlumatı  müraciət  əsasında 
və  vaxtlı  şəkildə  əldə  etmək  imkanına  malik 
deyildir və bu cür əlaqələrin monitorinqində heç 
bir rol oynamır.   
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Bu  hissəyə  aidiyyatı  olan  Maliyyə  Təşkilatları  ÇPY  üzrə  Mütəxəssisi  təyin  etməlidirlər.  ÇPYM 
maliyyə  təşkilatının  çirkli  pulların  yuyulması  ilə  bağlı  öhdəliklərinin  yerinə  yetirilməsinə  nəzarət 
edir və təşkilatın ÇPY-na qarşı fəaliyyətində əlaqələndirici rol oyanyır. 
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar:
 

 
ÇPYM öz rolunu effektiv yerinə  yetirmək üçün kifayət qədər resurslaratəcrübəyəçıxış 
imkanlarına və statusa/səlahiyyətlərə malikdirmi? 

 
Maliyyə  təşkilatının  işçiləri,  o  cümlədən  baş  menecment,  çirkli  pulların  yuyulması 
məsələlərinə dair ÇPYM-a məlumat/məsləhətlər verirmi? 

 
ÇPYM müvafiq məsələləri baş menecmentə və, lazım olduqda, şuraya çatdırırmı

 
ÇPYM yüksək riskli əməliyyatlar barədə nə dərəcədə xəbərdardır və onlara necə nəzarət 
edir? 
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
 
Çirkli Pulların Yuyulmasına qarşı tələblərə Uyğunluq üzrə Mütəxəssis/Məsul şəxs (ÇPYUM)
 
Çirkli  Pulların  Yuyulmasına  qarşı  tələblərə  Uyğunluq  üzrə  Mütəxəssis/Məsul  şəxs  (ÇPYUM)  –  Bankın 
müşahidə  şurası  hər  hansı  səriştəli  şəxsi  ÇPY  qarşı  tələblərə  Uyğunluq  üzrə  Məsul  şəxs  təyin  etməlidir. 
ÇPYUM çirkli pulların yuyulmasına qarşı tələblərin gündəlik yerinə yetirilməsinə nəzarət edir. O, həmçinin 
ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramının  bütün  aspektlərini  idarə  edir  və  bankın  ÇPY  qarşı  tələblərə  və  icraedici 
təlimatlara riayət etməsini təmin edir; lakin bankın ÇPY-na qarşı tələblərə ümumi uyğunluğuna görə başlıca 
məsuliyyəti müşahidə şurası daşıyır. 
 
ÇPY-na qarşı tələblərin riayət olunmasına nəzarət edən şəxsin vəzifəsinin adı əhəmiyyətli olmasa da, onun 
bank daxilində səlahiyyətinin və məsuliyyətinin səviyyəsi çox əhəmiyyətlidir. ÇPYUM öz vizəfələrini digər 
işçilərə  ötürə  bilər,  lakin  ÇPY  üzrə  ümumi  uyğunluğa  şəxsən  məsuliyyət  daşımalıdır.  Şura  ÇPYUM-ın 
bankın risk profilinə uyğun olaraq ÇPY üzrə uyğunluq proqramını effektiv idarə etmək üçün kifayət qədər 
səlahiyyət və resurslara (pul, fiziki və işçi) malik olmasını təmin etməlidir. 
 
ÇPYUM  çirkli  pulların  yuyulmasına  qarşı  və  bütün  aidiyyatı  tələblər  barədə  tam  biliyə  malik  olmalıdır. 
ÇPYUM  həmçinin  bankın  məhsulları,  xidmətləri,  müştəriləri,  şirkətləri  və  coğrafi  yerləşməsini  və  onlarla 
bağlı  potensial  çirkli  pulların  yuyulması  və  terorizmin  maliyyələşdirilməsi  risklərini  başa  düşməlidir.  Öz 
işini  yerinə  yetirmək  üçün  müvafiq  təcrübə,  səlahiyyət  və  ya  vaxta  malik  olmayan  şəxsin  ÇPYUM 
vəzifəsinə təyin olunması tənzimləyici tələblərə cavab vermək üçün kifayət deyildir. 
 
Hesabatlıq  xətti  ÇPYUM-nə  müşahidə  şurasını  və  baş  menecmenti  ÇPY  üzrə  cari  uyuğunluq  barədə 
müntəzəm  qaydada  məlumatlandırmağa  imkan  verməlidir.  ÇPY  ilə  bağlı  məlumatlar,  o  cümlədən  Şübhəli 
Əməliyyatlar  haqqında  MMX-ya  verilən  hesabatlar,  şuraya  və  müvafiq  şura  komitəsinə  çatdırılmalıdır  ki, 
onlar  ÇPY  tələblərinə  ümumi  uyğunluq  barədə  məlumatlı  qərar  verə  bilsinlər.  ÇPYUM  şuranın 
göstərişlərinin  yerinə  yetirilməsinə və bankın ÇPY ilə bağlı siyasətləri, prosedurları və proseslərinə işçilər 
tərəfindən riayət olunmasının təmin ediməsinə görə məsuliyyət daşıyır. 
 
 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
 
Təlim 
 
 
Təlim    -  Banklar  müvafiq  əməkdaşların  ÇPY-nın  aidiyyatı  aspektlərinə  dair  təlimdən  keçməsini  təmin 
etməlidirlər.  Təlimlərə  tənzimləyici  tələblər  və  bankın  ÇPY  ilə  bağlı  daxili  siyasətləri,  prosedurları  və 
prosesləri daxil edilməlidir. Ən azından, bankın təlim proqramı öz vəzifələrini yerinə yetirmək üçün ÇPY-na 
dair  biliklərə  malik  olmalı  bütün  işçilər  üçün  təlimlər  təşkil  etməlidir.  Təlim  hər  hansı  şəxsin  xüsusi 
vəzifələrinə uyğunlaşdırılmalıdır. Bundan  əlavə,  yeni  işçilərə vəzifə təlimatları izah edildikdə adətən ÇPY 
ilə bağlı tələblərin icmalı da verilir. Təlim trast xidmətləri, beynəlxalq və özəl bankçılıq kimi müvafiq biznes 
xəttlərinə  dair  məlumatları  daxil  etməlidir.  ÇPY  tələblərinə  uyğunluq  üzrə  mütəxəssis  üçün  tənzimləyici 
tələblərdəki  dəyişiklərə,  o  cümlədən  bankın  ÇPY  ilə  bağlı  fəaliyyətinə  və  risk  profilinə  uyğun  şəkildə 
müntəzəm təlimlər keçirilməlidir. 
 
Müşahidə  şurası  və  baş  menecment  ÇPY  ilə  mübarizə  sahəsində,  icraedici  göstərişlər  və  təlimlatlarda  və 
federal bank orqanlarının qaydalarında dəyişikliklər və  yeniliklər barədə məlumatlı olmalıdırlar. Müşahidə 
şurasının bank əməliyyatçıları qədər təlimlərə ehtiyacı olmasa da, onlar ÇPY-na qarşı tənzimləyici tələblərin 
əhəmiyyətini,  onlara  riayət  etməməyin  nəticəsini  və  bundan  irəli  gələn  riskləri  başa  düşməlidirlər.  ÇPY 
barədə  ümumi  təsəvvürü  olmasa,  müşahidə  şurası  ÇPY-na  nəzarəti  adekvat  şəkildə  keçirə,  ÇPY  ilə  bağlı 
siyasətləri, prosedurları və prosesləri təsdiqləyə və yaxud da ÇPY ilə mübarizə üçün kifayət qədər resurslar 
ayıra bilməz. 
 
Təlimlər  davamlı  olmalı  və  ÇPY  ilə  bağlı  bütün  qaydalardaki  cari  dəyişiklikləri  və  yenilikləri  əhatə 
etməlidir. Daxili siyasətlər, prosedurlar, proseslər və monitorinq sistemlərinə edilən dəyişikliklər həmçinin 
təlim  zamanı  nəzərə  alınmalıdır.  Təlim  proqramı  şuranın  və  baş  menecmentin  ÇPY  tələblərinin  yerinə 
yetirilməsinə verdiyi əhəmiyyəti xüsusilə vurğulamalı və bütün işçilərin ÇPY üzrə uyğunluq proqramındakı 
rollarını başa düşməsini təmin etməlidir. 
 
Çirkli pulların yuyulması fəlaiyyətinə və şübhəli əməliyyatlara nəzarət və hesabatın verilməsi üzrə misallar 
hər  auditoriyaya  uyğunlaşdırılmalıdır.  Məsələn,  kassirlər  üçün  təlimlərdə  iri  valyuta  əməliyyatları  və  ya 
digər şübhəli fəaliyyətlərdən misallar, kredit mütəxəssisləri üçün təlimlərdə isə kredit əməliyyatları vasitəsilə 
çirkli pulların yuyulması misalları gətirilməlidir. 
 
Banklar  öz  təlim  proqramlarını  sənədləşdirməlidirlər.  Təlim  və  imtahan  materialları,  təlim  məşğələlərin 
tarixləri, iştirakçıların siyahısı və davamiyyət barədə məlumatlar bank tərəfindən saxlanmalı və yoxlayıcılar 
üçün açıq olmalıdır. 
 
 
 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Uyğunluq proqramı
 
 
- Ümumi sığorta üzrə vasitəçi (sığorta şirkəti və ya   
brokeri) onlayn təlim saytından istifadə edir (hər işçi 
üçün  ildə  100  £).  Maliyyə  təşkilatı  təlimin 
keyfiyyətli olduğuna inanaraq maliyyə cinayətlərinə 
dair  hər  işçi  üçün  məcburi  olan  ayrıca  modullar 
daxil  edib.  İşçilərdən  həmçinin  yenidənhazırlıq 
kurslarını  bitirmək  tələb  olunur.  Bütün  keçirilmiş 
təlimlərin auditi elektron şəkildə saxlanılır.     
-  Hesabat  verən  təşkilat  (fərdi  sahibkar)  müxtəlif 
maliyyə  cinayətlərinə  dair  onlayn  təlimlər 
keçirmişdir.  O,  həmçinin  təlim  verənin  müxtəlif 
mövzular barədə onlayn məlumat verdiyi təlim zəng 
konfransında  iştirak  etmişdir:  bu  həm  vaxt  həm  də 
xərc baxımından səmərəlidir. 
 
 
-  Ümumi  sığorta  üzrə  vasitəçi  (sığorta  şirkəti  və  ya 
brokeri) işçilərin biliklərinin adekvatlığını yoxlamaq 
üçün  uyğunluq  üzrə  menecer  tərəfindən  müntəzəm 
auditlərin  keçirildiyini  bildirmişdir.  Lakin,  təlim 
fayllarının  yoxlanması  zamanı  təlimlərin  məhsul  və 
müştəri 
xidmətləri 
barədə 
məlumatlarla 
məhdudlaşdığı  və  maliyyə  cinayətlərini  kifayət 
qədər əhatə etmədiyi aşkarlanmışdır. 
-  Bir  kredit  təşkilatı,  yeni  işçilər  üçün  vəzifə 
təlimatlarına  dair  izahedici  təlimlərdən  başqa,  heç 
bir müntəzəm təlimlər keçirmir və işçilərin maliyyə 
cinayətlərinə  dair  biliklərini  yoxlamaq  üçün  heç  bir 
metodologiyaya/üsula malik deyildir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI tərübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
Bütün  banklar  Müştərinin  Eyniləşdirilməsi  üzrə  yazılı 
Proqrama  (MEP)  malik  olmalıdırlar.  MEP  qaydası  ABŞ-ın 
Patriot  Aktının  326-cı  bölməsini  yerinə  yetirir  və  hər  bir 
bankdan  onun  həcmi  və  fəaliyyət  növünə  uyğun  olan  və 
müəyyən minimum tələbləri daxil edən yazılı MEP-a malik 
olmasını tələb edir. MEP müşahidə şurası tərəfindən təşdiq 
olunan  bankın  ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramına  daxil 
edilməlidir.  MEP-nın  bankın  törəmələri  tərəfindən  yerinə 
yetirilməsi  təhlükəsizlik,  dayanaqlılıq  və  reputasiya 
riskindən  qorunmaq  baxımından  məqsədəmüvafiqdir. 
Bankın yerli törəmələri (ayrı MEP qaydalarına riayət etməli 
funksional  baxımından  tənzimlənən  törəmələr  istisna 
olmaqla)  hesab  açdıqda  31  Federal  Qaydalar  Məcəlləsinin 
103.121.42 bölməsinə uyğun olaraq ana şirkətə şamil edilən 
MMP qaydasına riayət etməlidir. 
MEP  bankda  hər  müştərinin  həqiqi  şəxsiyyəti  barədə 
məlumatın  olduğuna  məntiqi  əminlik  yaratmaq  üçün 
nəzərdə  tutulub.  MEP  müştərilərdən  əldə  edilmiş 
eyniləşdirici  məlumatı  əks  etdirən  hesabın  açılması 
prosedurlarını  daxil  etməlidir.  O,  həmçinin  hər  bir 
müştərinin şəxsiyyətini təsdiq etmək/eyniləşdirmək (müştəri 
barədə  məlumatı  yoxlamaq)  üçün  rislərə  əsaslanan  məntiqi 
və praktiki prosedurları daxil etməlidir. Banklar öz  müştəri 
bazalarına  və  təklif  etdiyi  məhsullara  məxsus  risklərin 
qiymətləndirilməsini  həyata  keçirməli  və  risklərin 
müəyyənləşdirilməsində aşağıdakıları nəzərə almalıdır: 
1) Bankın təklif etdiyi hesab növləri. 
2) Bankın hesab açmaq üsulları. 
3) Şəxsiyyəti təsdiq edən (eyniləşdirici) məlumatın növləri. 
4) Bankın həcmi, yerləşməsi və müştəri bazası, o cümlədən 
müxtəlif  coğrafi  ərazilərdə  müştərilər  tərəfindən  istifadə 
edilən məhsul və xidmətlərin növləri. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Məqsəd. Bankın Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramına (MEP) dair qanunverici və tənzimləyici tələblərə 
uyğunluğunun qiymətləndirilməsi. 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
Hesab aşağıdakıları daxil etmir: 
1)  Şəxslə  rəsmi  bank  əlaqələrinin  yaradılmadığı  məhsul  və 
xidmətlər,  məsələn  çekin  nağd  pula  çevrilməsi,  vəsaitlərin 
köçürülməsi, və ya çekin və ya pul sifarişinin satışı. 
2)  Bankın  əldə  etdiyi  hər  hansı  hesab.  Buraya  aktivlərin 
alınması,  satınalma,  birləşmə  və  ya  öhdəliklərin  qəbul 
edilməsi nəticəsində vahid və ya müxtəlif hesablar daxildir. 
3) 1974-cü ilin İşçilərin Pensiya Təminatı haqqında Qanun 
əsasında  yaradılan  işçilərin  təqayüdü/gəlirliyi  planında 
iştirak etmək üçün açılan hesablar. 
4)  MƏP  qaydası  ―müştəriyə‖  şamil  edilir.  Müştəri  yeni 
hesab  açan,  hüquqi  imkanları  məhdud  olan  digər  [fiziki] 
şəxs  üçün  yeni  hesab  açan  və  hüquqi  şəxs  olmayan  digər 
təşkilat  (məsələn,  mülki  təşkilat)  üçün  yeni  hesab  açan 
―şəxsdir‖  (fiziki  şəxs,  şirkət,  birgə  müəssisə,  trast  və  ya 
hüquqi  şəxs  olan  hər  hansı  digər  təşkilat).  Bank 
xidmətlərindən  faydalanmayan,  məsələn  kredit  müraciəti 
rədd edilmiş şəxslər müştəri hesab olunmur. 
Hesab  kredit  olduqda,  həmin  hesab  müştəri  ilə  bank 
arasında  kreditin  verilməsinə  dair  müqavilə  bağlandığı 
vaxtdan ―açılmış‖ hesab olunur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Məqsəd. Bankın Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramına (MEP) dair qanunverici və tənzimləyici tələblərə 
uyğunluğunun qiymətləndirilməsi. 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
Elektron yoxlama vasitələrindən və ya SƏŞ 
üzrə  məlumat  bazasından  istifadə  edən 
maliyyə  təşkilatı  onların  imkanlarını  və 
məhdudiyyətlərini başa düşür. 
-  Maliyyə  təşkilatı  ümumi  formada  şəxsiyyəti 
təsdiq  edən  (eyniləşdirici)  sənədləri  təqdim 
edə  bilməyən  müştərilərə  xidmət  göstərə  bilir 
(məsələn  cəmiyyətdən  təcrid  edilən,  himayədə 
olan, və sairə).
 
-  Prosedurlar  risk-əsaslı  deyildir:  maliyyə 
təşkilatı müxtəlif risk səviyyəsinə malik məhsul 
və  müştərilərə  dair  eyni  araşdırma  tədbirlərini 
tətbiq edir. 
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərilərə  dair  yoxlama 
tədbirlərinin  bütövlüyünü  müəyyən  etmək 
üsullarına malik deyildir. 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Maliyyə  təşkilatları  öz  müştərilərinin  və,  lazımdırsa,  onların  benefisiarlarının  şəxsiyyətini 
müəyyənləşdirməli  (eyniləşdirməli)  və  sonradan  bu  məlumatı  yoxlamalıdır.  Maliyyə  təşkilatları 
həmçinin müştərinin maliyyə təşkilatı ilə əlaqələrinin məqsədini və xüsusiyyətini başa düşməli və 
müştəri  və,  müvafiqdirsə,  benefisiar  mülkiyyətçi  haqqında  məlumat  toplamalıdırlar.  Bu  biznes 
əlaqələri ilə  bağlı bütün riskləri tam başa düşmək və sonrakı monitorinqin əsasını  yaratmaq üçün 
kifayət etməlidir. 
Biznes əlaqələri ilə bağlı çirkli pulların  yuyulması riski böyük, məsələn müştəri Siyasətlə Əlaqəli 
Şəxs (SƏŞ) olduqda banklar əlavə geniş araşdırma (due dilligence) aparmalıdırlar.     
Maliyyə  təşkilatı  müştərinin  araşdırılması  tədbirlərini  keçirə  bilmədikdə,  o  cümlədən  benefisiar 
mülkiyyətçinin kim olduğu barədə kifayət qədər məlumatı olmadıqda, biznes əlaqələrinə girməməli 
və ya davam etməməlidir.   
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar:
 

 
Maliyyə təşkilatınız risk əsasında müştərinin araşdırılması prosedurlarını tətbiq edirmi? 

 
Müştərilərin araşdırılması prosedurlarınız fərdi biznes əlaqələri ilə bağlı bütün riskləri tam 
başa düşməyə imkan verirmi? 

 
Maliyyə  təşkilatı  müştərinin  benefisiar(lar)ını  necə  müəyyən  edir?  Maliyyə  təşkilatının 
bütün  hallarda  benefisiarın  şəxsiyyətini  yoxlamaq  üçün  risk-əsaslı  və  adekvat  tədbirlər 
gösrməsi  sizi  qane  edirmi?  Siz  benefisiar  mülkiyyətçilərin  mürəkkəb  korporativ 
strukturlardan nə üçün istifadə etməsini başa düşürsünüzmü? 

 
Prosedurlar  şəxsiyyəti  təsdiq  edən  (eyniləşdirici)  məlumatı  ümumi  forma  üzrə  təqdim  edə 
bilməyən müştərilər üçün kifayət qədər çevikdirmi
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərinin  və  onun 
benefisiarlarının  mülkiyyətini  və  nəzarət 
strukturlarını (o cümlədən mürəkkəb və qeyri-
şəffaf 
korporativ 
strukturlardan 
istifadə 
edilməsinin  səbəblərini)  başa  düşür  və 
sənədləşdirir. 
-  Maliyyə  təşkilatı  biznes  əlaqələrinin  məqsədi 
və  xüsusiyyəti  barədə  ÇPY  riskini  başa 
düşmək  üçün  kifayət  qədər  məlumatlar  əldə 
edir.   
-  Yeni  və  ya  davam  edən  biznes  əlaqələrini 
təsdiq edən işçilər bunu etməzdən əvvəl maliyyə 
təşkilatının  adekvat  araşdırma  apardığına 
əmin olur. 
 
-  Maliyyə  təşkilatı  lazımi  məlumatı  əldə  etmək 
üçün  verilən  suallardan  boyun  qaçırmaq  üçün 
mürəkkəb  izahlara  və  ya  müştərilərin 
iradlarına/etirazlarına imkan verir. 
-  Müştəri baş  menecment və  ya  nüfuzlu şəxslər 
tərəfindən  tövsiyə  edildiyi  üçün  işçilər  az 
araşdırma aparır.   
-Maliyyə 
təşkilatı 
geniş 
araşdırmanın 
aparılmasını  tələb  edən  vəziyyətlər  üçün  lazımi 
prosedurlara  malik  deyildir.  Bu  ÇPY  üzrə 
Qaydalara ziddir. 
-Maliyyə təşkilatı aşağıdakıları nəzərə almır
a) Səhmlərin və  ya səsvermə hüquqlarının 25% 
faizindən artığına nəzarət edən şəxslər;  
b)  Müştərinin  benefisiarını  müəyyən  edən  və 
yoxlayan 
zaman 
korporativ 
müştərinin 
menecmentinə  nəzarət  edən  şəxslər.  Bu  ÇPY 
üzrə Qaydalara ziddir. 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
Müştəri haqqında tələb olunan məlumat 
MEP  müştərilərdən  əldə  edilmiş  eyniləşdirici  məlumatı  əks  etdirən  hesabın  açılması  prosedurlarını  daxil 
etməlidir. Ən azından, bank hesab açmazdan əvvəl hər müştəridən şəxsiyyəti təsdiq edən aşağıdakı məlumatı 
əldə etməlidir:   
1) Adı.   
2) Doğum tarixi.   
3) Ünvanı 
4)
 
Eyniləşdirmə nömrəsi (ID) 
Risklərin  qiymətləndirilməsinə  əsasən,  bank  müəyyən  müştərilər  və  ya  məhsullar  üçün  yuxarıdakı 
məlumatlardan əlavə məlumatlar tələb edə bilər. 
 
 
 
Müştərinin  yoxlanması  –  MƏP  hesab  açıldıqdan  sonra  məntiqəuyğun  müddət  ərzində  müştərinin 
şəxsiyyətini (müştəri barədə məlumatı) yoxlamaq üçün risk-əsaslı prosedurları daxil etməlidir. 
 
Sənədlər vasitəsilə yoxlama 
Müştərinin şəxsiyyətini yoxlamaq üçün sənədli üsuldan istifadə edən bank minimum qəbul edilən sənədlər 
üzrə prosedurlara malik  olmalıdır. MƏP  qaydası  uzun müddət  eyniləşdirmənin  əsas mənbəyi  hesab edilən 
sənəd növlərinin nümunələrini göstərir. Bu qayda federal bank orqanlarının banklar tərəfindən yalnız dövlət 
orqanlarının  verdiyi  şəxsiyyəti  təsdiq  edən  etibarlı  (vaxtı  bitməmiş)  sənədin  nəzərdən  keçirilməsi 
ehtimallarını əks etdirir. Bu çür sənəd müştərinin milliyətini və ya vətəndaşlığını bildirməli və üzərində onun 
şəkili  və  ya oxşar qorunma işarələri olmalıdır;  məsələn, sürücülük  vəsiqəsi  və  ya passport.  Lakin,  bankda 
müştərinin həqiqi şəxsiyyəti barədə məntiqi əminlik yaradan digər sənədlər (şəxsiyyəti təsdiq edən formalar) 
həmçinin istifadə edillə bilər. Buna baxmayaraq, saxta və dələduzluqla əldə edilmiş sənədləri nəzərə alaraq, 
banka müştəri barədə həqiqi məlumata malik olmasını təmin etmək üçün bir neçə sənədi nəzərdən keçirmək 
tövsiyə edilir.   
 
Fiziki  şəxs  olmayan  ―şəxslərə‖  (məsələn,  şirkət,  birgə  müəssisə  və  ya  trastlara)  gəldikdə,  bank  qeydiyyat 
şəhadətnaməsi,  dövlət  orqanları  tərəfindən  verilən  etibarlı  (vaxtı  keçməmiş)  lisenziya,  əməkdaşlıq 
müqaviləsi  və  ya  trast  instrumentləri  kimi  təşkilatın  hüquqi  mövcudluğunu  təsdiq  edən  sənədlər  əldə 
etməlidir. 
 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
Yoxlamanın çatışmaması 
MEP  bankın  müştərinin  həqiqi  şəxsiyyəti  barədə  məntiqi  əminlik  əldə  edə  bilmədiyi  hallar  üçün 
prosedurlara malik olmalıdır. Bu prosedurlar aşağıdakıları müəyyən etməlidir: 
1) Bankın hesab açmalı olmadığı vəziyyətlər; 
2)  Müştərinin  bank  tərəfindən  onun  şəxsiyyətinin  yoxlandığı  müddət  ərzində  hesabdan  istifadə  etməsi 
şərtləri.   
3) Bankın müştərinin şəxsiyyətini təsdiq etmək cəhtləri boşa çıxdıqdan sonra hesabın bağlanması şərtləri. 
4)  Bankın  müvafiq  qanun  və  qaydalara  uyğun  olaraq  Şübhəli  Əməliyyatlar  barədə  Hesabat  təqdim  etməli 
olduğu vəziyyətlər. 
  
 
 
 
Müştərinin  yoxlanması  –  MƏP  hesab  açıldıqdan  sonra  məntiqəuyğun  müddət  ərzində  müştərinin 
şəxsiyyətini (müştəri barədə məlumatı) yoxlamaq üçün risk-əsaslı prosedurları daxil etməlidir. 
 
Sənədsiz üsullarla yoxlama 
Banklardan müştərinin şəxsiyyətini yoxlamaq üçün sənədsiz üsullardan istifadə etmək tələb olunmur. Lakin, 
müştərinin şəxsiyyətini yoxlamaq üçün sənədsiz üsullardan istifadə edən bank həmin üsulları müəyyən edən 
prosedurlara malik olmalıdır. Sənədsiz üsullara müştəri ilə əlaqənin yaradılması; müştəridən və istehlakçılar 
agentliyi,  ictimai  məlumat  bazaları  və  ya  digər  mənbələrdən  əldə  edilən  məlumatları  müqayisə  etməklə 
müstəqil  yoxlamanın  aparılması;  digər  maliyyə  təşkilatları  ilə  əlaqələrin  yoxlanması;  və  maliyyə 
hesabatların əldə edilməsi daxildir. 
 
Bankın  sənədsiz  prosedurları  həmçinin  aşağıdakı  vəziyyətləri  əhatə  etməlidir:  şəxs  üzərində  şəkil  və  ya 
oxşar qorunma işarələri olan dövlət orqanlarının verdiyi etibarlı (vaxtı bitməmiş) eyniləşdirici sənədi təqdim 
edə  bilmir;  bank  təqdim  edilmiş  sənədlərlə  tanış  deyildir;  hesab  sənədsiz  açılıb  (məsələn,  bank  sonradan 
yoxlamaq məqsədilə müştəridən tələb olunan məlumatı əldə edir/ sonradan sənədin təqdim edilməsi şərti ilə 
şifahi  məlumat  alır);  hesab  müştərinin  şəxsən  iştirakı  olmadan  açılmışdır;  və  ya  bank  sənədlər  vasitəsilə 
müştərinin  həqiqi  şəxsiyyətinin  müəyyən  edilə  bilməməsi  riskini  artıran  vəziyyətlə  qarşılaşdıqda  /  faktlar 
təqdim edildikdə. 
 
Müəyyən müştərilər üçün əlavə yoxlama 
MƏP bankın fiziki şəxs olmayan müştərilər tərəfindən açılmış yeni hesabların risklərinin qiymətləndirilməsi 
əsasında  müştərinin  şəxsiyyətini  yoxlamaq  üçün  bu  cür  hesablar  üzərində  səlahiyyəti  olan  və  ya  onlara 
nəzarət  edən,  o  cümlədən  imzalayan  şəxslər  barədə  məlumat  əldə  etdiyi  vəziyyətləri  nəzərə  almalıdır.  Bu 
yoxlama  üsulu  yalnız  bank  sənədli  və  sənədsiz  üsullarla  müştərinin  həqiqi  şəxsiyyətini  təsdiqləyə 
bilmədikdə tətbiq edilir. Məsələn, banka fərdi sahibkar və ya əsas ortaq barədə məlumat əldə etmək və onun 
şəxsiyyətini təsdiq etmək tələb olunduqda və bunu başqa vasitələrlə etmək mümkün olmadıqda.       
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
 
Müştərinin eyniləşdirilməsi ilə bağlı yüksək riskli vəziyyətlərin həll edilməsi 
 
 
Müştərinin eyniləşdirilməsi ilə bağlı yüksək riskli vəziyyətlərin həll edilməsi 
 
Qanunvericilik  maliyyə  təşkilatlarının  çirkli  pulların  yuyulması  siyasətləri  və  prosedurlarının  riskə  həssas 
olmasını  tələb  edir.  Bu  o  deməkdir  ki,  yüksək  riskli  vəziyyətlərdə  maliyyə  təşkilatları  geniş  araşdırma  və 
davamlı monitorinq tətbiq etməlidirlər. Çirkli pulların yuyulması üzrə  yüksək risk təşkil edən vəziyyətlərə 
aşağıdakılar daxildir, lakin onlarla məhdudlaşmır: müştərilər yüksək riskli ölkələr və ya biznes sektorları ilə 
bağlıdır;  və  ya  lazımsız  mürəkkəb  və  qeyri-şəffaf  benefisiar  mülkiyyət  strukturuna  malikdir;  qeyri-adi  və 
aydın iqtisadi və  ya hüquqi məqsədi olmayan  əməliyyatlar mürəkkəbdir və  ya çox iridir və ya anonimliyə 
qulluq edir. 
 
ÇPY  üzrə  Qaydalar  xüsusi  olaraq  geniş  araşdırmaların  tətbiq  edilməsini  tələb  edən  üç  ssenarini  müəyyən 
edir: 
 
•  Üzbə-üz  araşdırmanın  aparılmaması:  sahibkarlıq  fəaliyyəti  telefon  və  ya  internet  vasitəsilə  həyata 
keçirildiyi üçün müştəri şəxsiyyətin təsdiq edilməsində fiziki olaraq iştirak etmədikdə. 
 
•  Müxbir  bankçılıq:  müxbir  bank  Avropa  İqtisadi  Zonasından  kənardadırsa,  bank  müxbirin  biznesini, 
reputasiyasını və çirkli pulların yuyulması və terorizmin maliyyələşdirilməsinə qarşı istifadə etdiyi mübarizə 
üsullarının  keyfiyyətini  ətraflı  öyrənməlidir.  Baş  menecment  hər  yeni  müxbir  bank  əlaqələrini  təsdiq 
etməlidir. 
 
• Siyasətlə Əlaqəli Şəxs (SƏŞ): xarici ölkədə, Avropa Birliyi təşkilatında və ya beynəlxalq orqanda ictimai 
funksiya yerinə yetirən şəxs, onun yaxın qohumları və məlum olan yaxınları. Müvafiq səlahiyyətlərə malik 
olan  baş  menecer  SƏŞ-lə  biznes  əlaqələrinin  yaradılmasını  təsdiq  etməlidir.  Buraya  həmçinin  əlaqələr 
qurulduqdan sonra SƏŞ olan mövcud müştərilərlə əlaqələrin davam etdirilməsinin təsdiqlənməsi daxildir. 
 
Maliyyə təşkilatının həyata keçirdiyi geniş araşdırma tədbirlərinin səviyyəsi risk əsasında müəyyən edilmə 
bilər.  Maliyyə  təşkilatı  gördüyü  geniş  araşdırma  tədbirlərinin  çirkli  pulların  yuyulması  və  terorizmin 
maliyyələşdirilməsi risklərinə uyğun/mütənasib olmasını nümayiş etdirə/ sübut edə bilməlidir. 
 
 
 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı
 
 
 
Hər  hansı  şəxs  hüquqi  şəxs  olmayan  təşkilat  və  ya  hüquqi  imkanları  məhdud  olan  [fiziki]  şəxs  üçün  yeni 
hesab  açdıqda,  hesab  açan  şəxs  barədə  eyniləşdirici  məlumat  əldə  edilməlidir.  Əksinə,  hesab  digər  şəxsin 
adından agent tərəfindən açıldıqda, bank adında hesab açılan şəxs barədə məlumat toplamalıdır. 
Kredit kart müştərilərinə gəldikdə, bank kredit verməzdən əvvəl müştəri barədə məlumatı üçüncü şəxslərdən 
əldə edə bilər. 
Fiziki  şəxs  üçün:  yaşayış  və  ya  iş  ünvanı,  və  ya  bu  cür  ünvanı  yoxdursa,  poçt  ünvanı  (poçt  yeşiyinin 
nömrəsi),  yaxın  qohumu  və  ya  əlaqə  şəxsinin  yaşayış  və  ya  iş  ünvanı,  və  ya  müştərinin  fiziki  olaraq 
yerləşdiyi yerin təsviri. Fiziki şəxslərdən başqa ―şəxslər‖ üçün (məsələn, şirkət, birgə müəssisə və ya trast): 
əsas fəaliyyət göstərdiyi ünvan, yerli ofis və ya digər fiziki olaraq yerləşdiyi yer.   
ABŞ  vətəndaşı  üçün  eyniləşdirici  məlumat  vergi  ödəyicisinin  eyniləşdirilməsi  nömrəsidir  (VÖEN)  (və  ya 
müraciətinin təsdiqidir), ABŞ vətəndaşı olmayan şəxs üçün isə eyniləşdirici məlumat aşağıdakılardan biri və 
ya bir neçəsidir: VÖEN; pasport nömrəsi və verildiyi ölkə; xarici vətəndaşın şəxsiyyətini təsdiq edən sənədin 
nömrəsi;  və  ya  dövlət  tərəfindən  verilən  və  şəxsiyyətin  milliyyətini  və  ya  vətəndaşlığını  təsdiq  edən  və 
üzərində  şəkili  və  ya  oxşar  qorunma  işarələri  olan  etibarlı  (vaxtı  keçməmiş)  sənədin  nömrəsi  və  verildiyi 
ölkənin adı. 
Bank müştərinin şəxsiyyətini  təsdiq  etmək üçün  istifadə etdiyi  eyniləşdirici  sənədlərin nüsxələrini saxlaya 
bilər, lakin MEP qaydaları bunu tələb etmir. Bankın yoxlama prosedurları risklərə əsaslanmalı və müəyyən 
vəziyyətlərdə  sənədlərin  nüsxələrinin  saxlanması  məqsədə  uyğun  ola  bilər.  Bundan  əlavə,  bank  digər 
məqsədlər,  məsələn,  potensial  dələduzluq  hallarının  araşdırılmasına  kömək  etmək  üçün  eyniləşdirici 
sənədlərin nüsxələrini saxlaya bilər. Lakin, bank bu sənədlərin nüsxələrini saxlamaq qərarını verərsə, onların 
mümkün oğurluqlardan adekvat şəkildə qorumaq üçün fiziki təhlükəsizliyini təmin etməlidir. Eyni zamanda, 
bank üzərində şəkil olan sənədlərdən, məsələn sürücülük vəsiqəsindən, kredit əməliyyatları ilə əlaqədar sui-
istifadə etməməlidir.     
 
 
 
2
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı, İdarəetmə
 
 
-  Hesabat  verən  kiçik  müəssisə  məsləhətçilər 
tərəfindən  hazırlanmış  siyasət  və  prosedurlardan 
istifadə edir, lakin ÇPY üzrə Mütəxəssis/Məsul şəxs 
(ÇPYM)  onları  maliyyə  təşkilatının  fəaliyyətinə 
uyğunlaşdırır.  Eyni  zamanda  ÇPYM-ın  müntəzəm 
olaraq  yenilənən  Uyuğunluq  haqqında  hesabatına 
müştərilərin 
və 
məhsulların 
risklərinin 
qiymətləndirilməsi daxil edilir.     
- Ümumi sığorta üzrə vasitəçi (sığorta şirkəti və ya 
brokeri)  çox  yüksək  standartlara  uyğun  olan  və 
sığorta  fəaliyyətinə aid  bir çox  yaxşı  misallar daxil 
edən ÇPY ilə mübarizəyə dair siyasətə malikdir. Bu 
növ  təşkilatlarda  ÇPYM-ın  mövcudluğuna  dair  heç 
bir  tələbin  olmamasına  baxmayaraq,  maliyyə 
təşkilatı qabaqcıl təcrübə göstəricisi kimi ÇPY üzrə 
uyğunluğun  təmin  edilməsi  funksiyasını  həyata 
keçirmək üçün konkret şəxs təyin etmişdir.   
 
 

Hesabat  verən  təşkilatda  ÇPYM  tənzimləyici 
tələblər və maliyyə təşkilatının maliyyə cinayətlərinə 
dair siyasət və prosedurları ilə tanış deyildir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Eyniləşdirilməsi Proqramı, Hesabın açılması
 
 
-  Portfel  üzrə  menecer  bütün  benefisiar 
mülkiyyətçilərin şəxsiyyətinin təsdiqlənməsini tələb 
edən  prosedurlara  malikdir.  Maliyyə  təşkilatı  öz 
müştəri  bazasını  sanksiyalar  siyahısı  ilə  tutuşdurur 
və  SƏŞ-lərlə  bağlı  riskləri  nəzərdən  keçirir. 
Məsləhətçi yeni müştərilərin çoxusunun evinə səfər 
edir və adətən ikinci görüşdə şəxsiyyəti təsdiq edən 
sənədlərin göstərilməsini xahiş edir. İşlər məsafədən 
aparıldıqda,  daha  çox  (üç  və  ya  dörd)  şəxsiyyəti 
təsdiq  edən  sənəd  tələb  edilir  və  vəsaitlərin 
mənbələri üçün istisnalar edilmir.   
 
 
- Hesabat verən təşkilat yalnız maliyyə təşkilatına və 
ya tənzimləyici orqanlara yaxşı tanış olan investisiya 
müştəriləri ilə işlədiyini bildirmişdir.   
Lakin, maliyyə təşkilatının ilkin araşdırma (məsələn, 
pasportun  nüsxəsinin  təqdim  edilməsini)  tələb  edən 
bəzi yüksək riskli müştəriləri vardır.   
Maliyyə  təşkilatı  ÇPY  ilə  əlaqədar  hər  hansı 
hadisənin  onların  kiçik  və  cavan  biznesinin 
reputasiyasına  mühüm  təsir  edə  biləcəyi  barədə 
narahat  olduğunu  və  SƏŞ-lərlə  çox  ehiyatla 
davrandığını bildirmişdir. 
Lakin,  maliyyə  təşkilatı  SƏŞ-lərin  şəxsiyyətini 
müəyyən  etmək  üçün  effektiv  sistemə  malik 
deyildir,  və  bu  da  bəzi  müştərilərin  milliyyətini  və 
vətəndaşlığını nəzərə alaraq narahatçılıq yaradır.   
Maliyyə  təşkilatı  ABŞ-ın  Maliyyə  Nazirliyinin  və 
Maliyyə Aktivlərinə Nəzarət İdarəsinin sanksiyalarla 
bağlı  tələbləri  ilə  tanışdır,  lakin  onun  öz  müştəri 
bazasını sanksiyalara qarşı yoxlamasını göstərən heç 
bir məlumat yoxdur.   
-  Vençur  fondu  (Riskli  layihələri  maliyyələşdirən 
maliyyə  təşkilatı)  yüksək  riskli  müştərilərinin 
dərindən  araşdırılmasını  tələb  edən  siyasətlərə 
malikdir. Lakin, bu növ müştəriləri müəyyən etmək 
üçün heç bir sistemi yoxdur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
PİS təcrübə
 

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
ÇPY/TM riskinin qiymətləndirilməsi 
 
Bankın  ənənəvi  əməliyyat  sahələrində  risklərin  idarəedilməsi  üçün 
istifadə  etdiyi  eyni  prinsiplər  ÇPY  riskinin  qiymətləndirilməsi  və 
idarəedilməsində  də  istifadə  edilməlidir.  Risklərin  düzgün 
qiymətləndirilməsi 
bankın 
ÇPY 
üzrə 
risk 
profilinin 
müəyyənləşdirilməsinə  kömək  edir.  Risk  profilinin  başa  düşülməsi 
riskləri  azaltmaq  üçün  ÇPY  üzrə  uyğunluq  proqramında  risklərin 
idarəedilməsi  proseslərinin  tətbiqinə  imkan  verir.  Risklərin 
idarəedilməsi  prosesi  menecmentə  bankın  nəzarət  sistemində 
boşluqları  daha  yaxşı  müəyyən  etməyə  və  azaltmağa  imkan  verir. 
Risklərin  qiymətləndirilməsi  ÇPY  risklərinin  hərtərəfli  təhlilinin 
aparılmasını  və  bankdaxili  bütün  bölmələrə,  şuraya,  menecmentə  və 
müvafiq  işçilərə  çatdırılmasını  nəzərdə  tutur;  bu  baxımdan  risklərin 
qiymətləndirilməsinin  yazılı  şəkildə  tərtib  edilməsi  qabaqcıl  təcrübə 
hesab olunur.   
 
ÇPY  riskinin  qiymətləndirilməsində  istifadə  edilən  bir  çox  effektiv 
üsullar  mövcuddur;  lakin,  yoxlayıcılar  hər  hansı  konkret  üsula 
üstünlük  verməməlidirlər.  Bankın  menecmenti  bankın  risk  profilinə 
uyğun 
olan 
üsulu 
seçməlidir. 
Menecmenti 
risklərin 
qiymətləndirilməsində  istifadə  etmək  üçün  seçdiyi  hər  hansı  üsul 
bütün aidiyyatı şəxslər tərəfindən asand başa düşülməlidir. 
 
ÇPY  riskinin  qiymətləndirilməsi  prosesi  əsasən  iki  mərhələdən 
ibarətdir: birinci, banka məxsus xüsusi risk kateqoriyalarının müəyyən 
edilməsi  (məsələn,  məhsul,  xidmət,  müştəri,  şirkət,  əməliyyat  və 
coğrafi yerləşməsi); və ikinci, bu kateqoriyalar daxilində riskləri daha 
yaxşı  qiymətləndirmək  üçün  müəyyən  edilmiş  məlumatın  ətraflı 
təhlilinin  aparılması.  Yoxlamanın  həcminin  müyyənləşdirilməsi  və 
planlaşdırılması  prosesi  zamanı  risklərin  qiymətləndirilməsini 
apararkən,  yoxlayıcı  menecment  tərəfindən  bütün  məhsul,  xidmət, 
müştəri, şirkət, əməliyyat və coğrafi yerləşmələrinin nəzərə alındığını 
və xüsusi risk kateqoriyaları üzrə aparılan ətraflı təhlilin adekvatlığını 
müəyyən  etməlidir.  Bank  risklərin  qiymətləndirilməsini  aparmayıbsa, 
bu fakt menecmentlə müzakirə edilməlidir. Yoxlama məqsədləri üçün, 
bank  tərəfindən  risklərin  qiymətləndirilməsi  aparılmadığı  və  ya  onun 
qeyri-adekvat  olduğu  hallarda,  yoxlayıcı  mövcud  məlumata  əsasən 
riskləri özü qiymətləndirməlidir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yüklə 4,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin