Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Magistratura Tədris Mərkəzi
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.3. Maliyyə nəzarəti bir elm kimi.
Maliyyə nəzarətinin funksiyası əsasında insanların praktik fəaliyyətində rasional istifadə üçün onun yaranmasının, inkişafının və dəyişikliyin qanunauyğunluqlarının müəyyən olunması üçün müəyyən bir obyektin öyrənilməsi prosesi durur. Buna görə də bir elmi sistem olaraq maliyyə nəzaərtinin inkişaf etdirilməsi üçün zərurət yaranır. Bu elmi konsepsiyadan çıxış edərək, maliyyə nəzarəti iqtisadi biliklərin dinamik sistemidir ki, istehsal gücü və istehsal münasibətlərinin inkişafında geniş istehsal zamanı onların nizamlanmaq zamanı neqativ halların aradan qaldırılmasına yönəldilmişdir. Maliyyə nəzarəti bütün iqtisadi elmlər kimi cəmiyyətin zəruri məhsullarının təkrar geniş istehsalı problemini öyrənir, ona görə də iqtisadi qanun və kateqoriyaların keyfiyyətinin müəyyənləşdirilməsi ilə məhdudlaşa bilməz, bu elm onların kəmiyyət baxımından da əlaqələrini, münasibətlərini də öyrənir. Cəmiyyətdə məhsuldar qüvvələrin və istehsal münasibətlərinin inkişafı yeni funksional iqtisadiyyatların yaranmasına şərt qoydu: elmi təşkilat və əməyin iqtisadiyyatı; kapital qoyuluşlarının və yeni texnikanın effektivliyi; qiymətin əmələ gəlməsi; maliyyə, pul tədavülü və kredit; mühasibat uçotuŞ nəzarət və təsərrüfat fəaliyyətinin analizi; riyazi metodlar və iqtisadi tədqiqatlarda, planlaşdırmada və iqtisadiyyatı idarəetmədə hesablayıcı texnikanın tətbiqi və onun sahələri tərəfindən. Maliyyə nəzarəti planlaşdırma, idarə və təsərrüfat fəaliyyətindəki analizlərlə sıx əlaqədardır. Bu əlaqə özünü onda göstərir ki, bu funksional iqtisadi elmlər eyni obyektiv müxtəlif funksional məqsədlərlə araşdırır. Beləliklə, maliyyə nəzarəti öz inkişafı zamanı digər funksional iqtisadi elmlərlə inteqrasiya olunur. Elmlərin qarşılıqlı münasibətləri prosesində bu elmin nəticələri, başqalarının metod və vasitələri ilə öyrənilir. Bir sıra elmin informasiyası bir elm tərəfindən yenidən nəzərdən keçirilir. Məsələn, iqtisadiyyatın inkişafı haqqındakı məlumatlar statistika elmi tərəfindən ümumiləşdirilir, baxmayaraq ki, bu informasiya yığını planlaşdırma prosesi təsərrüfat fəaliyyəti zamanı, mühasibat uçotu, nəzarət və analiz kimi proseslərin qarşılıqlı münasibətində yaranmışdır. Bütün bu informasiyanın doğruluğu, obyektivliyi və düz olması maliyyə nəzarəti tərəfindən müəyyənləşdirilir.
24
Beləliklə, maliyyə nəzarəti iqtisadi nəzəriyyədən faydalanaraq, idarəetmə sistemində, bölgü və istehlak sistemində özünün praktiki məsləhətləri ilə həyati əhəmiyyəti olan bir rola sahibdir. Cəmiyyətdəki nisbətsizlikləri və neqativ halları üzə çıxarılaraq (aşkarlayaraq) onların aradan qaldırılmasına və yenidən təkrar olunmamasına səbəb olur, eləcə də istehsal münasibətlətini rasional təşkil etməyə, istehsal gücündən optimal olaraq faydalanmağa kömək edir. Maliyyə nəzarəti iqtisadi elmin konkret funksiyalarını yerinə yetirir: idrak – məhsuldar qüvvələrin və istehsal münasibətlərinin nizama salınması məqsədi ilə onların inkişafına mənfi təsir edən amilləri aşkar edir; praktiki – maddi, əmək və maliyyə resurslarının rasional xərclənməsi sahəsində konkret metodlarla iqtisadiyyatı idarə etməyi təmin edir. Praktiki funksiya – Bu, iqtisadiyyatın maddi, əmək, maliyyə resursları hissəsində rasional xərclərlə bağlı bölmələrin konkret metodlarla idarə olunmasını təmin edir.
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|