Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu

İbtidai təhsil səviyyəsi üzrə 
Ümumi orta təhsil səviyyəsi 
Tam orta təhsil səviyyəsi 
üzrə 
 
danışanın fikrinə müna-
sibət bildirir, öz fi-
kirlərini sərbəst və ar-
dıcıl ifadə edir; 
düzgün, sürətli, şüurlu, 
ifadəli oxuyur, oxuduğu 
mətnlərə 
münasibət 
bildirir; 
dinlədiyi mətnlərə 
münasibət bildirməklə 
mövqeyini əsaslandırır 
müxtəlif 
mənbələrdən 
aldığı məlumatları təhlil 
edir 
və 
münasibət 
bildirir; 
mətni düzgün və ifadəli 
oxuyur, məzmun və 
strukturuna görə təhlil 
edir;
mətnləri üslubi-struktur 
xüsusiyyətlərinə 
görə 
təhlil edir və qiymət-
ləndirir; 
dil vahidlərindən istifadə 
etməklə müxtəlif tipli 
(nəqli, 
təsviri, 
mühakimə) və formalı 
(inşa, 
esse, 
hekayə) 
mətnlər qurur, onları 
təkmilləşdirir; 
mənbələrdən istifadə et-
məklə müxtəlif üslublu 
mətnlər qurur; 
kiçikhəcmli 
rabitəli 
mətnlər qurur; 
müxtəlif məzmunlu mə-
lumatlar 
əsasında 
təqdimatlar edir; 
müzakirə, görüş, diskus-
siya və s. tədbirlər üçün 
məruzə, təqdimat və 
ssenarilər hazırlayır; 
lüğətlərdən, məlumat ki-
tablarından istifadə edir; 
Azərbaycan xalqının di-
li, tarixi, əxlaqi-mənəvi 
dəyərləri, 
incəsənəti, 
adət-ənənələri haqqında 
öyrəndiyi 
məlumatları 
sadə formada təqdim 
edir;
şifahi və yazılı nitqində 
zəruri dil qaydalarını 
mənimsədiyini nümayiş 
etdirir. 
nitqin dəqiqliyi, düzgün-
lüyü və ifadəliliyi üçün 
zəruri olan normaları 
şifahi və yazılı nitqində 
tətbiq edir.
ilkin yazılı və şifahi nit-
qində fonetik, leksik, 
qrammatik qaydalara yi-
yələndiyini nümayiş et-
dirir.

---

Müəyyən olunmuş məzmun xətləri:
dinləyib-anlama və danışma, oxu, yazı 
və dil qaydaları bir biri ilə əlaqəli olduğundan onlara aid olan məzmun 
standartlarının verilməsində də inteqrativlik nəzərə alınmışdır. Ümumi şəkildə 
onların arasındakı əlaqəni aşağıdakı kimi ifadə etmək mümkündür. 
Sxemdən göründüyü kimi, dil qaydaları şagirdlərin oxu, yazı, dinləyib-
anlama və danışma məzmun xətlərində nəzərdə tutulmuş bacarıqların linqvistik 
əsasini təşkil edir. Şagird məhz lazımi dil qaydalarına yiyələnməklə düzgün oxu, 
normaya uyğun yazı və danışma qaydalarına yiyələnir. Xüsusən mətn üzərində iş 
prosesində dil qaydalarını müşahidə edir, onları səciyyəvi xüsusiyyətlərinə görə 
fərqləndirir, dərk edir və bundan sonra praktik şəkildə tətbiq edir. Eləcə də 
dinlyəib-anlama və danışma məzmun xəttində əks olunmuş bacarıqlar rabitəli yazı 
qabiliyyətinin formalaşması baxımından əhəmiyyət daşıyır. Bu xüsusiyyət oxu və 
yazı məzmun xətlərində də nəzərə alınmışdır. 
Şaquli inteqrasiya hər bir sinfin sonundakı nəticələrin məzmununda da 
gözlənilmişdir.
I-IV siniflər üzrə
Dinləyib-anlama və danışma 
Yazı Oxu 
Dil 
qaydaları 

---