Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ p o L i s a k a d e m I y a s I kafedra: «İctimai elmlər»
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
N Ə T İ C Ə
İnsanların gündəlik təcrübəsi və təbiətşünaslığın verdiyi faktlar belə bir ümumfəlsəfi nəticə çıxarmağa imkan verir ki, dünyada mütləq sükunətdə olan heç bir reallıq mövcud deyildir. Fəlsəfədə hərəkət dedikdə, ümumiyyətlə hər cür dəyişkənlik başa düşülür.Materializmə görə dünya yalnız materiyadan,onun hallarından və xassələrindən ibarət olduğundan və qeyd etdiyimiz kimi, dəyişkənlik prosesindən kənarda heç bir şey mövcud olmadığından hərəkət materiyanın atributu,onun “mövcudluq üsulu” kimi anlaşılır. Hərəkət və sükunət haqqındakı məsələni ilk dəfə olaraq, yalnız elm filosofları diskussiya predmetlərinə çevirdilər. Bu vaxta qədər sarsılmaz və önlüyündə aşkar bir həyat faktı kimi davranılan hərəkətin mövcudluğuna olan “anadangəlmə” inam şübhə altına almadı. Elm fəlsəfi hərəkət məsələsini məhz bu problem kimi bütün kəskinliyi ilə qədim yunan mütəfəkkirləri qarşısında qoydu. Lakin elm məktəbi hərəkət problemini yalnız qoymaqla kifayətlənərə, onu nəzəri təhlilə cəlb etmədi. XIX əsrin 40- cı illərində enerjinin saxlanması və çevrilməsi qanunu hərəkətin heçdən yaranması və itməsi, onun yalnız bir keyfiyyət halından digərinə çevrilməsi haqqındakı təsəvvürün qərarlaşmasında həlledici rol oynadı. F.Engeles həmin idarə elm və təbiətşünaslığın nailiyyətlərini ümumiləşdirərək, hərəkətin əsas formasının aşağıdakı təsnifatını vermişdir: 1)mexaniki hərəkət; 2)fiziki hərəkət;3)kimyəvi hərəkət;4)bioloji hərəkət və 5)sosial hərəkət. Bu təsnifatı XIX əsrin ortalarında elm və təbiətşünaslığın verdiyi məlumatlara əsaslandığından, təbiidir ki, elmin bu günkü inkişaf səviyyəsi baxımından müəyyən dəyişikliklərə məruz qalmaya bilməz. Dünyada mövcud olan bütün predmet və hadisələrə müəyyən tərəflərdən ölçü anlayışını tətbiq etmək mümkündür.Bu ölçü ən müxtəlif xarakter daşıya bilər. Ölçü olaraq cisimlərin uzunluğunu, enini, hündürlüyünü, onların həcmlərini nəzərdə tutmaq mümkündür. Predmetlər bir-birinə nəzərən müxtəlif vəziyyətlərdə- yuxarıda, aşağıda, solda sağda və s. yerləşə bilərlər. Cisimlərin malik olduqları bu xassə və münasibətlər məkan kateqoriyasının məzmununu təşkil edir. Predmet və hadisələrin nisbi sabitliyinin, dayandığının, keyfiyyət bütövlüyünü də ölçüsü vardır. Həmin ölçü predmetin və ya prosesin möcudluq, davametmə müddətini ifadə edir və sürəklik adlanır. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|