Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

 
 
Cədvəl 1 
Tərtər BTS-də becərilən sort və sortnümunələrin təsərrüfat əhəmiyyətli 
göstəriciləri 
Nümunənin adı 
1000 dənin kütləsi,q 
Şüşəvarilik, % 
2013 2014 
2015 
2013 2014 
2015 
N8 TT09714\7Lütess. 
47.8 
43.4 
36,0 
41 
90 
99 
N20 Aran 
45.4 
41.2 
37,2 
31 
55 
91 
N31 Murov 2 
43.0 
42.2 
41,6 
53 
72 
89 
N32E04002/13Lüt.kol/pme/3/7c//CNO/c
7217xCal/4/cleo/5/cllf/bez 
42.8 
41.2 
33,6 
31 
91 
95 
N42 AB 03661/1Əzəm.95 x Qiy.2/17 
47.4 
37.0 
37,2 
48 
71 
56 
N43 -10 SEG pop CAC/1-3 
45.0 
34.0 
40,4 
40 
82 
91 
N45 STARSHİNA/SONMEZ/2 
43.4 
35.2 
39,2 
23 
0 
93 
N46AB 03671/1 AU/3/MİNN/ (Turk x 
Əz.95 
43.2 
38.4 
36,0 
76 
96 
99 
Lakin kleykovinanın deformasiya əmsalının qiyməti genotipdən çox illərin 
mühit amillərindən daha asılı olmuşdur. Yalnız bir sortnümunədə (N45 
STARSHİNA/SONMEZ/2) bu göstərici iki il (84.2;83,4) eyni səviyyədə qalmışdır. 
 
Cədvəl 2 
Tərtər BTS-də becərilən yumşaq buğda sortlarının keyfiyyət göstəriciləri 
Nümunənin adı 
Kleykovina % 
KDƏ 
Sedimentasiya, ml 
Zülal % 
2013 
2014 
2015 
2013 
2014 
2015 
2013 
2014 
2015 
2013 
2014 
2015 
N8 TT09714\7Lütess. 
28.0 
28.8 
30,0 
114,0
112.8 
81,4 
22,5 
18,0 
22,5 
12,6 
11,9 
13.6 
N20 Aran 
30.0 
23.6 
31,6 
109.1 
105.0 
80,1 
33,0 
22,5 
31,5 
13,7 
11,2 
13.4 
N31 Murov 2 
32.0 
32.0 
33,6 
113.2 
108.5 
89,5 
37,5 
25,5 
28.5 
12,7 
14,0 
15.2 
N32E04002/13Lüt.kol/p
me/3/7c//CNO/c7217xCa
l/4/cleo/5/cllf/bez 
36.0 
32.8 
29,6 
116.1 
109.0 
85,2 
48,0 
27,0 
39.0 
12,3 
13,2 
14.0 
N42 AB 03661/1 
Əzəm.95 x Qiy.2/17 
32.0 
34.0 
28,4 
106.6 
117.2 
83,0 
21,0 
27,5 
22.5 
14,0 
14,6 
14.6 
N43 -10 SEG pop 
CAC/1-3 
33.6 
33.2 
23,2 
104.5 
92.4 
84,6 
30.0 
27,0 
25.5 
13,4 
13,2 
13.2 
N45 
STARSHİNA/SONMEZ/
2 
32.0 
32.0 
28,8 
102.3 
84.2 
83,4 
54,0 
51,0 
36.0 
12,8 
14,0 
14.0 
N46 AB 03671/1 
AU/3/MİNN/(Turk)x 
Əzəmətli 95 
31.2 
32.0 
31,6 
97.8 
115.5 
87,7 
21,0 
30,0 
21.0 
14,2 
13,6 
13.6 
Eyni zamanda tədqiq olunan sort və sortnümunələr içərisində Murov 2 sortu 
ən yüksək zülala malikdir. Lakin bu sortun zülalının miqdarı illərdən asılı 
olmuşdur. Zülalının miqdarını sabit saxlayanN42 AB 03661/1 Əzəm.95 x 
Qiy.2/17; N43 -10 SEG pop CAC/1-3 sortnümunələri olmuşdur. Sedimentasiyanın 
miqdarına görə yüksək olan və bu göstəricini nisbətən sabit saxlayan da N45 
STARSHİNA/SONMEZ/2 sortnümunəsi olmuşdur. Ümumiyyətlə götürdükdə bu 

---

346 
sortnümunə tədqiq olunan nümunələr içərisində ən yüksək dən keyfiyyətinə 
malikdir. 
İllərdən asılı olaraq yumşaq buğda sort və sortnümunələrinin keyfiyyət 
göstəricilərinin orta qiyməti əsasında qurulmuş dendroqramdan da görünür ki,
illərin amillərindən ən çox dəyişkən olan şüşəvarilik və kleykovinanın deformasiya 
əmsalıdır. 
Şəkil 1. Keyfiyyət göstəricilərinin orta qiymətlərinə əsasən qurulmuş dendroqram 
Beləliklə, aparılan tədqiqat işindən məlum olur ki, dənin keyfiyyət 
göstəricilərinin formalaşması əsaslı surətdə genotiplərin mühit amillərinə reaksiya 
normasından asılıdır. Yəni öz yüksək dən keyfiyyəti əlamətini bir sıra 
sortnümünələr saxladığı halda, digərləri bu adaptivlik qabiliyyətinə malik olmur və 
nəticədə keyfiyyət göstəriciləri mühit amillərinin təsirinə asanlıqla məruz qalır.Bu 
nöqteyi-nəzərdən dən keyfiyyətinə görə seleksiyada çeçmənin çoxillik nəticələrə 
əsaslanaraq aparmaq vacib məsələlərdəndir.