Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ

2.3.Kommersiya  müəssisələrinin  heyətinin  inkişafı,  uçotu,cəlb  olunmasinin 

vvv

təşkili. 

        

        Bu müəssisənin sahibkarları bazar situasiyasının düzgün qiymətləndirməyi və 

bazardakı  inkişaf  perspektivini  görə  bildilər.  Onlar  başa  düşürdülər  ki,  ərzaq 

malları bazarı insanlara çox lazım olan, onların ən çox ehtiyacları olan bir bazardır. 

---

51 

 

Onlar  1993-cü  ildən  qərar  qəbul  etdilər  ki,  ticarətə  başlamalıdırlar.  Onlar  ərzaq 

məhsullarının topdan satışı ilə başladılar. İlk topdan anbarlar açdılar və iş başladı. 

Sifarişlər artmağa başladı, Türkiyə, Rusiya firmaları ilə əlaqələr yarandı.    

          Bazaestore işçilərinin sayı artmağa başladı, sahəsi genişləndi. Adı daha çox 

tanınmağa  başladı.  2005-ci  ildə  çox  əlamətdar  hadisə  baş  verdi.  Bakıda  ilk 

supermarket açdılar. Bu supermarketin geniş əmtəə çeşidi, əlçatan qiymətləri vardı. 

Mağaza  həmin  andan  özünə  çoxlu  alıcı  kütləsi  cəlb  etdi.    Firmanın  rəhbərliyinə 

aydın  oldu  ki,  belə  mağazalar  insanlara  lazımdır,  bu  istiqamət  gərək  inkişaf 

etdirilsin. Bu supermarketin adı sonra “Bazarstore” adı altında Azərbaycanın əksər 

rayonlarında, Bakının rayonlarında mağazalar açılmağa başladı. Son vaxtlar,    

         Makromart  mağazalar  şəbəkəsi  də  “Bazarstore”a  daxil  olub.  Bütün  bu  illər 

ərzində  mağaza  şəbəkəsi  müvəffəqiyyətlə  inkişaf  edir.  Bazarstore  şəbəkəsinə, 

zəncirinə ənənəvi üsulla ticarət edən bir çox mağazalar da daxil olub, onlar müasir 

özünəxidmət üsuluna keçiblər.  

        “Bazarstore” üçün ən əsas məqsəd alıcıların maksimal  olaraq ərzaq mallarına 

olan  artan  tələbatını  ödəməkdən  ibarətdir.  Eyni  zamanda  xidmətin  keyfiyyətini 

yüksəltmək,maksimal  çeşidini  təqdim  etməkdən  ibarətdir.  “Bazarstore” 

Azərbaycan  bazarında  xidmətin  keyfiyyətinə  görə  ilk  yerlərində  durur.  Bütün 

bunların  ,  keyfiyyətli  xidmətin  arxasında  orada  işləyən  çoxlu  insanların  əməyi 

gizlənir. 

       Təşkilati  struktur  müəssisənin  təşkilati  strukturu  müvafiq  olaraq  vəzifəli 

şəxslərin  tabeçiliyinə  uyğun  tərkibidir.  Təşkilati  struktur  müəssisənin  ştat 

cədvəlində  və  təşkilatti  struktur  sxemində  öz  əksini  tapır.  Supermarketin  rəhbəri 

digər  mağazalarda  olduğu  kimi  direktordur.  Supermarketin  təşkilati  strukturu 

aşağıdakı sxemdən görünür: 

         Heyətin xarakteristikası.    Heyət- təşkilatın ştat tərkibidir, bu tərkibə muzdlu 

işçilər,  həm  də  mülkiyyətçilər,  birgə  mülkiyyətçilər  daxildir.  Onlar  idarəetmə, 

istehsal,  təsərrüfat  və  digər  funksiyaları  yerinə  yetirir.  Mağazaların  işçilərinin 

tərkibi  ştat  cədvəlində  yerləşir.  Müəssisənin  heyətinin  sayı  onun  xarakterindən, 

mürəkkəblik maştabından, istehsalın əmək tutumluluğundan, idarəetmə prosesləri, 

---

52 

 

onların  mexanikləşməsi  dərəcəsindən  avtomatlaşmadan,  mompüterləşmədən 

asılıdır.  

         Mağazanın hazırki vəziyyətdə işçilərinin sayı 65 nəfərdir. Onların içərisində 

qadın işçilərin sayı 59 nəfər, kişilər isə 7 nəfər təşkil edir. Mağazanın kollektivinin 

orta yaş həddi 23-27 yaş arasındadır. Əksər işçilər iqtisadi, kommersiya təhsili olan 

gənc  insanlardır.  Yarım  iş  günü  saatlarında  çalışan  ali  təhsil  müəssisələrinin 

tələbələri də çalışırlar. 

        Mağazanın  fəaliyyətinin  ilk  illərində  kadr  axını  yüksək  idi.  İndi  bu  axın 

azalıb,  amma  yenə  də  bir  ayda  1-2  nəfər  işdən  ayrılır.  Müəssisə  fəaliyyətində 

iştirak  əlamətinə  görə,  əmək  funksiyasının  xarakterinə  görə,  eyni  zamanda 

tutduqları vəzifəyə görə heyət aşağıdakı kateqoriyalara bölünür: 

-  Ümumi idarəetmə funksiyasını həyata keçirən rəhbərlər. 

-  . Ali-direktor 

-  Orta-baş inzibatçı 

-  Aşağı-ticarət zalındakı inzibatçılar 

-  Mütəxəssislər-hüquqi, mühəndis-texniki, iqtisadi funksiya yerinə yetirənlər 

-  Digər  funksiyalar;  əməkşünas,  mühəndis  sistemotexnik,  baş  menecer,  təsərrüfat 

xidməti, mal irəlilədilməsi üzrə mütəxəssis 

-  Fəhlələr-  bilavasitə  material  dəyərləri  olan  və  ya  texnoloji  xarakterli  xidməti 

göstəricilər, satıcı kassirlər, satıcı məsləhətçilər, aşbazlar, əl baqajı qəbul edənlər, 

süpürgəçilər 

      Müəssisədə  əməyin  ödənilməsi  sistemi.    Əməyin  ödənilməsinin  əsas  növü 

əmək haqqıdır. Bu forma əməyin müəyyən kəmiyyət və keyfiyyətinə görə xərclərə 

görə alınmış əhalinin pul gəlirlərinin şəxsi formasıdır. Müəssisədə saat üzrə tabellə 

razılaşdırılmış  əmək  haqqının  vaxtaşırı-  mükafatlı  formasından  istifadə  edilir. 

İşçilərin  vaxtaşırı-mükafatlı  əmək  haqqı  sistemində  işçinin  əmək  haqqı  2  yerə 

bölünür.  

Əsas və əlavə ödəniş: 

İşçinin ümumi mükafatlı əmək haqqı= əsas əmək haqqı+əlavə əmək haqqı 

---

53 

 

 Əsas əmək haqqı-əldə olunmuş keyfiyyət göstəricilərinə görə əsas əmək haqqında 

qoyulmuş  normativ  üzrə  hesablanır,  (istehsal  ehtiyatlarına  qənaət,  işin  keyfiyyəti 

və s.) manatla. 

Əsas əmək haqqı (2.1) formulu vasitəsi ilə hesablanırr. 

Ə

ə/h

=T*t

f 

T- işçinin saat tarif dərəcələridir, manat. 

t

f

 – istehsalda faktiki işlənmiş vaxt, saat 

       Saat  tarif  dərəcələri  ştat  cədvəlinə  əsasən  işçinin  okladından  asılı  olaraq 

müəyyən  edilir.  Əmək  haqqı  fondu  müəyyən  bir  dövrdə  müəssisənin  işçilərinin 

əməyinin  ödənilməsinin  xərc  smetasında  baxılmış  vəsait  məbləğini  özündə  əks 

etdirir. Əmək haqqı fondunun ölçüsü istehsalının həcmi və əmək məhsuldarlığının 

səviyyəsi  ilə  bağlıdır.  “Bazarstore”  Yasamal  filialında  əmək  haqqı  fondu  7.2% 

təşkil edir, yəni mal dövriyyəsinin 7.2%-ni təşkil edir. Əmək fonduna əsas və əlavə 

əmək haqqı daxildir. Əsas hissə okladdan və faktiki sərf olunmuş vaxtdan asılıdır.    

Əlavə hissəyə mükafatlar, müxtəlif növ ödəmələr daxildir. Əmək haqqı mağazanın 

ƏTF-si  az  hesablanırsa  onda  direktor  özü  mükafat  hesablaya  bilər.  Xəstəlik 

bülleteni və məzuniyyətlər işçinin maaşından asılı olaraq hesablanır.