Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ

Sığorta sisteminin formalaşması və təkamülü. Müstəqil Azərbaycanın təsərrüfat mexanizminin heç də az əhəmiyyət kəsb etməyən tərkib hissələrindən biri sığorta sistemidir. O, külli məbləğdə maliyyə resursları toplamağa imkan verir, təsadüfi hadisələr nəticəsində təsərrüfatlara və vətəndaşlara dəymiş zərərin ödənilməsində mühüm rol oynayır. Lakin respublikamızda hər cür imkan və şərait olmasına baxmayaraq biz könüllü sığorta növlərinin inkişafına görə nəinki dünya, habelə keçmiş ittifaq respublikaları arasında da geri qalırıq. Respublikamızda və hər bir regionda sığorta işinin mükəmməl inkişafı onun müstəqil fəaliyyəti ilə sıx əlaqədardır. Dövlət sığortası münasibətləri inhisarsızlaşdırma və əksinhisar prinsipləri əsasında təkmilləşdirilməlidir. Respublikadakı ərazi daxilində olan sığorta obyektlərini və növlərini müstəqil müəyyənləşdirmək həmçinin elmi hesablamalara əsaslanmaqla qiymət dərəcələrini müəyyən etmək sahəsində ona tam sərbəstlik verilmişdir.
Respublikamızda sığorta işi 1990-cı ildən etibarən müstəqil inkişaf etməyə başladı. 1991-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanında Dövlət Sığorta Nəzarəti yaradıldı və fəaliiyətə basladı. Bu təşkilatın vəzifəsi öhdəliyi ölkəmizdə olan sığorta xidmətləri bazarının inkişafının tənzimlənməsi, sığortaçıların həmçinin sığortalıların və dövlət mənafeyinin müdafiəsi, bu işlər üzrə rəhbərliyin həyata keçirilməsi və müvafiq normativ hüquqi sənədlərin hazırlanması və s. olmuşdur.
Respublikamızda milli sığorta bаzаrı 1992-ci ilin əvvəllərindən fоrmаlаşmаğа bаşlаmışdır. 1993-cü ilin yanvar ayında «Sığorta fəaliyyəti hаqqındа» Аzərbаycаn Rеspublikаsı Qаnununu qəbul еdilmişdir.. Bu qаnunun tələblərinin icrа olunmasına uyğun olaraq sığorta işinin inkişаfınа təkаn vеrəcək müхtəlif nоrmаtiv hüquqi sənədlər tərtib edilmişdir ki, bu dа sığorta хidmətləri həcminin аrtırılmаsınа, sığorta təşkilаtlаrının mаliyyə sаbitliyinin möhkəmləndirilməsinə təkаn vеrmişdir.Bütün bunlarla yanaşı 1993-cü ildə həmdə Sığorta Cəmiyyətləri İttifaqı yaradıldı. Bu İttifaqın yaradılmasının əsas məqsədi ölkədə sığorta təşkilatlarının səylərini bir arada tutmaq, sığorta bazarının inkişafına kömək etmək, və onların bir-biri ilə qarşılıqlı fəaliyyətlərini əlaqələndirmək, habelə dövlət, beynəlxalq və digər təşkilatlarla münasibətlərdə öz üzvlərinin mənafeyini müdafiə etməkdən ibarətdir.
Sığortaçılar öz fəaliyyətlərini bir biriləri ilə əlaqələndirmək , üzvlərinin mənafelərini qorumaq həmçinin birgə proqramlarını həyata keçirmək üçün qanunvericiliyə uyğun olaraq müxtəlif ittifaqlar, assosiasiyalar və digər birliklər yaradmışdılar . Bu birliklər sığorta fəaliyyəti ilə bilavasitə məşğul olmaq hüququna malik deyildirlər. Yaranan bu birliklər hüquqi şəxs kimi Dövlət Sığorta Nəzarətində qeydiyyatdan keçdikdən sonra öz nizamnamələri əsasında fəaliyyət göstərməyə başlayırlar. “Sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanununa əsasən sığorta şirkətinin nizamnamə kapitalında xarici kapitalın payı və eyni zamanda iştirakı 49%-dən artıq ola bilməz.
Ölkəmizdə bazar münasibətlərinə keçilməsi ilə əlaqədar olaraq respublikamızda sığortanın inkişafı üçün mükəmməl şərait yaranmış oldu. “Sığorta fəaliyyəti haqqında” 25 dekabr 2007-ci il tarixindəki Qanunun maddələrinə əsasən Azərbaycan Respublikasında sığorta, təkrarsığorta, sığorta agenti və ya sığorta brokeri fəaliyyəti ilə məşğul olmaq istəyən şəxs sığorta nəzarəti orqanından müvafiq lisenziya almalı idi..
Hazırda sığorta bazarında çoxsaylı (1 yanvar 2013-cü ilə 28 təşkilat) sığorta şirkətləri fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Respublikasının sığorta bazarında dövlət sığorta kommersiya şirkəti ilə yanaşı özəl sığorta təşkilatlar da fəaliyyət göstərir.
Respublika ərazisində Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Sığorta Nəzarəti Xidməti sığorta fəaliyyəti sahəsində dövlət tənzimləməsini həmçinin nəzarətini, o cümlədən sığortalıların, sığortaçıların və sığorta bazarının digər peşəkar iştirakçılarının, bu sahədə dövlətin hüquq və mənafelərinin qorunmasını təmin edən icra hakimiyyəti orqanıdır.(Sxem 3)
Hal-hazırda sığorta sahəsini tənzimləyən əsas qanunvericilik aktları aşağıdakılardır: “Sığorta fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu (25 dekabr,2007)