Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki müHƏNDİSLİk universiteti

Gürcüstan. Gürcüstan uzun müddət kiçik bir tərəfdaş kimi qəbul edilirdi. Ukrayna və Gürcüstan arasındakı faktiki münasibətlər 2000-ci illərin ilk onilliyinin sonunda strateji, siyasi baxımdan emosional münasibətlərdən 2010-2014-cü illərdə demək olar ki, azalmaya qədər mərhələlər keçdi. Yalnız son iki ildə ikitərəfli münasibətlər prioritet səviyyəsinə qayıtdı. Bu, daha çox hər iki dövlətin Avropa və NATO üzvlüyünə çatmaq istəkləri ilə bağlıdır. 2017-ci ildə imzalanan Strateji Tərəfdaşlıq Bəyannaməsi yeni səviyyəli strateji münasibətlərin təməlini qoydu. Eyni zamanda, Ukrayna bir müddətdir ki, Rusiya təcavüzünün Ukrayna və Gürcüstan hadisələrini birlikdə təqdim etmə və beynəlxalq aləmdə fəaliyyətlərini sinxronlaşdırma imkanlarını nəzərə almır.⁵ Bu yaxınlarda bu mövzuda müəyyən bir koordinasiya görülə bilər.

Moldova. Ukrayna-Moldova münasibətlərinin əsas məsələlərindən biri Dnestryanı münaqişənin Moldovanın ərazi bütövlüyü prinsipi əsasında həll edilməsi, Dnestryanı bölgənin silahsızlaşdırılması və insan haqlarının təmin edilməsi olaraq qalır. Ukrayna, sülhün qarantı statusuna sahib olduğu “5 + 2” danışıqlarında rəsmi vasitəçi kimi iştirak etməyə davam edir. Ancaq son bir neçə ildir bu məsələdə Ukrayna fəaliyyətində və diqqətində azalma görmək olar.

Ukrayna Moldova ilə Dnestr çayının davamlı istifadəsi və qorunması, sərhədyanı əməkdaşlıq və AB texniki proqramları çərçivəsində işbirliyini davam etdirir.⁶ Eyni zamanda, ikitərəfli münasibətlər iki amilin təsiri altındadır: Moldovada yığılmış qarşılıqlı inamsızlıq və daxili siyasi vəziyyət. “Ukrayna - Gürcüstan - Moldova” Parlamentlərarası Assambleyanın yaradılması üç dövlət arasında siyasi dialoqa yeni təkan verə bilər və beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində birgə işlərin əlaqələndirilməsini asanlaşdırır. Lakin, hər üç ölkədə baş verən siyasi dəyişikliklərlə bu əməkdaşlıq hazırda dayandırılıb.

Rumıniya. Təhlükəsizlik və hərbi əməkdaşlığın intensivləşdirilməsi məsələləri Ukrayna-Rumıniya münasibətlərinin əsas prioritetlərindən biri olaraq qalır. Rumıniya, Ukraynanın Assosiasiya Sazişini təsdiqləyən ilk AB ölkəsi idi. Son iki ildə təhlükəsizlik sahəsində və ortaq hərbi təlimlərdə daxil olmaqla ikitərəfli münasibətlərin intensivləşdiyini görmək olar. İllərlə inamsızlıqdan sonra bu, irəliyə doğru böyük bir addımdır. Ukrayna və Rumıniya gəmi sahibləri arasında Dunay nəqliyyatı bazarındakı rəqabət də ikitərəfli münasibətlərin çətinlikləri arasındadır.⁷

Türkiyə. Türkiyə Ukraynanın xarici siyasətində xüsusi yer tutur. 2011-ci ildən bəri strateji tərəfdaş olaraq təyin olunur və Rusiyanın təcavüzü illərində regional təhlükəsizlik sahəsində əsas rol oynamışdır. Ukrayna ilə Türkiyə arasındakı münasibətlərin daha az dərinləşdiyi və daha çox iqtisadi əməkdaşlığa yönəldiyi əvvəlki dövrlərlə müqayisədə, 2014-cü ildən bəri Kiyevin Ankara ilə dialoqu siyasi və müdafiə sahələrində intensivləşdi və ikitərəfli gündəliyin şaxələndirilməsinə yol açdı. Digər tərəfdən, Türkiyənin Suriya ilə əməkdaşlıq, Rusiyanın S-400 raket sistemlərinin satın alınması, atom elektrik stansiyası tikintisi və Ukraynadan yan keçərək TürkStream boru kəməri daxil olmaqla, Rusiya ilə sürətli yaxınlaşması ikitərəfli Ukrayna-Türkiyə münasibətlərinə ciddi mənfi təsir göstərmişdir.

Eyni zamanda Türkiyə Krımın qanunsuz ilhaqını tanımamış və Ukraynanın ərazi bütövlüyünü davamlı olaraq dəstəkləmişdir.⁸ Krım tatarlarının hüquqlarını müdafiə etmək, Ukrayna və Türkiyənin ortaq sponsorluğu altında işğal altındakı yarımadada insan haqları vəziyyətinə dair BMT-nin bir sıra qətnamələrinin qəbul edilməsi ilə nəticələnən başqa bir vacib yol oldu. Eyni zamanda, Ankara Rusiyaya qarşı Krımla əlaqəli iqtisadi sanksiyalara qoşulmayıb və Ukrayna nümayəndə heyətinin Ukrayna cəmiyyətində çox mənfi qəbul edildiyi AŞPA-ya qayıtmasını dəstəklədi.