Atmosfer havasının çirklənməsi və ozon qatının dağılması
|
1.
|
Atmosfer havasına atılan çirkləndirici maddələr:
-kükürd anhidridi
(SO2);
- azot oksidləri;
- ammiak (NH3);
- bərk zərrəciklər;
- karbon oksidi
(СО);
- uçucu üzvi
birləşmələr;
- ağır metallar
(kadmium,
qurğuşun, civə).
ölkə ərazisinin
1 km2-nə düşən
bir nəfərə düşən
|
t,
kq
kq/km2
kq
|
Atmosferə atılmış çirkləndirici maddələr həm stasionar, həm də mobil çirkləndirmə mənbələrindən atmosfer havasına daxil olan çirkləndirici maddələrin ümumi miqdarı kimi müəyyən olunur.
Stasionar mənbələrdən atılmış çirkləndirici maddələr bütün mütəşəkkil və qeyri-mütəşəkkil stasionar mənbələrdən atmosfer havasına daxil olmuş çirkləndirici maddə-lərin ümumi həcmini xarakterizə edir. Çirkləndirici maddələrin atılması ətraf mü-hitin mühafizəsi sahəsindəki uçot sənədləri və çirkləndirici maddələrin atmosferə atılmasının inventarlaşdırma aktları əsa-sında müəyyənləşdirilir.
Mobil mənbələrdən atılmış çirkləndirici maddələr istifadədə olan nəqliyyat vasitələri parkı və onlar tərəfindən istehlak olunmuş yanacağın miqdarı əsasında hesablanır.
Atmosfer havasına atılmış çirkləndirici maddələrin miqdarının ölkənin sahəsinə nisbəti kimi hesablanır.
Atmosfer havasına atılmış çirkləndirici maddələrin miqdarının ölkə əhalisinin orta illik sayına nisbəti kimi hesablanır.
|
“Atmosfer havasının mühafizəsinə dair” 2-TG (hava) və
“Avtomobil nəqliyyatından atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına dair” 2-TG (hava-nəqliyyat) №-li rəsmi statistika hesabatı formaları
|
DSK,
ETSN
|
Göstərici çirkləndirici maddələrin atılmasının ətraf mühitə mövcud və gözlənilən təsir səviyyəsini ifadə edir.
|
2.
|
Şəhər yerlərində atmosfer havasının keyfiyyəti:
müntəzəm aparılan
müşahidələr zamanı
şəhər yaşayış
məntəqələrində
atmosfer havasının
çirklənmə səviyyə-
si yol verilən
konsentrasiyanın
son həddinin təsbit
edilmiş qiymətini
(maksimal
birdəfəlik/orta
sutkalıq) aşan il
ərzindəki günlərin
sayı
atmosfer havasının
keyfiyyətinin təsbit
olunmuş normativ-
lərini aşan çirklən-
dirici maddələrin
yer qabığına yaxın
konsentrasiyasının
təsirinə məruz
qalan şəhər əhali-
sinin payı
atmosfer havasında
çirkləndirici maddə-
lərin konsentrasiya-
sının mütləq
qiyməti
|
gün
%
mkq/m3
|
Ayrı-ayrı maddələr: kükürd dioksidi (SO2), azot dioksidi (NO2), BH10 fraksiyasının bərk hissəcikləri üzrə birdəfəlik/orta sutkalıq maksimal yol verilən konsentrasiyanın son həddinin aşıldığı günlərin il ərzindəki sayı nəzərdə tutulur.
Atmosfer havasının keyfiyyətinin təsbit olunmuş normativlərini aşan ayrı-ayrı maddələrin: kükürd dioksidi (SO2), azot dioksidi (NO2), BH10 fraksiyasının bərk hissəciklərinin orta illik konsentrasiyasının təsirinə məruz qalmış şəhər əhalisinin sayının şəhər əhalisinin ümumi sayına nisbəti kimi hesablanır.
Kükürd dioksidi (SO2), azot dioksidi (NO2), BH10 fraksiyasının bərk hissəciklərinin maksimal birdəfəlik/orta sutkalıq və orta illik konsentrasiyası ölkə şəhərlərində stasionar şəbəkənin müntəzəm müşahidəsi məlumatları əsasında müəyyənləşdirilir.
|
Milli monitorinq sistemi
|
ETSN
|
Göstərici atmosfer havasıının keyfiyyəti və yüksək konsentrasiyalı çirkləndirici maddələrin əhaliyə mənfi təsiri nöqteyinə-zərindən ətraf mühitin vəziyyətini xarakterizə edir.
|
3.
|
Ozondağıdıcı maddələrin
(ODM) istehlakı
|
t
|
ODM-in istehlakının hesablanması Monreal protokolunun A-C və E əlavələrində göstərilmiş sərbəst və ya qarışıq halda mövcud olan bütün maddələr üzrə aparılır. ODM istehlakının həcmi istehsal və idxal edilmiş ODM-in cəmindən ixrac olunmuş ODM-in həcmini çıxmaqla hesablanır.
|
ODM-in istehlakı uçotunun aparılması haqqında təlimat
|
ETSN
|
Göstərici ozondağıdıcı maddələrin ətraf mühitə təsir dərəcəsini səciyyələndirir.
|
|
