Azərbaycan ssr elmlər akademiyasi tariX İnstitutu şAHİn fəRZƏLİyev

Qulluqçu. Müharibəyə yollanan döyüşçülərin bir hissəsini də qulluqçular 
təşkil  edirdi  [65,  24,  347].  V.  F.  Minorski  qulluqçunun  atlı,  ya  piyada  olduğunu 
müəyyənləşdirməmişdir [112, 64], lakin ―Təzkire-yi Şah Təhmasib‖ əsərində onun 
süvari olduğu yazılır [76, 38b-39a]. 
Topçu. Bu istilah qaraqoyunluların siyasi tarixinin əks etdirilməsi zamanı 
işlənmədiyindən, güman etmək olar ki, Azərbaycanda ―top‖ və ―topçu‖ sözləri XV 
əsrin  birinci  yarısında  təsəvvür  kəsb  etməmişdir.  Mənbələrdə  sonrakı  illərdə 
topçuların fəaliyyəti barədə az-çox məlumat vardır [66, 608; 65, 293, 322; 88, 293; 
77,  210].  ―Topçubaşı‖  istilahı  yalnız  topçular  dəstəsinin  başçılarına  deyil, habelə 
toptökmə ustalarının rəhbərinə deyilmişdir [28, 81-82,    137]. 
Nəqbəçi.  Azərbaycanca  lağım  mənasını  verən  ―nəqb‖  ərəb  ismindən 
düzəldilən  sözdür.  Nəqbəçi  (yaxud  nüqqab)  mühasirə  vaxtı  qala  və  şəhər 
divarlarını  uçuran  lağımatan  əsgərlərə  deyilirdi.  Həsən  bəy  Rumlunun  yazdığına 
görə,  şəhər  və  qalaların  alınmasında  nüqqablar  böyuk  rol  oynayırdılar  [65,  46, 
109]. 
Bu  istilahlardan  əlavə,  ―Əhsənüt-təvarix‖  əsərində  hərbi  işlərlə  əlaqədar 
olan  tüfəngçi  [65,  127],  yasovul  [66,  355],  nəfirçi  [66,  355],  mübəşşir  [65,  68. 
220]
28
, çağırçı [66, 248]
29
 və s. istilahlara da rast gəlinir. 
                                                             
28
 Mübəşşir – xəbəryayan mənasındadır. 
29
 Çağırçı – ―çağırmaq‖ felindən olub carçı deməkdir 

---

50 
 
Beləliklə,  yuxarıda  danışılanlardan  bir  daha  aydın  olur  ki,  ―Əhsənüt-
təvarix‖  əsərinin  XV-XVI  əsrlərdə  Azərbaycanın  dövlət  quruluşu  və  ordusu 
haqqında verdiyi məlumatlar son dərəcə faydalıdır.