Azərbaycanin səHİYYƏ SİstemiNDƏ HƏKİMLƏRİn və Əhali sayi arasinda olan əlaqə VƏ ƏlaqəNİn qiYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

Həkim sayının və əhalinin hər 10 000 nəfərə düşən həkimlərin illər üzrə dəyişməsi

İllər	2006	2011	2016	2021	2022
Həkimlərin ümumi sayı min nəfərlə	30.6	33.1	32.5	31.8	32
Əhalinin hәr 10 000 nәfәrinә düşən həkim sayı	36.3	36.8	33.9	31.8	31.8

Azərbaycanda səhiyyə, sosial müdafiə və mənzil şəraiti (Bakı, 2022:30)
Cədvəldən də göründüyü kimi, həkim sayı müəyyən qədər sabit qalsa da, əhali artımının nəticəsi olaraq hər 10 000 nəfərə düşən həkim sayı azalır. Həkim sayının azalması səhiyyənin diversifikasiyalaşdırılmasının qarşısını alır. Azərbaycan Respublikasının səhiyyəsinin inkişafında həkimlərin sayının artırılması əsas prioritet məsələ kimi ön plana çıxarılmalıdır.

Həkimlərin ixtisaslar üzrə bölgüsü (illərə görə)
Həkimlərin ixtisaslar üzrə qruplaşdırılması	İllər
	2006	2011	2016	2021	2022
cərrah	3566	3908	3493	3359	3261
ginekoloq	1940	2148	1884	1823	1768
narkoloq	...	89	91	67	66
şüa diaqnostikası üzrə həkim	495	1169	1309	1470	1487
stomatoloq və diş həkimi	2393	2467	2641	3239	3295
gigiyena-epidemioloq	1431	1378	1132	883	815

Azərbaycanda səhiyyə, sosial müdafiə və mənzil şəraiti (Bakı, 2022:31)
Cədvəldən də göründüyü kimi, Respublikada səhiyyə sahəsində xüsusilə şüa diaqnostikası, diş həkimi sahələrində həkim sayı artsa da, cərrah, ginekoloq, narkoloq, gigiyena kimi sahələrdə isə artım müşahidə olunmur və hətta azalma müşahidə olunur.
Belə bir şəraitdə əhalinin bütün problemləri deyil, müəyyən problemləri səhiyyə sistemində öz həllini tapır. Səhiyyə şaxələndirilməlidir.

n	İllər	Həkimlərin sayı (x)	Əhalinin sayı (y)	M(x)	M(y)	M(x) - M(y)	d^2
1	2010	33085	8997.6	1	12	-11	121
2	2011	31441	9111.1	5	11	-6	36
3	2012	32335	9235.1	9	10	-1	1
4	2013	32434	9356.5	6	9	-3	9
5	2014	32756	9477.1	4	8	-4	16
6	2015	32458	9593	3	7	-4	16
7	2016	32189	9705.6	7	6	1	1
8	2017	31869	9810	12	5	7	49
9	2018	32485	9898.1	8	4	4	16
10	2019	31829	9981.5	10	3	7	49
11	2020	31815	10067.1	11	2	9	81
12	2021	31958	10119.1	2	1	1	1

Başqa bir misal ilə həkimlərin və əhalinin sayı arasında olan əlaqəni korrelyasiya düsturu ilə müəyyən etmək və onun qiymətləndirilməsini aparmaq olar:
Stat.gov.az Qeyd: cədvəldə verilən əhali və həkimlərin sayı min nəfərlə göstərilir.
Sipermenin korrelyasiya düsturuna görə:
R = = = 1 = ( 0.38462)

1. 
   Sipermenin korrelyasiya düsturuna əsasən həkimlərin və əhalinin sayının illər üzrə dəyişməsi arasında olan əlaqə ( 0.38462) – dir.
   
2. 
   Qiymətləndirmə kriteriyaları:
   

1. 
   R < 0.3 – Əlaqə yoxdur
   
2. 
   0,3 < R < 0,5 – Əlaqə zəifdir
   
3. 
   0.5 < R < 0,7 – Əlaqə güclüdür
   
4. 
   R > 0.7 – Əlaqə əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir
   

Korrelyasiya sabitinin mənfi qiymət alması, hər iki göstərici arasında əks əlaqə olduğunu göstərir.

3. 
   Yuxarıdakı asılılıqda əlaqə mənfi xarakter daşıyır.
   
4. 
   Əhalinin sayı artdıqca həkimlərin sayı azalır.
   
5. 
   Həkimlərin sayının az olması əhalidə “rifah” elementini zəiflədir, eyni zamanda səhiyyənin diversivikasiyalaşdırılmasının qarşısını alır
   
6. 
   Problemin həlli üçün daha yaxşı təhsilə malik olan həkim kadr heyətinin yaradılması, düzgün təhsil üçün bu sahədə, xüsusilə, həkim heyətinin az olduğu digər sahələrdə tibb təhsil müəssisələrinə yüksək bacarıqlı müəllim heyətinin cəlb olunması, həkimlərin maaşlarının optimal olaraq qalıdırılması, əhali arasında tibb sahəsində məşğul olan işçilərin sayını artırmaq üçün davamlı olaraq seminarların, iclasların aparılması və əhalinin bu sahəyə olan maraqlarını artırmaq lazımdır.
   

Summary: The importance of health care for the population is mentioned in the article, the decrease in the number of doctors in the health care system, which acts as one of the main factors for increasing the welfare of people and society, which is considered one of the "2030 National Priorities" of the Republic of Azerbaijan, is taken as a problem and a number of ways to solve the problem are highlighted. analysis and results are recorded. At the same time, the relationship between the doctor and the population was evaluated through the correlation formula and proposals were made to solve the problem.
Key words: human well-being, healthcare, doctors, population, priority issue, correlation, diversification.
Резюме: В статье отмечается важность охраны здоровья населения, снижение количества врачей в системе здравоохранения, что выступает одним из основных факторов повышения благосостояния людей и общества, что считается одним «Национальных приоритетов до 2030 года» Азербайджанской Республики, рассматривается как проблема и выделяется ряд путей решения проблемы. анализы и результаты записываются. При этом через корреляционную формулу оценивалась взаимосвязь между врачом и населением и вносились предложения по решению проблемы.
Ключевые слова: благополучие человека, здравоохранение, врачи, население, приоритетность, взаимосвязь, диверсификация.

ƏDƏBİYYAT SİYAHISI:

1. 
   Azərbaycanda səhiyyə, sosial müdafiə və mənzil şəraiti (Bakı, 2022:30-31)
   
2. 
   Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2021-ci il 2 fevral tarixli sərəncamı
   
3. 
   https://az.wikipedia.org/wiki/Dayanıqlı_inkişaf 23.09.2021
   
4. 
   https://its.gov.az/page/icbari-tibbi-sigorta
   
5. 
   https://tr.wikipedia.org/wiki/Sağlık_hizmetleri 20.08.2022
   
6. 
   Stat.gov.az