9386
0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA
-à
b t )
0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
J. Sattorov, S. Sidiqov, S . Abdullayev, A. Ergashev,
Z. Xaidmuhamedova, Ya. Kulmurodova,
U. Qosimov, N . Akbarov
A
G
R
O
K
I M
Y
O
O
‘zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta 'lim vazirligi
tomonidan 5141000 — «Tuproqshunoslik» t a 'lim y o ’nalishi talabalari
uchun darslik sifatida tavsiya etilgan
0 ‘z.RFA akademigi, professor J .S . Sattorovning
um um iy tahriri ostida
Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi
Toshkent - 2011
UDK: 631.5(075)
631.8(075)
BBK
40.4ya73
A28
Taqrizchilar:
I.T. T U R O PO V — Tashkent Davlat Agrar universiteti Seleksiya, urug'chilik
va o'sim liklarni himoya qilish fa k u lte ti Agrokimyo va
tuproqshunoslik kafedrasi mudiri, qishloq xo'jalik fanlari
doktori, professor,
F.X. X O SH IM O V — Sam arqand QXI kafedra mudiri, qishloq xo'jalik
fa n la r i doktori, professor,
L.T. T U R S U N O V — 0 ‘zbekiston M illiy universiteti Tuproqshunoslik
kafedrasi mudiri, professor,
X.X. T U R S U N O V - professor
A28
Agrokimyo: universitetlarning tuproqshunoslik, agrokimyo,
melioratsiya, agronomiya, bog‘dorchilik, o ‘rmonchilik, ekologiya
sohalarining talabalari uchun darslik /J.S . Sattorov [va boshq.];
J.S. Sattorovning tahriri ostida; 0 ‘zR Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi.
— T.: Cho'lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2011. - 552 b.
1. Sattorov, Jo ‘raqul Sattorovich
ISBN 978-9943-05-404-2
U shbu d arslikda A g ro k im y o fanining p re d m e ti, v azifalari, tarixi,
tekshirish uslublari, q o n u n iy a tla ri, o ‘sim liklarning kim yoviy tarkibi va
o z iq la n ish i, o 's im lik la r o z iq la n ish nuqtayi n a z a rid a n tu p ro q la rn in g
xossalari, o ‘g ‘itlar, u la rn in g turlari, olinishi, qoMlanishi, o ‘g ‘it qo'llash
tizim ini ishlab chiq ish va asosiy qishloq x o ‘ja lik ek in larin i o ‘g ‘itlash.
agrokim voning ekologik niuam m olari bayon etilgan.
Darslik universitet va qishloq xo'jalik oliy o ‘quv yurtlarining T uproq
shunoslik, Agrokimyo va agrotuproqshunoslik ta ’lim yo'nalishlari talabalari
uchun mo'ljallangan.
.---------------
U D K . 6 3 ! .5 ( 0 7 5 )
I
6 3 1 . 8 ( 0 7 5 )
'
'
.
BB K
4 0 .4 y a 7 3
IS B N 978-9943-05-404-2
© J .S . Sattarov va boshq, 20 1 1
© C ho'lpon nomidagi nash riyot-m atb aa ijodiy uyi, 2011
KIRISH
Kimyo fani inson hayoti va ishlab chiqarishning ko‘p sohalariga
xizmat qiladi. Kimyo fani taraqqiy etgan sari, uning xizm at d oirasi
kengayib b o rm o q d a . T araq q iyo tn in g hozirgi bosq ichid a q is h lo q
xo‘jaligini ham kimyosiz tasaw ur qilish m um kin emas. M asalan, k atta
m aydonlarda m akro, mikroo‘g‘itlarsiz hosilning m iqdorini va sifatini
oshirish m um kin emasligi aniq. P estitsidlarsiz qishloq x o ‘ja lig id a
zararkunandalarga, kasallik tarqatuvchi m ikroblarga va yow oyi o ‘sim -
liklarga qarshi muvaffaqiyat bilan kurashish qiyin.
0 ‘s im lik la rn in g o 'sish i, ta r a q q iy o tin i b o sh q a rish g a im k o n
b eru vch i s tim u la to rla r, v ita n iin la r, fe rm e n tla r, g o r m o n la rn in g
aham iyati beqiyosdir. Bir so‘z bilan ay tg an d a, d e h q o n c h ilik d a h a m
kimyo fanining k o 'p lab m ah su lo tlari-m o d d alari ishlatiladi.
Kimyoning dehqonchilikda q o ‘llanilishini agronom ik kim yo deb
atasa b o ‘ladi va m a n tiq n u q ta y i n a z a r id a n bu fan g a q is h lo q
xo‘jaligining kimyo fani aralashgan b archa yo‘nalishlari kiradi, deb
hisoblaymiz. H ar bir yo‘nalish agrokim yo fani tarkibida
m u staqil
yirik bo'lim ni tashkil qiladi. Bular — «o‘g ‘itlar va ularni q o ‘llash»,
«o'sim liklarni kimyoviy yo'l bilan him oya qilish», «o'sim liklarning
o ‘sishini, taraqqiyotini kimyoviy y o ‘l bilan boshqarish», «kim yoviy
melioratsiyalash» va hokazolardir.
Xalq xo‘jaligining muhim tarm oqlaridan biri o ‘simlik m ahsulotlarini
yetishtirish hisoblanadi. 0 ‘zbekiston m ustaqillikka erishgach, qish lo q
xo‘jaligi m ahsulotlarini ishlab chiqarishda m uhim ijobiy o ‘zgarishlar
ro‘y berm oqda.
R espublikaning «oltin» boyligi h iso b lan g an sug‘o rila d ig a n va
lalm ikor y erlardan foydalanishning yangi shakllari vujudga k e ld i,
dehqonchilikka oid zamonaviy texnologiyalar har xil tuproq va iqlim
sharoitlarida sinab ko‘rilmoqda va q o ilan ilm o q d a. Ko‘pdan ko‘p xorijiy
davlatlar investitsiyalari ishlab ch iq arish n in g asosiy va y o rd a m c h i
tarm oqlariga yo‘naltirilmoqda.
Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarishn ing bozor m u n o sabatlarig a
m onandligi tuproq unum dorligi, mazkur yerlarda yetishtirilayotgan
ekinlar hosildorligi, o ‘g ‘itlardan ilmiy asoslangan holda foydalanish,
y a ’ni dehqoncliilik m adaniyatiga bog'liqdir. Shularni nazarda tutgan
holda ushbu darslikda qishloq xo'jaligi uchun mutaxassis tayyorlash
bo'yicha bakalavriaturaning o'quv rejasida ajratilgan soat hajmida va
q o ‘yiladigan talab doirasida agrokimyo, o'sim likshunoslik, o'sim lik-
larning oziqlanish nuqtayi nazaridan tuproq xossalari, o 'g 'itla r va
o ‘g ‘it q o ‘llashga oid nazariy va amaliy tushunchalar bayon qilingan.
Darslik «tu p ro q -o ‘sim lik -o ‘g‘it» tizimida yozilib, mavzular shu
uchala obyekt o'rtasidagi aloqa, bog‘liqlik va o ‘zaro bir-biriga ta ’sirni
hisobga olgan holda o ‘g ‘it berish yo'li bilan tuproq unumdorligini
k o 'ta r is h , o lin a y o tg a n h o siln in g m iqdori va sifatini yaxshilash
masalalarini yoritishga bag'ishlanadi.
0 ‘g‘itlar tuproq unum dorligini ko‘tarishda, hosilni oshirishda juda
kuchli omil hisoblanadi. C hunki
0
‘g‘itlar yordam ida, eng avvalo,
tup roq gumus, azot va boshqa kul elementlar bilan boyiydi. Buning
natijasida qishloq xo'jalik ekinlari hosili ko'payib, sifati yaxshilanib
boradi. Ekinlardan olinadigan hosilning qariyb yarmi (ba’zi hollarda
60 —70% i) minerai o ‘g ‘itlar hisobigaolinadi. Aksariyat ekinlarda o ‘g ‘it
qoMlash bilan bog'liq sarf-xarajat hosil bilan kam ida 2—3 barobar
b o ‘lib qaytadi.
0 ‘g‘itlardan olinadigan iqtisodiy samara tuproq-iqlim sharoitlari,
o ‘g‘itlarning m e’yori, m uddati va yuksak agrotexnika tadbirlari asosida
q o ‘llash bilan uzviy bog'liq. 1980-yilda dunyo b o ‘yicha 111,7 min. t
m inerai o ‘g‘it ishlatilgan b o ‘lsa, XXI asming boshlariga kelib, xalqaro
am aliy tizimli tahlil instituti (TIASA) hisobi b o 'y icha 287 min. t,
B M T qoshidagi Sanoat taraqqiyoti tashkiloti (U N ID O ) m a’lumoti
b o 'yich a 307 min. t m inerai o ‘g‘it tayyorlandi. 2015—2020-yillarda
b u k o 'rsa tk ic h 2—3 m a r ta oshadi. H ozirgi k u n d a riv ojlan gan
m am lakatlarda kishi boshiga 145 kg, rivojlanayotgan m am lakatlarda
esa atigi 23 kg m inerai o ‘g ‘it to ‘g‘ri keladi. 0 ‘zbekistonda azotli
o ‘g‘it unga bo'lgan talabga ko‘ra 70%, fosforli o ‘g ‘it 40% ishlab
c h iqiladi, kaliyli o ‘g ‘itlar esa xomashyo yo ‘qligi sababli um um an
tayyorlanm aydi.
Qishloq xo‘jaligini im kon qadar mexanizatsiyalash, elektrlashtirish,
kimyolashtirish va m elioratsiyalash asosida jadal rivojlantirish Respub-
likam iz agrar siyosatining asosi hisoblanadi. M ustaqillikning birinchi
kunlaridan boshlab o ‘g ‘it ishlab chiqarishni ko'paytirish, ular assorti-
m en tin i yaxshilash, «... qishloq xo'jaligini zarur m inerai o ‘g‘itlar,
o'sim liklarni him oya qilish vositalari bilan t a ’m inlashni nafaqat tu b d an
o ‘zgartirishi, balki agrokimyo qoidalariga q a t’iy amal qilishda ta la b -
chanlikni oshirishi, ularni qo‘llash m adaniyatini yuksaltirish lozim »
ligiga jiddiy e ’tibor berildi.
1996-yilning 7-avgustida 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M a h -
kamasining «Qishloq xo'jalik ishlab chiqarishida agrokimyo xizm ati
ko'rsatishni takomillashtirish chora-tadbirlari to ‘g‘risida»gi qarori h am
dehqonchilikni kimyolashtirishni kuchaytirishda m uhim qadam b o 'ld i.
Qurayotgan jam iyatim iz maqsadi va vazifasidan kelib chiqib, o ‘g‘itlarni
q o ‘llashda asosiy e ’tibor ularni samarali qo'llashga qaratilishi kerak.
C hunki iqtisodiy nuqtayi nazardan foyda berm aydigan o ‘g ‘itlarn i
qo'llash m oddiy zarar keltiradi, xolos.
Agrokimyo fanining muhim yo‘nalishlaridan yana biri — o ‘g ‘itlar
qo 'llash ekologiyasidir. 0 ‘g‘itlar n o to ‘g ‘ri qoMlansa a tro f-m u h itn i
ifloslantiradi va ekologik muammolarni keltirib chiqaradi. 0 ‘g'it q o ‘lla-
ganda ekologiya m uvozanatini buzm aslik asoslarini ham ta la b a la r
yaxshi bilishlari lozim.
Hurmatli talaba! 0 ‘simliklarning oziqlanishi, tuproq un um dorligi
va o ‘g‘it qo'llash sohasida erishilgan yu tu qlar bilan bir qatorda sh u n i
ta ’kidlash kerakki, o'sim lik tom onidan oziq elem entlarni o'zlash tirish
yo'nalishida hali ko ‘p yechilmagan m uam m olar mavjud. H atto ayrim
hotlarda yechilgan masalalar bo'yicha ham bahslar bo'lib turadi. S hu
m unosabat bilan ushbu darslikda keltirilgan m a’lumot, usul, tu sh u n c h a
va kam chiliklar haqida o ‘z fikrlaringizni bildirm oqchi b o 'lsa n g iz ,
oldindan sizga m innatdorchilik bildiram iz.
I bob. AGROKIM YO HAQIDA T U SH U N C H A
AGRONOMIK KIMYONING PREDMETI
VA USULLARI
Inson oziqlanishi o ‘simlik mahsulotining miqdori va sifatiga bogiiq.
B undan tashqari, o ‘sim lik mahsuloti sanoat uchun xomashyo bo‘lib
xizmat qiladi.
Hosil m iqdori ju d a k o ‘p omillarga bog‘liq, shularning ichida eng
m uhim laridan biri qishloq-xo‘jalik ekinlarini oziq elem entlar bilan
kerakli m iqdorda va o ‘z vaqtida ta ’minlashdir.
K o 'p chilik tu p ro q la r tab iatan o‘simlik oladigan shaklda oziqa
elem entlarni (azot, fosfor, kaliy, magniy, oltigugurt, kalsiy, mis, bor,
m arganes, rux, m olibden, kobalt va boshqa elem entlar) kam m iqdorda
saqlaydi.
Hosil bilan har yili tuproqdan katta m iqdorda oziqa elem entlar
daladan chiqib ketadi. U lardan xolos bir qism igina organik massalar
va oziq m oddalar shaklida tuproqqa qaytib keladi.
Bunga yana yuvilib ketadigan, havoga uchib ketadigan, tuproqda
reaksiyaga kirishib c h o ‘km aga tushadigan oziq m oddalar miqdorini
ham qo'shish kerak b o'lad i.
A tm osfera azotin i o 'zlashtiradigan dukkakli o ‘sim liklar, erkin
yashovchi azatobakterlar, fosfobakter yordam ida tuproqda yuzaga
keladigan o ‘simlik olishi m um kin bo'lgan shakldagi oziq elem entlar
birikmalari tuproqdagi defitsitni to ‘liq qoplay olmaydi.
Xolos, qo ‘shim cha holatda o ‘g‘itlar sifatida beriladigan oziq ele-
m entlargina tuproqdagi yetishm ay qolgan oziq m oddalarning o'rnini
qoplashi, tuproqda oziq m oddalar miqdorini ko‘paytirishi mumkin.
A na shu o ‘g‘it berishning optim al tizimini yaratish bilan agrokimyo
fani shug'ullanadi.
Bundan tashqari, tabiatda nordon, sho‘rtob va taqirli tuproqlar
uchraydi. N ordon tu p ro q lar tarkibidagi natriy ionlarni siqib chiqarish
u ch u n kimyoviy usullardan foydalanish yaxshi sam ara beradi.
Bu yo‘nalish ham agrokim yo fanida alohida b o ‘limni tashkil qiladi.
Shundan kelib chiqib agrokim yo fanining predm etini aniqlash kerak
b o'lad i.
Agrokimyo fani o ‘simlik oziqlanishi va tuproq meliorativ h o latin i
yaxshilash jarayonlarida o'sim lik, tu p ro q va o ‘g‘it o'rtasidagi o ‘zaro
m unosabatni o ‘rganadi. Buni akadem ik D .N . Pryanishnikov quyidagi
uchburchak shaklida ko‘rsatgan (1-rasm ):
l-rasm . Tuproq-o‘g‘it -o ‘simlik tizimining o ‘zaro
munosabati sxem asi.
0 ‘simlik, tuproq va o ‘g‘itlarning o ‘zaro ta ’sirini o'rganganda iqlim
va boshqa sharoitlar hisobga olinadi ham da bu bog‘lanishni quyidagicha
tasvirlash m um kin (2-rasm.)
2-rasm. Tuproq-iqlim-o‘g ‘it -o ‘simlik tizimining
o ‘zaro munosabati sxemasi.
Agrokimyo fanining asosiy m aqsadi, shu fanning asosiy q u roli
bo‘lgan o ‘g ‘itlar yordamida eng a w a lo tuproq meliorativ h o la tin i,
unum dorligini yaxshilash va shu orqali o ‘sim liklar hosilining m iq d o rin i
ko'paytirib, sifatini oshirishdan iboratdir.
Shu m aqsaddan kelib chiqib, agrokim yoning asosiy vazifasi q u y i
dagicha aniqlanadi: turli tuproq sharoitlarida har xil o ‘g‘itlar sa m a ra -
dorligini aniqlash, dehqonchilikda oziq m oddalar aylanish d o irasin i
o'rganish, tuproq va o'sim liklarda borayotgan jarayonlarga ijobiy t a ’sir
qilish tadbirlarini ishlab chiqishdir.
0 ‘simliklar oziqlanishini o ‘rganish agrokimyoni aw alo o ‘simliklar
fiziologiyasi va biokimyosi bilan uzviy bogMaydi. T uproqda o ‘g‘itlarni
o ‘zgarishi tuproqning xossalariga, kimyoviy va mikrobiologik jarayon-
lariga bog'liq bo‘lib, agrokim yo fanini tuproqshunoslik, tuproq kimyosi,
biologiyasi va m ikrobiologiya fanlari bilan bogMaydi.
Agrokimyo dehqonchilik va tuproq melioratsiyasi, o ‘simlikshu-
noslik, o ‘simliklarni him oya qilish, mexanizatsiya ham da iqtisod fanlari
bilan bog'langan holda ish olib boradi.
Agrokimyo fani o ‘z oldiga q o ‘ygan vazifalarni liai qilishda o ‘zining
maxsus tadqiqot usullaridan foydalanadi.
Agrokimyoviy tad q iq o tlar q o ‘yilgan maqsad va vazifalardan kelib
chiqqan holda laboratoriya, vegetatsion, lizimetr, dala va ishlab chiqa-
rish tajribalari usullari bilan am alga oshiriladi.
Bu usullar birgalikda qoMlaniladi va bir-birini to ‘ldiradi. Laborato
riya yordam ida asosan tu p ro q , o'simlik va o ‘g‘itlar kimyoviy analiz
qilinadi ham da kichik laboratoriya tajribalari o ‘tkaziladi.
Vegetatsion tajribalar-m axsus uychalar, issiq xona, fitotron va
vegetatsion m aydonchalarda am alga oshiriladi va albatta o ‘simlik
o 'stirish bilan bogMiq boMadi.
Vegetatsion tajribalar yordam ida ayrim om illarning, shu jum ladan,
oziq elem entlarni o'sim likning o ‘sishi, rivojlanishi, m odda almashinuvi
va hosildorligi ta ’siri o ‘rganiladi.
Lizim etr tajribalar maxsus qurilmalarda tabiiy sliaroitga yaqinroq
bo 'lg an m uhitda olib boriladi. Bu usul yordam ida tuproqdagi oziq
elem entlar migratsiyasi, transformatsiyasi, tuproq xossalarining o ‘zgari-
shi ham da izotop usullar yordam ida o'simliklarning m odda almashinuvi
va m ahsulotning sifatini o ‘zgarishi kabi masalalar o ‘rganiladi.
Dala tajribasi usuli ishlab chiqarish sharoitiga yaqin bo'ladi va
t o ‘g ‘rid a n -to ‘g‘ri dalada h a r xil kattalikdagi m aydonchalarda olib
boriladi. M aydonning katta-kichikligiga qarab m akro va mikro dala
tajribalari boMadi.
Hali katta m aydonlarga chiqarish erta boMgan m asalalar oldin
m ikro -d ala tajribalarida o 'rgan ilad i, undan keyin esa katta dalalarda
m akrodala tajribalari usuliga o ‘tiladi. Shunday m asalalar borki, ularni
m ikro -d ala tajribalarida o ‘rganish yetarli hisoblanadi. Agrokimyo fani
ishlab chiqarish tajriba usulidan ham foydalanadi. Bunda tajriba uchun
olingan yer maydoni kattaligi jihatdan ishlab chiqarish maydonlariga
yaqin bo ‘ladi. Shuning uchun ham ishlab chiqarish tajribasi natijalari
asosida ishlab chiqilgan tavsiyalarni to ‘g‘ridan -to‘g ‘ri ishlab chiqarish
sharoitida foydalanilsa bo'ladi. B ulardan tashqari, agrokim yo fani
kimyo, fizika, o ‘simliklar fiziologiyasi, mikrobiologiya, am aliy m ate-
m atika va boshqa fanlar uslubiyatlaridan ham foydalanadi.
AGROKIMYONING BO SHQ A FANLAR 0 ‘RTASIDA
TUTGAN 0 ‘RNI
Agrokimyo asoslari o ‘sim liklarning ildiz orqali oziqlan ish na-
zariyasini, o'sim liklarning oziqlanishi nuqtayi nazaridan tuproqning
holati va xossalari, ularni yaxshilash, o ‘g‘itlarning xossalari haqidagi
ta ’lim otni o 'z ichiga oladi.
Agrokimyo yashil o'sim liklarning funksiyasini, o ‘sim liklar organiz-
m ining hayotiy jarayonlari qonuniyatlarini o 'rg anuvchi fan b o ‘lib,
o'sim liklar fiziologiyasi fani bilan cham barchas bog‘liqdir. Agroki-
myoning tarkibida o'sim liklar organizm ining xususiyatlari, oziqlanishi
haqidagi bilimlar asosiy qismni tashkil qiladi.
O'simlikiardan yuqori hosil olish uchun ishlab chiqiladigan tadbirlar
o'sim lik organizmini chuqur bilish, tashqi muhit sharoitlarini o'sim lik
talabi darajasida moslashtirish haqidagi bilimlarga asoslanadi. Tashqi
m uhit xususiyatlarini iqlimshunoslik, tuproqshunoslik fanlari o'rganadi.
Am m o bu fanlarning kimyoviy jarayonlar bo'lim larini agrokim yo fani
ham o'rganadi va yuqorida aytilgan fanlar bilan cham barchas bog'liqdir
(1-jadval).
1-ja d va!
Agrokimyoning boshqa fanlar o ‘rtasida tutgan o ‘rni
O byekt va obyekt
o'rganuvchi fanlar
Ushibiy
fanlar
Agrokim yo
A grofizika
A grobiologiya
O 's im lik
O 's im lik la r
fiziologiyasi
O 's im lik kim yosi
(m o d d a
a lm a sh iiiu v i)
O 's im lik d a g i fizik
ja ra y o n (e n e rg iy a
a lm a s h in u v i)
K o 'p a y isli,
riv o jlan ish
T u p ro q
T u p ro q sh u -
noslik
T u p ro q
kim yosi
T u p ro q
fizik asi
T u p ro q
bio lo g iv asi
Iq lim
Iq lim s h u -
noslik
A tm o sfera
kim yosi
A tm o sfe ra -
fizik asi
A tm o sfe ra
b io lo g iy asi
A g ro tex n ik
ta d b irla r
D e h q o n c h ilik
O 'g 'iila r
q o 'lla s h
T u p ro q q a ish lo v
b e rish
S e le k siy a
B undan tashqari, agrokim yo fani dehqonchilik fani bilan ham
qattiq aloqada, chunki uni « o'g 'itlar qo'llash» b o 'lim in i agrokimyo
fani ishlab chiqadi. 0 ‘g‘itlar tizim ini tuproq sharoitiga, o ‘simliklar
turi va naviga qarab o ‘zgartirib turadi.
Bu jad v ald an ko‘rinib turibdiki, agrokimyo, agrofizika, agrobiolo-
giya fanlari uslubiy fanlarga kiradi. Y a’ni, bu fan o ‘zining mavjud
uslublari bilan o ‘simlikni, havoni, tuproqni o'rganib, shu bilim lar
asosida o ‘g‘it q o ‘llash tizim ini ishlab chiqadi.
T up ro q q a ishlov berish, o'sim likni parvarishlash, namlik, karbonat
angidrid gazi bilan ta ’m inlash, o ‘sishni susaytiruvchi va kuchay-
tiruvchi m oddalarni qo‘llash kabilar foydalaniladigan o ‘g‘itlarning
tu rlari, shakli, m iqdori tup ro qq a solish uslublari, m uddatlari bilan
o ‘zaro m oslashtirilishi lozim. Bunday o ‘zaro moslikka putur yetishi,
y uqorida qayd etilgan ekinni parvarish qilish usullarining samarasini
ju d a pasaytiradi.
0 ‘z vaqtida K.A. Timiryazov «minerai o ‘g‘itlardan samarali foyda-
lanish zam onaviy dehqonchilik fanining asosi bo‘lishi bilan birga u
agronom ik kimyo va o ‘simliklar fiziologiyasiga tayangan boMishi lozim»
— degan edi. Agrokimyo — ham kiniyoviy, ham biologik va qishloq
xo ‘jalik fanidir. Agrokimyogar muayyan ekin navidan yuqori hosil
yetishtirish uchun o ‘g‘itlardan foydalanib, dehqonchilikda qo'llanila-
digan h am m a t a ’sir etish usulublaridan bir y o ia foydalanadi. Lekin
bunda t a ’sir etish doirasining oqibatini qay darajada b o iish in i inobatga
olinishi lozim . M asalan, azotli o ‘g ‘itlardan to ‘g‘ri foydalanmaslik yer
osti suvlarini nitratlar bilan ifloslanishiga olib keladi. Ichiladigan suv,
sabzavot va boshqa o'sim liklarda nitratlarning tez to'planishi odam
va hayvon organizmidagi m odda almashinuvini ham izdan chiqaradi.
AGROKIMYO FANINING RIVOJLANISH TARIXI
0 ‘simliklarning oziqlanishi to‘g‘risidagi
Dostları ilə paylaş: |