1-Mavzu: Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja


Falsafiy Dunyoqarashning vazifalari (funktsiyalari)



Yüklə 145,15 Kb.
səhifə16/57
tarix02.01.2022
ölçüsü145,15 Kb.
#36764
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   57
Лекция текст узб СБ ушын (2)

Falsafiy Dunyoqarashning vazifalari (funktsiyalari). Falsafiy dunyoqarashning zikr etilgan tamoyillari, uning vazifalarini belgilab ber adi. Ya`ni, bu vazifalar jamiyatning umumbashariy ruhdagi maqsad-muddaolaridan, manfaatlaridan kelib chiqadi hamda boshqa dunyoqarash shakllari uchun uslubiy ahamiyat kasb etadi.

Dunyoqarash, avvalo insoniy munosabatlar ifodasidir. Shu nuqtai nazardan, u insonning borliqqa munosabatida, dastlab uning bahosi tarzida ko`zga tashlanadi.

Bu - falsafiy dunyoqarashning baholash vazifasini anglatadi. Ya`ni, inson, o`z ehtiyoj va manfaatlaridan kelib chiqib, narsa-hodisalarni: yaxshi-yomon, foydali-zararli, savob-gunoh, oriyat-benomuslik kabi qarama-qarshi mezonlarga ajratadi.

Inson narsa-hodisalarga baho ber ar ekan, buning zamirida uning ijtimoiy hayoti, ya`ni ongli munosabatlari yotadi. Bunda inson yoki jamiyat munosabatlari dunyoqarashning o`zi tayanadigan omillarga (ideallariga) moslashtiriladi. Orzu-havaslarga yer ishishning usullari, vositalari, amaliy yo`nalishlari belgilanadi.

Dunyoqarash inson faoliyatini axloqiy me`yor, diniy qadriyat, xuquqiy hujjat va siyosiy mexanizmlar kabi usul-vositalar orqali boshqarish vazifasini ham ado etadi. Bunda falsafiy Dunyoqarashning o`zicha nisbatan mustaqil bo`lgan har bir yo`nalishi o`ziga xos boshqarish usuliga ega bo`ladi. Masalan, insonni ezgulikka yo`naltirish uchun axloq uning aql-zakovatiga; din - iymon-e`tiqodiga; huquq - qonunlarga, jazo idoralariga; siyosat-davlat funktsiyalariga tayanadi va o`ziga xos ta`sir yo`nalishlariga ega bo`ladi.

Darhaqiqat, o`zbek mahallalarida bag`rikenglik, o`zaro mehr-oqibat, hamdardlik kabi noyob fazilatlar kamol topadi. Shuning uchun ham taniqli davlat arbobi Islom Karimov uni «O`zini o`zi boshqarish maktabi... demokratiya darsxonasi», deb ta`riflaydi.

Falsafiy dunyoqarashning birlashtirish (kommunikativ) vazifasi turli Dunyoqarash yo`nalishlarini milliy va umuminsoniy g`oyalar atrofida uyg`unlashtirishi bilan xarakter lanadi. Turli manfaatlar bilan bog`liq bo`lgani bois Dunyoqarashlar o`rtasida muayyan ziddiyatlar ro`y ber ishi tabiiy. Bunday sharoitda falsafiy dunyoqarash ularni murosaga keltirishga xizmat qiladi.

Falsafiy dunyoqarash, o`z mohiyatiga ko`ra, ijtimoiy-tarixiy tajribani umumlashtirish, jamiyat istiqbolini ko`rsatish imkoniyatiga ega bo`lganligi uchun ham xalqni muayyan g`oya atrofida birlashtiradi.

Masalan, tarixga nazar tashlaydigan bo`lsak, muayyan davrlarda falsafiy dunyoqarash inson tub manfaatlari bilan bog`liq bo`lganligini, millat kelajagini belgilaydigan ozodlik g`oyasi atrofida kishilarni birlashtirganini ko`ramiz. Bu hol mo`g`ul bosqinchilariga qarshi kurash davrida yaqqol namoyon bo`lgan. Ushbu g`oya (ozodlik falsafasi) dunyoqarashning tarkibiy qismi sifatida millatning turli tabaqalarini, e`tiqodi, iqtisodiy ahvoli va siyosiy mavqeidan qat`i nazar, birlashtirgan va umumiy kurashga safarbar qilgan.



Har qanday dunyoqarash inson ehtiyojlaridan kelib chiqadi, uning manfaatlariga mos keladi. Shu bilan birga, bir tomondan, Dunyoqarash o`z-o`zidan, ya`ni stixiyali ravishda shakllanib qolmaydi. Aksincha, u turli ta`lim-tarbiya vositalarining maqsadga muvofiq holdagi faoliyati natijasida vujudga keladi. Ikkinchi tomondan esa, falsafiy dunyoqarash, umuminsoniy tamaddun (sivilizatsiya) ta`siri o`laroq shakllangan bo`lsa, muayyan inson, ijtimoiy guruh yoki millatni tarbiyalashning turli imkoniyatlari va vositalarining mushtaraklashgan shaklidir.

Binobarin, falsafiy dunyoqarashning tarbiyaviy vazifasini yuqorida zikr etilgan boshqa vazifalarning asosi sifatida qarash kyer ak. Bu - kishilarda keng va ter an fikrlash qobiliyatini vujudga keltirish asosida bag`rikenglik, murosa, har qanday ziddiyatlarni madaniy yo`l bilan hal qilish, kelajakka umid va ishonch ruhini shakllantirishdan iborat.





Yüklə 145,15 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   57




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin