11-ma’ruza: elektr maydonida zaryadni ko’chirishda bajarilgan ish


ga teng bo‘ladi. Agarda shar sirti bir tekis sirt zaryad zichligi bilan zaryadlangan bo‘lsa, u holda q' = 0, maydon kuchlanganligi ham E = 0 bo‘ladi



Yüklə 342,21 Kb.
səhifə5/6
tarix25.12.2023
ölçüsü342,21 Kb.
#193813
1   2   3   4   5   6
11 MA’RUZA ELEKTR MAYDONIDA ZARYADNI KO’CHIRISHDA BAJARILGAN ISH

ga teng bo‘ladi. Agarda shar sirti bir tekis sirt zaryad zichligi bilan zaryadlangan bo‘lsa, u holda q' = 0, maydon kuchlanganligi ham E = 0 bo‘ladi.

Elektrdipoli


Nuqtaviy zaryadlarning eng sodda tizimlaridan biri elektr dipolidir. Miqdor jihatdan bir – biriga teng, ishoralari bir biriga teskari bo‘lgan va bir - biridan ma’lum masofaga siljitilgan – q1 va + q2 zaryadlar majmuasi dipoldeb ataladi. - manfiy zaryaddan musbat zaryadga o‘tkazilgan radius – vektor deb hisoblaymiz (29 – rasm). U holda p = qdipolning elektr momenti yoki dipolli moment deb ataladi.



Agarda, dipoldan kuzatish nuqtasigacha bo‘lgan masofaga nisbatan uzunlik hisobga olmaydigan darajada kichik bo‘lsa, dipol nuqtaviy deb ataladi. Kuzatish masofasi katta bo‘lganda, u masofani taxminan r deb olish mumkin.
rasm. Eng sodda nuqtaviy zaryadlar majmuasi
Avval, dipol o‘qi davomida yotgan A kuzatish nuqtasida dipolning elektr maydon kuchlanganligini hisoblab ko‘ramiz.
yoki

rasm. Nuqtaviy dipolning A nuqtadagi elektr maydoni
Vektor ko‘rinishda quyidagicha ifodalaymiz: .
Endi, A kuzatish nuqtasi dipol o‘qi markaziga o‘tkazilgan perpendikulyarda yotgan bo‘lsin (rasm).
vektor –q va +q nuqtaviy zaryadlar qo‘zg‘atgan va maydon kuchlanganliklarining geometrik yig‘indisidan iborat bo‘ladi. Rasmdan ko‘rinishicha, vektor dipol momenti p ga antiparalleldir va uning qiymati

ga teng bo‘ladi. Vektor ko‘rinishda quyidagicha ifodalanadi:
.

rasm. Nuqtaviy dipol o‘qiga perpendikulyar chiziqda yotgan nuqtadagi elektr maydon
˂˂ r bo‘lgan holatlarda AO perpendikulyar dipol o‘qi markazida bo‘lishi shart bo‘lmay qoladi.
Elektr maydoniga joylashgan dipolga ta’sir qiluvchi kuchlarni ko‘rib chiqamiz. Agarda , elektr maydoni bir jinsli bo‘lsa, dipolning manfiy va musbat zaryadlariga ta’sir qiluvchi F1va F2 kuchlar bir biriga teskari yo‘nalgan va modullari teng bo‘lgani uchun natijaviy kuchF nolga teng bo‘ladi. Bu kuchlarning momenti quyidagicha bo‘ladi
.
Bu moment dipol o‘qini E maydon yo‘nalish bo‘yicha burishga harakat qiladi.
Elektr maydoni bir jinsli bo‘lmaganda, natijaviy kuch nolgatengbo‘lmaydi. U holda F = q(E2 – E1). Bu maydonlar kuchlanganliklari –q va +q zaryadlar joylashgan nuqtalarda bo‘lgani uchun, ularni elektr maydonining differentsiali bilan ifodalash mumkin:
,
Shunga o‘xshash
Bu matematikifodaniGamiltonoperatoribilanbelgilasak,
quyidagiga ega bo‘lamiz: . vektor x o‘qi bo‘yicha joylashgan bo‘lsa,

ga ega bo‘lamiz.



Yüklə 342,21 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin