1. YAlpi milliy maxsulotning umumiy o‘sishini hisoblash orqali (yoki sof milliy mahsulotni);
2. Yuqorida hisoblangan ko‘rsatkichlarni aholi jon boshiga taqsimlash orqali hisoblaydi.
Iqtisodiy o‘sishni 3 xil ko‘rinishi farqlanadi: ekstensiv, intensiv va aralash(haqiqiy).
O‘zbekistonda YAIM va bandlik tuzilmasidagi o‘zgarishlar (www.cer.uz)
Makrodarajada YAIM ning o‘sish sur’ati, aholi jon boshiga YAIM taqsimotining yillik o‘sish sur’ati, YAIM yillik o‘sishini keltirish mumkin.
Makrodarajada YAIM ning o‘sish sur’ati, aholi jon boshiga YAIM taqsimotining yillik o‘sish sur’ati, YAIM yillik o‘sishini keltirish mumkin.
YAIMning yillik o`sish surati =(YAIM2 - YAIM1)*100;
YAIM aholi jon boshiga taqsimotining yillik o‘sish surati=
YAIMning yillik qo‘shimcha o‘sish surati / Aholi soni;
YAIMning yillik o`sishi = (YAIM2/YAIM1)*100;
Yuqoridagilardan qaysi ko‘rsatkich zarurligi to‘grisida fikrlar yuradi. Mumkin bo‘lgan variantlar:
yuqori o‘sish sur’ati;
nol holidagi o‘sish;
manfiy o‘sish sur’ati;
optimal o‘sish sur’ati.
3. Iqtisodiy o‘sishni prognozlashtirishda ishlab chiqarish funksiyasi.
Iqtisodiy o‘sishga ko‘p omillar ta’sir etadi, shulardan asosiylari: taklif omili, talab omili va taqsimot omili.
Iqtisodiy o‘sishga ko‘p omillar ta’sir etadi, shulardan asosiylari: taklif omili, talab omili va taqsimot omili.
Omillar ta’siriga qarab iqtisodiy o‘sish modellari tuziladi. Ularning 2 xil ko‘rinishi mavjud, ya’ni 2 omilli va ko‘p omilli.
Ishlab chiqarish funksiyasi shaklidagi model: Y=A0 KL iqtisodiyotda eng ko‘p tarqalgan.
Iqtisodiy o‘sishni prognozlashtirish ekonometrik modeli quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
Y= a0 X121 X222 X323
Ko‘rsatkichlar dinamikasi qatorining o‘zgarish tendensiyasini izlash turli xil vaqtinchalik funksiyalar yordamida o‘tkaziladi.
Kelajakda iqtisodiy rivojlanish sharoitlarini saqlab qolish uchun vaqtinchalik funksiyalar bilan ishlab chiqarish dinamikasini prognozlashtirishda topilgan baholar yoki alohida omillar ekstropolyasiya qilinadi. Ekstropolyasiya modellarini 5 yildan 7 yilgacha qo‘llanilishi ko‘proq foydali va yaxshi natija beradi. Bu usullar uzoq muddatga qo‘llanilganda aniqlik darajasi kamayadi.
