15-mavzu. Og‘zaki muloqot va uning xususiyatlari

Verbal muloqot
faqat insonga xos 
bo‘lib, zarur shart sifatida tilni o‘zlashtirishni belgilab beradi. Nutq muloqot vositasi 
sifatida bir vaqtning o‘zida ham axborot manbai sifatida, ham suhbatdosh bilan 
o‘zaro ta’sirlashuv vositasi sifatida namoyon bo‘ladi. Buyuk shoir sa’diyning 
so‘zlarini yodda tutish lozim: «aqling bormi yoki yo‘q, buyukmisan yo kichik, biz 
bilmaymiz, sen bir so‘z atmaguningcha». Verbal(nutq)muloqottarkibiga: 
so‘zlar
, 
iboralar
ma’nosi
va 
mohiyati
kiradi. Asosiy o‘rinni so‘zning qo‘llanilish aniqligi, 
uning ifodalanishi va hammabopligi, tovushlar, so‘zlar talaffuzi, ohang ifodasi va 
mohiyati egallaydi. 
Nutqdagi tovush hodisalari
: nutq jadalligi, tovush balandligi 
modulyasiyasi, tovush toni, nutq vazni, tovush sifati, ohangi, aniqligidan iborat. 
Tovush sifatining ifodalanishi
: o‘ziga xos maxsus tovushlar: kulgu, hiqillash, yig‘i, 
pichirlash, xo‘rsinishlar va boshqalar; ajratuvchi tovushlar – bu yo‘tal; ahamiyatsiz 
tovushlar – tanaffuslar, shuningdek, nazalizatsiya tovushlari – «xm, xm», «e-e-e», 
«o-o-o» va boshqalar. 
Tadqiqotlarga ko‘ra, odam kommunikatsiyasining har kungi aktida so‘zlar – 
7%, tovush va ifodalar – 38%, nutqiy bo‘lmagan o‘zaro ta’sir – 53%ni tashkil etadi. 

---

Publitsiy aytganidek: «ovoz orqali gaplashamiz, butun tanamiz orqali 
suhbatlashamiz». 
Kundalik muloqotda odamlar ko‘proq quyidagi fanlar o‘rganadigan 
muloqotning 
noverbal 
vositalaridan 
foydalanadilar: 
kinestetika
(inson 
hissiyotlarining tashqi ifodalanishi), 
mimika
(yuz mushaklarining harakati), 
imo-
ishoralar
(tana alohida qismlarining ishoratli harakatlari),