11.5. QISHLOQ XO’JALIK EKINLARIGA O’G’IT ME’YORLARINI BELGILASH
Agrokimyoda o’g’itlashning maqbul, oqilona va eng yuqori me’yorlari farqlanadi. O’g’itlashning maqbul me’yori deb har ga maydondan tuproq unumdorligini saqlagan yoki oshirib brogan holda mo’l va sifatli hosil hamda eng yuqori darajada sof daromad olish uchun kerak bo’ladigan o’g’it miqdoriga aytiladi. Ma’lumki, o’g’it me’yorining cheksiz ortib borishiga bog’liq ravishda qo’shimcha hosil miqdori ham oshib boravermaydi, ma’lum darajadan keyin qo’shimcha hosil miqdorining kamayishi kuzatiladi. Shuning uchun agar xo’jalikda mineral o’g’it miqdori kam bo’lsa, kamroq maydonga ynqori me’yorda o’g’it qo’llashdan ko’ra, ko’proq maydonga o’rtacha me’yorda qo’llab yalpi hosil miqdorini oshirgan ma’qul.
11.6. ASOSIY QISHLOQ XO’JALIK EKINLARINI O’G’ITLASH 11.6.1. G’o’zani o’g’itlash
Bir tonna paxta xomashyosi va unga mos vegetativ massani to’plash uchun g’o’za tuproqdan o’rta hisobda 50—60 kg azot, 15—20 kg fosfor va 50—60 kg kaliyni o’zlashtiradi. G’o’za yetishtiriladigan maydondan oziq moddalarning chiqib ketishi hosil miqdori va tarkibiga bog’liqdir. Hosildorlik yuqori (45—50 s/ga) bo’lganda, g’o’zaning hosil qismlari o’suv organlariga nisbatan kuchliroq rivojlanadi va tabiiyki, bunda bir tonna xomashyo uchun nisbatan kamroq miqdorda oziq moddalari sarflanadi. Nihollar unib chiqqandan shonalash davrigacha g’o’za juda sekin rivojlanib, organik qismining atigi 4—5% i shakllanadi. Shonalashdan to gullashgacha o’simlik quruq massasining 25—30% i shakllanadi, vegetativ massaning jadal to’planish sur’ati ko’saklarning ochilish davrigacha davom etadi. Quruq massa iniqdorining bundan keyingi oshib borishi hosil organlari salmog’ining ortishi hisobiga sodir bo’ladi.
G’o’zaning oziq moddalariga bo’lgan talabi bevosita quruq massaning to’planish sur’ati bilan bog’liq, lekin bu jarayon bir me’yorda ketmaydi. Boshqa ekin turlari kabi g’o’za ham o’suv davrining boshlarida fosfor va azotga kuchli ehtiyoj sezadi. Chigit ungandan shonalash davrigacha hosil bilan chiqib ketadigan oziq moddalarning 8—10% i, gullashdan pishish davrigacha esa asosiy qismi o’zlashtiriladi (11.6.1-jadval).
