Asr oshgan asarlar

Pardalari rishtasi el jonidin,
La ’liyu shingarfi ulus qonidin!
—
Haq so‘z! Shoiri kirn? — so'radi bir yosh xiz­
matkor.
— 0 ‘zing ayt, bo‘zchisidan shoiri ko‘p bo‘lgan bu 
shaharda eng haqgo‘y shoir qaysi? — dedi Arslonqul.
— Albatta, bizning Navoiyimiz! — ishonch bilan 
javob berdi xizmatkor.
— Balli! U kishining so‘zi, — g‘urur bilan tas- 
diqladi Arslonqul.
— Majididdin Muhammad ish boshida turaversa, 
podshoh yana bir-ikki shunday to ‘y qilsa, elning bir 
qatra qoni qolmaydi!— qo'llari bilan ta ’kidlab, sal- 
moqlanib dedi suv tashuvchi.
Navoiyning sifatlari, taqdiri, u bilan bo‘lgan uch- 
rashuvlar va hokazolar haqida har kim o ‘z bilganini 
gapirib, iliq, samimiy mazmunli suhbat uzoq davom 
etdi...
361

---

* * *
To‘y munosabati bilan Hirotning turli maydonlari- 
da, ayniqsa Hovzi Mohiyon ham Iydgoh'da har kun 
tomoshalar bo‘ldi. Ot chopishlar, chavgon o‘yinlari, 
kurash, tayoqbozlik va hokazolarda Husayn Boyqaro 
duvozi dahpoya2ni tikib, barcha shahzodalar, dav- 
lat arboblari bilan birga tomosha qildi. Bir ko‘p 
o ‘yinlarning haqiqiy tashabbuskori u bo‘lganidek, 
o ‘yinlaming natijasini ham yolg‘iz uning ra’yi hal 
qilar edi.
Ettinchi kun — nikoh kuni tantana avjga chiqdi. 
Madrasalarning baland peshtoqlarida, shahar qo‘r- 
g‘onlari ustida chalingan nog‘oralar, kamaylar ko‘kni 
titratdi. Hamma ko‘chalarda, guzargohlarda inson 
to ‘lqini guvilladi. Oqshom minglarcha xalq kelinni 
qarshi olmoq uchun Puli Molonga oqdi. Bu yerda 
Muzaffar Mirzoning serhasham otlarini gijinglatgan 
xos yigitlari, Hirotning qimmatbaho kiyimlarga 
belanib gerdaygan asilzodalari, yuzlab cholg‘uchilar, 
qo‘shiqchilar, qiziqchilar — qurama olomon shovqin 
solar edi. Baland ko‘tarilgan yuzlarcha mash’allar 
quyuqlashgan qorong‘ilikni yutib, tevarakni nur 
toshqini bilan to ‘ldirgan edi. Dumidan xartumigacha 
gilamchalar, maxsus ipak jabduqlar bilan yasatilgan fil- 
lar ustiga tevaragi o ‘yma gullar kajavalar o‘rtanilgan. 
Bulardan bichimi g‘alati, ola-bula kiyimlar kiygan fil- 
bonlar qaqqayib turardi.
Puli Molondan Bog‘i Jahon orogacha bo‘lgan va 
Hind, Xitoy, Misming ajoyib matolari bilan tutash 
muzayyan masofa bo‘ylab har ikki tomonda chol- 
g‘uchilar, qo‘shiqchilar turnaday qator tizilgan. Odim- 
odim joyda maxsus yasalgan, o‘yinchiqday m o‘’jaz, 
bezakli supachalarda yuzlariga oq to ‘r ro‘mol tutgan 
saroy xonimlari, kanizaklar sochiq3 sochish uchun 
kelinni kutardilar.
1 B avram Jarda x alq sayil q ilad ig an m aydon.
'M a x su s m in b arli ch o d ir.
'S o c h q i (m u h .).
362

---

Nogoh «kelin keldi!» suroni havoni yangratib 
yubordi. Inson to ‘lqini birdan chayqalib ketdi. Chi- 
royli bezatilgan, soyabonli yuzlarcha arobalarda o‘z 
manzilidan chiqqan kelin — Xonzoda begimni dastlab 
Puli Molon zo‘r qiy-chuv bilan qarshiladi. Guruh-gu- 
ruh yosh xonimlar xushro‘y kanizaklar bilan qursha- 
lib, cho‘rilar baland ko‘tarib turgan juda katta 
so‘zanalar tagida turgan Xonzoda begimga Muzaffar 
Mirzoning To‘g‘onbek boshliq barcha beklari, yigitlari 
uzoqdan qulluq qildilar. Saroydan Xadichabegim 
yuborgan e’tiborli ayollar kelin va uning yaqinlari 
bilan ko‘rishib, hovuch-hovuch dinorlar sochdilr. Olo- 
mon chuwos bilan ur-yiqit terarkan, fillardan yangi 
sochiqlar yog‘ildi. Cholg‘ulaming sadolari, qo‘shiqchi- 
laming kuylari, otlaming kishnashi, olomonning qiy- 
chuvi havoda kuchli yangrab turdi.
Fillaming orqasidan kelin karvoni yurdi; yo‘lning 
har ikki tomonida tumaday qator tizilgan sozandalar 
chalgan udlar, tanburlar, setorlar, changlar, daflar, 
naylaming sadolari mavjida tantana bilan Bog‘i Jahon 
oro tomon asta oqdi. Kelinning atrofida, orqasida 
kelayotgan guruh-guruh ayollar turkona rasm bilan 
«yor-yor» aytdilar.