13-MARUZA: Kimyoviy muvozanat. REJA: Kimyoviy muazanat.
Bunday sistemalar uchun muhim xususiyatlar mavjud:
Kimyoviy muvozanat, uning siljishi. Kimyoviy jarayonda hosil bo‘ladigan mahsulotlar konsentratsiyasi ma’lum miqdorga yetganda reaksiya tezligi kamaya borishi ma’lum miqdordagi mahsulotning boshlang‘ich moddalarga aylanishi bilan bog‘langan.
Bunday vaziyatda o‘ng tomonga boradigan reaksiya tezligi bilan chap tomonga boradigan reaksiya tezligi orasida ma’lum munosabat kuzatiladi. Bu munosabat o‘zgarmas bo‘lganda sistema dinamik muvozanat holatiga o‘tadi. Bunday muvozanatda qarama-qarshi tomonlarga yo‘nalgan reaksiyalar tezliklari bir-biriga teng bo‘lib, vaqt birligida qancha mahsulot hosil bo‘lsa, shuncha miqdorda u parchalanib boshlang‘ich moddalarga aylanadi.
Bunday sistemalar uchun muhim xususiyatlar mavjud:
a) muvozanat holatdagi sistema tarkibi vaqt o‘tishi bilan o ‘zgarmaydi;
b) agar shunday sistemada tashqi ta’sir natijasida muvozanat buzilsa, u tashqi kuch yolqolishidayoq o ‘z holatiga qaytib keladi;
d) dinamik muvozanatni omillar ta’sirida xohlagan tomonga siljitish mumkin.
Qaytar reaksiyalar boshlangan vaqtda o‘ng tomonga boradigan reaksiya tezligi ma’lum miqdorda moddalar hosil qilib ortib boradi, u maksimal qiymatga ega bo’lgandan keyin, reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasi kamaya boradi va natijada tezlik ham tobora kamayib boradi.
Mahsulot miqdori ortib borishi natijasida teskari reaksiya tezligi ham ortib borishi tabiiydir. Shu jarayon qarama-qarshi tomon borayotgan reaksiyalar tezligi bir xil kattalikka ega bo’lguncha davom etadi. Shunday qaytar reaksiyalar holatini muvozanat konstantasi tavsiflaydi. Uning ifodasini keltirib chiqarami?.
Qaytar reaksiya
