Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи бакы дювлят университети


едяъяк  вя  горуйаъаглар.  Азярбайъан  дювлятиня,  президентиня



Yüklə 0,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə10/13
tarix04.01.2017
ölçüsü0,66 Mb.
#4443
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13

едяъяк  вя  горуйаъаглар.  Азярбайъан  дювлятиня,  президентиня 

даим  дайаг  олаъаглар…  Сиз  Азярбайъанын  бу  эцнц  вя  эя-

ляъяйисиз.  Сизин  цзяринизя  бюйцк  вязифяляр  дцшцр.  Бу  вязифяляр 

эяляъякдя даща да бюйцк олаъагдыр. Сиз мцстягил Азярбайъаны 

ХХЫ  ясрдя  йашаданларсыныз.  Гуранларсыныз,  инкишаф  етдирянляр-

синиз. 

 

Биз мцстягил Азярбайъанын талейини эяляъякдя сизя ети-

бар едяъяйик, сизя тапшырырыг»

2



 

 

93



93 

 

Щейдяр  Ялийев  Азярбайъанда  эянъ  нясилин  саьлам  вя 

савадлы йетишмяси цчцн дювлят тяряфиндян бцтцн зярури тядбирляр 

щяйата кечирмишдир. «Саьлам бядяндя саьлам рущ олар» дейи-

миня уйьун олараг йенийетмяляр вя эянъляр арасында мцхтялиф 

идман йарышларынын кечирилмясиня дя хцсуси диггят йетирмишдир. 

Бу  мягсядля  республиканын  мцхтялиф  районларында  идман  са-

райларынын тикилиб истифадяйя верилмясини зярури щесаб етмишдир.  

 

О,  2001-  ъи  ил  Азярбайъан  халгына  мцраъияти  заманы 

демишдир ки, «Эяляъяйимиз олан ушглары, йенийетмяляри, шаэирд-

ляри, тялябляри баьрыма басыр, онлара мцбаризялярля долу щяйат 

йолларында ъансаьлыьы вя уьурлар диляйирям»

3



 

Щяля вахты иля Совет Азярбайъанына рящбярлик едяркян 

Щейдяр Ялийев 14 ил ярзиндя 15 мин няфярдян чох Азярбайъан 

эянъини  кечмиш  ССРИ-нин  50-йя  йахын  шящяриндя  йерляшян 

мцхтялиф али мяктябляриндя тящсил алмаьа эюндярмишдир. 

 

Президент  олдуьу  дюврдя  Щейдяр  Ялийев  «Азярбайъан 

Республикасында  Тящсил  системинин  тякмилляшдирилмяси  щаггын-

да» фярман вермишдир. Тящсил сащясиндя щяйата кечирилян исла-

щатлар  програмлары  да  тящсилин  инкишафына  бюйцк  мцсбят  тясир 

эюстярмишдир. 

 

Щейдяр  Ялийев  тяшяббцсц  иля  али  мяктяблярдя  тящсил 

чохпилляли  системя  кечирилмишдир.  Азярбайъанда  демократийа-

нын  щяйата  кечирилмяси  тящсил  сащясиня,  эянъ  нясилин  дцнйаэ-

юрцшцня  бюйцк  тясир  эюстярмишдир.  Бунун  нятиъясиндя  дя  рес-

публикада юзял али мяктяблярин алтернатив тядрис формалары тяс-

диг  едилмишдир.  Бу  эцн  юзял  мяктяблярин  сайы  40-ы  ютмцшдцр. 

Онун  тяшяббцсц  нятиъясиндя  республиканын  али  мяктябляриндя 

чохлу истигамят цзря тялябялярин билийинин гиймятляндирилмясин-

дя чохбаллы системя експериментя башламышдыр. Бу систем дя бу 

эцн юзцнц доьрултмаг цзрядир. 

 

Илщам  Ялийев  чыхышларынын  бириндя  демишдир:  «Щейдяр 

Ялийев  бцтцн  башга  сащялярдя  олдуьу  кими  тящсил  сащясиня  дя 

бюйцк диггят эюстярмишдир. Инди дя бизим бцдъямизин 20 фаизи, 

йяни ян бюйцк щиссяси тящсил сащясиня сярф олунур. Азярбайъан-

да Щейдяр Ялийев тяряфиндян кечирилян програм бу эцн дя да-

 

 



94 

94 


вам етдирилир. Кцтляви сурятдя йени мяктяблярин тикилмяси, кющ-

ня мяктяблярин тямири нязярдя тутулур.  

Бу  чох  юнямли  програмдыр  вя  щяйата  кечирилр  мяктяб 

билик демякдир. Биз чалышмалыйыг ки, эянъляримиз савадлы, билик-

ли,  тярбийяли  олсунлар.  Буна  наил  олмаг  цчцн  щям  аилядя,  щям 

дя  мяктябдя  ушагларымыз  чох  йахшы,  вятянпярвярлик  рущунда 

тярбийя  едилмяли  вя  ялбяття  ки,  йцксяк  биликляря  малик  олмалы-

дырлар. Чцнки билик тяряггинин ясасыдыр»

4



Щейдяр  Ялийев  2  феврал  1997-ъи  илдя  вердийи  фярманла 

февралын 2-ни «Азярбайъан эянъляри эцнц» елан етмишдир

5

. Бу, 

байрам бу эцн бцтцн Азярбайъан эянълярини севиндирир. 

И.Ялийев  Назирляр  кабинетинин  2006-ъы  илдя  кечирилян 

йыьынъаьында  демишдир:  …Бу  йахынларда  мян  эянъляримизин 

хариъдя  тящсил  алмасы  цчцн  сярянъам  имзаламышам.  Яминям 

ки,  эениш  програм  щазырланаъагдыр.  Бу,  Азярбайъан  интеллек-

туал потенсиалыны даща да эцъляндиряъякдир. Бу, програм бялкя 

дя, беш илдян, он илдян, он беш илдян сонра юз бящрясини веряъяк, 

амма  мцтляг  веряъякдир.  Чцнки  бизим  эянъляримиз  дцнйанын 

танынмыш, мютябяр тящсил оъагларында тящсил алмалы, юз биликля-

рини  артырмалыдырлар.  Азярбайъанда  алдыьы  тящсили  хариъдя  тяк-

милляшдирмядирляр.  Яминям  ки,  бир  нечя  илдян  сонра  Азяр-

байъанын  щяртяряфли  инкишафында  рол  ойнайан  инсанлар  чоха-

лаъагдыр

6



Щейдяр Ялийев бцтцн фяалиййяти дюврцндя даим идман-

чыларла эюрцшмцш, онларла сямими цнсиййятдя олмуш вя гайьы-

лары иля марагланмышдыр. 

Мцасир дюврдя Илщам Ялийев дя Щейдяр Ялийев яняня-

лярини щяйата кечиряряк эянълярин потенсиалындан юлкянин мяна-

фейи наминя там вя дцзэцн истифадя олунмасы, онларын файдалы 

мяшьуллуьунун тямин едилмяси сащясиня ъидди диггят йетирир. 

Илщам  Ялийевин  2006-ъы  ил  19  октйабр  тарихли  «Азяр-

байъан Эянъляринин хариъи юлкялярдя тящсил алмасына даир Дюв-

лят Програмы щаггында» сярянъамы буна ъанлы мисалдыр. 

Илщам  Ялийев  эянъляр  Эцнцнцн  10-ъу  ил  дюнцмц  иля 

ялагядар  чыхышында  демишдир:  «Мян  гейд  едим  ки,  1980-ъы  ил-

 

 

95



95 

лярдя  мящз  мцасир  дцнйаэюрцшлц  эянълярин  формалашмасы 

цчцн  улу  юндяр  Щейдяр  Ялийев  чох  бюйцк  тядбирляр 

эюрмцшдцр. Бу эцн бу сийасят давам едир»

7



Щейдяр  Ялийев  чыхышларынын  бириндя  гейд  етмишдир  ки, 

«Эянълярля иш бизим цмуми дювлят сийасятимизин тяркиб щиссяси-

дир, щям дя ясас тяркиб щиссяляриндян биридир. О, бцтцн чыхышла-

рында  вя  эянълярля  эюрцшляриндя  эянъляря  бюйцк  цмидлярля 

бахмышдыр.  О,  чыхышларында  гейд  едирди  ки,  Азярбайъаны  эя-

ляъякдя бу эцнкц эянъляримиз идаря едяъякляр». 

Биз эянъляр бу эцн Щейдяр Ялийевин бизя мирас гойуб 

эетдийи тарихи яняняляри даим щяйата кечирмяйя щазырыг. 

 

Ядябиййат сийащысы 

1.

 

Щейдяр  Ялийев  –  Мцстягил  Азярбайъанын  эяляъяйи 



эянълярдир. Бакы, Азярбайъан няшриййаты, 1996, сящ. 19 

2.

 

Щейдяр Ялийев – 19 ъилд. Бакы, 2006-ъы ил. сящ.231-232 



3.

 

 Щейдяр  Ялийев  –  Азярбайъан  ХХЫ  ясрин  вя  цчцнъц 



миниллийин  айрыъында.  Йени  2001-ъи  ил,  йени  яср  вя 

цчцнъц  миниллик  мцнасибяти  иля  Азярбайъан  халгына 

мцраъияти.- Бакы, БДУ –нун няшри, 2001-ъи ил, сящ.128 

4.

 

«Азярбайъанын» гязети, 26 нойабр, 2004-ъц ил. 



5.

 

«Азярбайъанын» гязети, 3 феврал, 1997-ъи ил. 



6.

 

«Халг» гязети, 22 октйабр, 2006-ъы ил. 



7.

 

«Азярбайъанын» гязети, 3 феврал, 2007-ъи ил. 



 

 

Игтисади ялагялярдя елми ясас вя системляр 



                        

                                  Əli Əhmяди, magistrант 

 

1 – Игтисади ясаслар вя елми тящлилин йени истигамятляри 

А) Бюйцк игтисадиййат 

Ири мигйасда игтисади нязяриййя цмуми мигдарлар, хцсу-

силя  иътимаи  мцщасибатын  йохланмасы  вя  милли  эялир  щаггында 

 

 



96 

96 


сататистикайа  ясасланыр  вя  бирбаша  бу  мягсяд  истигамятиндя 

игтисади сийасятя йол эюстярир. 

Б) Нагис рягабят 

Кечмиш  дюврцн  игтисадчылары  игтисади  шяхсляр  арасында 

камил  рягабят  фярзиййясини  иряли  сцрцрдцляр,  щалбуки  игтисади 

тящлил  1930-ъу  илдян  нагис  рягабят  вязиййятляри,  йяни  дцнйада 

олан рягабят щаллары цзря мцяййян олунмушдур. 

Ъ) Эедян щал 

Мцасир игтисадчылар ясасян дайанан нязяриййялярля йана-

шы  щярякятли  арашдырмалары  да  щазырлайыр,  игтисади  щяйатда  за-

манын  ролуну  нязярдя  тутур  вя  игтисади  щадисяляр  вя  игтисади 

инкишаф арасында олан ялагяляри заман кечдикъя шярщ едирляр. 

Э) Игтисади саьламлыг 

Игтисади саьламлыг нязяриййяси игтисади нязяриййя шахяля-

риндян биридир ки, йениъя хцсуси инкишаф мярщялясиня чатмышдыр. 

Бу  нязяриййянин  мягсяди  игтисади  сийасят,  мцхтялиф  мягсядляр 

арасындан  ян  йахшысынын  сечилмяси  цчцн  дцзэцн  ганунларын 

тяйини  вя  йа  игтисади  бахымдан  мялум  ян  йахшы  гейри-игтисади 

мягсядя чатмаг цчцн йолдур. Бу нязяриййяйя ясасян истещсал 

олунмуш мящсуллары истещлакчылар арасында йайыр. Игтисади фяа-

лиййятляр  вя  мящдуд  мянбяляр  арасында  мювъуд  баьлылыглара 

эюря бу нязяриййя иля чох сых ялагяси вардыр. 

2 – Игтисади системлярин гурплашдырылмасы 

Баьлы игтисади систем 

Сяняткарлыьын игтисади системи 

Капиталист игтисад системи 

Мцштяряк игтисад системи (сосиалис системляриня аиддир) 

3- Игтисади тяшкилат нювляринин мцщцм хцсусиййятляри 

1- Тямяркцзляшмямиш игтисадиййат 

А) Базар игтисадиййаты 

Б) Игтисади тяшкилат игтисадиййаты 

Ъ) Пул мцщасиблийи игтисадиййаты 

Д)  Дювлятин  гейри-мцстягим  дяхалятиня  ясасланан  игти-

садиййат 

2- Тямяркцзляшмиш игтисадиййат 

 

 

97



97 

А) Айдын вя гяти ишляря ясасланан игтисадиййат 

Д) Истещсалын техники щиссяляринин игтисадиййаты 

4- Игтисади рягабятлярин вязиййятляри 

1 – Ейни нюв игтисадиййатын рягабяти 

А) Нечя гцтблц уйьун инщисар 

Б) Бир нечя гцтблц гейри-уйьун инщисар 

Нечя гцтблц инщисарчылыьын цмдя гцтбляри 

1)

 

Там разылашма вя ямякдашлыг 



2)

 

Сазиш вя ямкдашлыг 



3)

 

Ясас гиймятлярин вязиййяти 



4)

 

Гейри-уйьун бир нечя гцтблц инщисар вязиййятялри 



         2- Ейни нювдян олмайан игтисадиййатын рягабяти 

        Ашаьыдакы  цч  мяфщум  ейни  нювдян  олмайан  рягабят  ня-

зяриййясидир 

1)

 

Мящсулун ихтилаф мяфщуму 



2)

 

Мцштяриляр мяфщуму 



3)

 

Там ъанишинлик мяфщуму 



Б) Мящсуллар вя гиймят тяшкилинин ихтилафы 

Ъ)  Мящсул  ихтилафы  вя  игтисади  фяалиййятин  цмуми  нязя-

риййяси 

 

 



 

 

Azərbaycanda böhran təsirlərinə dair dövlətin 



sosial yönümlü tədbirləri 

                                                Günay Məcidova, magistrант 

 

    Dünyanın  bir  sıra  ölkələrinin  iqtisadiyyatına  öz  zərbəsini 

vuran  iqtisadi  böhran  Azərbaycan  iqtisadiyyatına  öz  təsirini 

hələki zəif dərəcədə göstərmişdir.  

   Azərbaycanda 2003-2008-ci illərdə bütövlükdə iqtisadiyyatın 

dinamik inkişafı, beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin qurulması, 

sahibkarlığın, 

infrastrukturun, 

qeyri-neft 

sektorunun, 

regionların 

intensiv 

inkişaf 

etdirilməsi, 

yoxsulluğun 

 

 



98 

98 


azaldılması,  təhsilin,  səhiyyənin  maddi-texniki  bazasının 

gücləndirilməsi  və  s.  sahələrdə  beynəlxalq  iqtisadi,  maliyyə 

institutları  tərəfindəndə  birmənalı  qəbul  edilən  böyük 

nailiyyətlər əldə edilmişdir. 

   Neft  sektorundan  asılılığa  və  qeyri-neft  sektorunun  kifayət 

qədər  yaxşı  inkişaf  etməsinə  baxmayaraq,  Azərbaycan 

iqtisadiyyatı  dünyanın  bir  çox  ölkələrində  müşahidə  edilən 

iqtisadi  böhrana  yaxşı  davam  gətirir.  Bunun  səbəbi 

aşağıdakılardır: 

     -Azərbaycanda  ehtiyatla  idarəolunan  iqtisadi  sistem, 

xüsusən  milli  valyuta  ilə  əlaqədar  manatın  artan  məzənnəsinin 

tənzimlənmə sistemi formalaşıb. 

    -Qlobal  yanacaq-enerji  layihələrini  təmin  edə  biləcək 

karbohidrogen sərvətlər toplanmışdır.  

    -Azərbaycan  zəngin  ehtiyat  fondu  yaradaraq  özünü  uzun 

müddətli iqtisadi böhrandan sığortalayıb. 

   -Azərbaycan  beynəlxalq  bank  sisteminə  tam  inteqrasiya 

olunmayıb. 

   Neftin  qiymətinin  kəskin  ucuzlaşması  və  ilin  son  beş  ayında 

hasilat  həcminin  azalması  ilə  nəticələnən  Azəri-Çıraq-Günəşli 

yatağındakı  bəzi  problemlərə  baxmayaraq,  2008-ci  ildə 

Azərbaycanın  iqtisadi  göstəriciləri  çox  tədqirə  layiq  olub.  Bu 

müddət  ərzində  neft  sektorunda  10  faiz,  qeyri-neft  sektorunda 

isə  müəyyən  geriləməyə  baxmayaraq  15%  artım  müşahidə 

olunub. 

   Yuxarıda  qeyd  edildiyi  kimi  Azərbaycan  bankları  dünya 

bankları sisteminə geniş inteqrasiya etməmişdir. Bu, əvvəllər o 

qədərdə  faydalı  hesab  edilməsə  də  indiki  vəziyyətdə 

piramidanın  süquta  uğraması  nəticəsində  Azərbaycanın  bank 

sistemi yaranan neqativ təsirlərdən qoruna bildi. Lakin bununla 

belə,  Azərbaycan  Bankları  xarici  banklardan  kreditlər  almağa 

başlamışdı  və  böhranın  yaratdığı  vəziyyətdən  sonra  xarici 

kapitalın  idxal  olması  dayandı.  Kommersiya  kreditlərinin 

həcmində azalma biznes fəaliyyətinə öz mənfi təsirini göstərdi.  



 

 

99



99 

   Maliyyə  çatışmazlığı  ilə  üzləşən  bir  sıra  şirkətlərin  süquta 

uğraması  banklara  müəyyən  dərəcədə  ziyan  verə  bilər. 

Vəziyyəti  qabaqcadan  başa  düşən  Azərbaycan  Milli  Bankı 

likvidlik  tələblərini  sərtləşdirdi  və  banklar  tərəfindən  verilən 

kreditlərə  nəzarəti  daha  da  gücləndirdi.  Bu  cür  tədbirlər 

görülməsəydi,  Azərbaycan  höküməti  aparıcı  hesab  edilən 

Azərbaycan  Beynəlxalq  Bankının  kapitalını  artırmağı  2009-cu 

il  büdcəsində  nəzərdə  tutmasaydı,  AMB    Azərbaycan  bankları 

üçün  yenidən  maliyyələşmə  dərəcələrini  və  valyuta  ehtiyat 

səviyyəsini  azaltmasaydı,  ölkə  Prezidenti  bu  yaxınlarda 

imzaladığı  fərmanla  daha  az  faiz  dərəcəsi  ilə  yenidən 

kreditləşməyə  təkan  vermək  üçün  banklararası  dərəcəni  aşağı 

salmasaydı, problemlər daha sərt şəkildə özünü göstərərdi.  

    Xarici  valyuta  axınının  azalması,  manata  olan  tələbin 

azalması  və  bunun  da  öz  növbəsində  manatın  dollara  nisbətən 

dəyərdən  düşəcəyini  düşünməyə  əsas  verir.  Hələki,  belə  hal 

müşahidə  olunmamışdır.  Bu  baxımdan,  manatın  avrodan 

ayrılması və yalnız dollar ilə əlaqəli olması, bununla da hər iki 

Qərb  valyutası  arasında  yaranan  fərqlərdən  əmələ  gələn 

təsirdən  yan  keçmək  məqsədilə  bu  yaxınlarda  AMB-ın 

tərəfindən verilən qərar tədqirə layiq hesab olunur. 

     Tikinti,  polad  və  aliminium  sənayesində  və  həmçinin  neft 

sektorunda müşahidə edilən yüksək qiymətlər, azalan tələbat və 

kreditin 

demək 


olar 

ki, 


yoxluğu 

istehsal 

xərclərini 

çoxaldıb,nəticə etibarı ilə də satış və satışdan əldə olunan gəlir 

səviyyəsi  azalıb.  Böhranlı  vəziyyətlə  qarşılaşmış  sənaye 

sahələrində  çalışan  bir  sıra  şirkətlər  öz  işçilərini  ixtisara 

salmağa  başlayıb.  Dövlət  isə  bunun  qarşısını  almaq  üçün 

yenidən işəgötürmə tədbirlərini həyata keçirməyi düşünür. Belə 

ki,  tikinti  sektoru,  həmçinin  kiçik  və  orta  müəssisələrə 

yönəldiləcək iki milyard manatlıq stimul paketini hazırlayır. 

    Dünya bankı 2009-cu il üzrə qlobal iqtisadi perspektivlər adlı 

hesabatını  açıqlayıb.  Hesabatda  bildirilir  ki,  dünya  iqtisadi 

böhranının  təsirləri  bu  il  də  davam  edecək.  Bank 

 

 



100 

100 


mütəxəssislərinin proqnozlarına görə bu il neftin qiymətlərində 

nisbi artım olacaq və ilin sonuna qədər qara qızılın orta qiyməti 

75$  təşkil  edəcək.  Dünya  Bankının  proqnozlarına  görə,  2009-

cu  ildə  dünya  iqtisadiyyatının  artımı  0,9  %-ə  çatacaq,  gələn  il 

isə bu rəqəm 3%-ə qədər artacaq. Bankın hesabatında bildirilir 

ki,  proqnozlara  görə  iqtisadi  böhran  şəraitində  Azərbaycan 

MDB  ölkələri  arasında  liderliyini  saxlaya  biləcək.  Belə  ki, 

Azərbaycanın  real  ÜDM  artımı  10,4%  təşkil  edəcək.    Onuda 

qeyd edimki, ötən il artım 17,7% olub.   

   Hazırda  Azərbaycanda  həyata  keçirilməsi  məasədəuyğun 

sayılan antiböhran tədbirlərinə bunları da aid etmək lazımdır: 

  -Bazarda  sağlam  rəqabət  mühitini  maksimum  qorumaq 

məqsədi ilə inhisarlara qarşı mübarizənin gücləndirilməsi; 

 -Neft  fondunun  xarici  banklarda  yerləşdirilmiş  vəsaitlərinin 

ölkəyə  gətirilərək  konkret  təyinatlar  üzrə  səmərəli  istifadə 

olunması, xüsusən iqtisadiyyatın real sektoruna yönəldilməsi; 

 -Bunların etibarlılıq dərəcəsini gücləndirərək, onların əhalidən 

pul  vəsaitlərinin,  xüsusən  xarici  valyutanı  cəlb  etmək 

funksiyasını genişləndirmək; 

 -Həm  makro,  həm  də  mikro  iqtisadiyyat  səviyyələrində 

qənaətçilik prinsipinə maksimum riayət olunması; 

 -Sahibkarlara  güzəştli  kredit,  güzəştli  vergi  qaydalarının 

tətbiqini genişləndirmək.  

 

 



Dünya ölkələrinin müasir maliyyə böhranına qarşı  

sosial yönümlü tədbirləri 

                                          

   Günay Məcidova, magistrант 



       

     ABŞ  bazarlarında  baş  vermiş  iqtisadi  böhran  dünya 

ölkələrinin iqtisadiyyatına öz təsirini göstərdi. Bu hadisə dünya 

ölkələrinin  iqtisadiyyatının  hansı  səviyyədə  bir-biri  ilə  əlaqədə 

olduğunu  göstərdi.  Yerli  bir  hadisə  olan  böhran  qlobal  hala 

gəldi.  Bu  böhran  1929-33-cü  illərin  böyük  depresiyası  ilə 



 

 

101



101 

müqayisə  edilir.  O  dövrdə  ABŞ  bu  böhrandan  çox 

təsirlənmişdir.  Bildiyimiz  kimi,  ABŞ  iqtisadiyyatı  liberaldır, 

bazarda dövlət müdaxiləsi ən aşağı səviyyədədir. Lakin iqtisadi 

böhran  elə  bir  təhlükəli  hala  gəldi  ki,  dövlətin  iqtisadiyyata 

daha  çox  müdaxiləsinə  lüzum  oldu.  Belə  ki,  ABŞda  bəzi 

banklar milliləşdirildi. 

    Dünya  iqtisadi  böhranına  qalib  gəlmək  üçün  düzgün 

idarəetmə  qərarları  qəbul  etmək  lazımdı.  Artıq  bir  sıra  ölkələr 

böhranın  iqtisadiyyatda  yaratdığı  çətin  vəziyyəti  aradan 

qaldırmaq  üçün    bir  sıra  addımlar  atırlar.  Belə  bir  vəziyyətdə 

dövlətin  atdığı  bu  addımları  sosial  yönümlü  tədbirlər  planı 

adlandırmaq olar.  

     ABŞ  öz  iqtisadiyyatını  böhrandan  çıxarmaq  üçün  yeni  plan 

hazırlamışdır.  Bu  plan  çərçivəsində  banklara  1,5  trln.$ 

ayrılmışdır.  Plana  uyğun  olaraq  Federal  Ehtiyat  Sistemi 

kreditlərin verilməsi proqramını genişləndirir. 

     Kiçik  biznes  üçün  borclar  verilməsini  və  istehlak 

kreditlərinin  canlandırılmasını  nəzərdə  tutan  Federal  Ehtiyat 

Sistemi  proqramı  hələ  tam  işləməyə  başlamamışdır.  Daşınmaz 

əmlak  bazarına  və  ipoteka  bazarına  kömək  etmək  məqsədilə 

onun həcmi artıralacaq. 

     Bundan  başqa  hökümət  500  mlrd  $  həcmində  olan 

investisiya fondunu yaratmağı düşünür ki, bu da bank sisteminə 

problemli  borclardan  qurtarmağa  kömək  edəcək.  Bu  məbləğin 

ehtiyac olduğu təqdirdə artırılacağı ehtimal olunur. 

    Planın  2-ci  hissəsi  banklara  böhranın  ağır  nəticələrinə  dözə  

bilmək üçün əlavə vəsaitlərin verilməsidir. 

  ABŞ    maliyyə  naziri  qeyd  etmişdir  ki,  böhran  dövrü  yaşayan 

maliyyə müəssisələri nazirlikdən "maliyyə müdafiəsinə" yol ala 

bilərlər.  Bu  banklara  "zərəri  örtməyə  və  bir  növ  şəxsi  kapitala 

yol açmağa" kömək edəcək. 

    Bu  plan  onu    ifadə  edirki,  ABŞ  höküməti  Amerika 

iqtisadiyyatının yenidən bərpası üçün maksimum səy göstərir. 

 

 

102 



102 

   Ümumiyyətlə, indiki vəziyyətdə ABŞ-ın əsas maliyyə sistemi 

zərər çəkmişdir.  

   Yuxarıda  sözü  gedən  plan  bazarların  etibarının  yenidən 

bərpasının əsası ola bilər. 

    İnvestorlar  isə  bu  planla  tam  razı  qalmamışlar.  Həmçinin 

bazarlar da bu plana mənfi münasibət göstərmişlər. 

   ABŞ  ilə  bərabər  Avropa  dövlətləridə  böhranla  mübarizə 

yolları  işləyib  hazırlayırlar.  Norveç  maliyyə  naziri  maliyyə 

böhranının  nəticələrini  aradan  qaldırmaq  üçün  dəyəri  20  mld 

kron  (təqribən  3  mlrd  $)  olan    tədbirlər  paketi  hazırlamışdır. 

Maliyyə  nazirinin  proqnozuna  görə  işsizlik  2%-dən  4%-ə 

qədər artacaq, eyni zamanda Avropa ölkələri üzrə bu göstərici 

2009-cu  ilin  sonuna  qədər  9%  olacaq.  Bu  ildə  Norveç 

iqtisadiyyatında  iqtisadi  artımın  tempi  0  %  proqnozlaşdırılır. 

Bu tədbirlər paketi iqtisadiyyatı başqa qonşu ölkələrə nisbətən 

daha  yaxşı  vəziyyətdə  olan  Norveç  iqtisadiyyatı  üçün  yetəri 

qədər güclü "dərmandır".  

   Yuxarıda  qeyd  olunan  məbləğin  0.5  mlrd.  dolları  biznesə 

vergi  güzəştlərinə,  daha  0.5  mlrd.  dolları  infrastruktura  və 

regional inkişafa, qalan vəsaitin isə yolların salınmasına, enerji 

təchizatına sərf olunacaq.                                                                                                                                                       

   Dəyəri  ölkənin  ÜDMun  2.3%-ə  bərabər  olan  paket  cari  ilin 

büdcə  xərclərini  6.25%  artıracaq.  Bunun  üçün  milli  neft 

fondunun xərc vəsaitlərin 5.2% artırmalı olacaq. Avropa 2009-

cu  ilə  öz  iqtisadiyyatını  qurtarmaq  üçün  yeni  planlarla  daxil 

olur.  Almaniya  artıq  50  mlrd  avroluq  proqram  qəbul  edib. 

Fransa 


və 

Böyük 


Britaniyada 

bu 


addımı 

atmaq 


niyyətindədir.Ancaq  böhranla  mübarizə  üçün  bu  məbləğ  bəs 

etməyə  də  bilər.Avropa  ölkələri  böhranla  mübarizə  üçün  bu 

məbləği  artırmaq  niyyətindədirlər.  Bu  haqda  birinci  Almaniya 

çıxış  edib.  Almaniya  hökümətinin  böhranla  mübarizəyə 

hazırladığı  məbləğ  50  mlrd.  avro  (67.02  mlrd$)  dəyərində 

hesablanır  və  iki  il  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.Buna  qədər 

Avropa  Şurası  əməkdaşları  və  həmçinin  BVF  və  İqtisadi 


 

 

103



103 

Əməkdaşlıq  və  İnkişaf  Təşkilatı  Almaniyadan  Avropa 

ölkələrinin  sağlam  iqtisadiyyatı  üçün  daha  böyük  səy 

göstərməyi  tələb  etmişlər.  Almaniya  höküməti  infrastruktur 

layihələrinə,  elmə,  həmçinin  yeni  texnologiyaların  inkişafına 

təqribən  17  mlrd  avro  xərcləmək  fikrindədir.  Ümumiyyətlə, 

təqribən 18 mlrd. avro vergi azalacaq. Xüsusilə, gəlirdən vergi 

və  ev  təsərrüfatı  və  biznesdən  yığılan  tibbi  sığorta 

azaldılacaqdır. 

    Başqa  Avropa  ölkələri  də  Almaniya  kimi  antiböhran 

paketləri  hazırlayırlar.  Fransa  prezidenti  Nikola  Sarkozi 

banklara 

10.6 

mlrd. 


avro 

ayırmaqı 

planlaşdırır.                                                                                                     

Böyük  Britaniya  höküməti  şirkətləri  və  iş  yerlərini  xilas  emək  

üçün genişmiqyaslı maliyyə sektoruna dayaq planını hazırlayır. 

Hökümət  əsas  3  istiqamət  götürmüşdür:  kiçik  və  orta  biznes 

üçün  kredit  təminatı,  problemli  şirkətlərə    kömək  fondunun 

yaradılması və aktivlərin  siyahısının genişləndirilməsi. Birinci 

istiqamət  çərçivəsində  kiçik  və  orta  müəssisələrə  kreditlərin 

ayrılmasının  75%-i  hökümət  tərəfindən  ayrılan  məbləğ 

hesabına, 25% isə bankların hesabına örtüləcək. 

     Hökümət  həmçinin  banklarla  birlikdə  xüsusi  kömək 

fondunun yaradılması mümkünlüyünü müzakirə edir: belə fond 

çətinlik  yaşayan  şirkətlərə  səhmlərin  istiqrazlarla  dəyişməsinə 

imkan verəcək və xərcləri azaldacaq. 

     Qlobal  böhrandan  ən  çox  əziyyət  çəkən  ölkələrdən  biri 

Rusiyadır.  Rusiyada  işsizlik  artmış,  maliyyə  fəaliyyətində, 

ticarət və tikintidə qeyri-stabil vəziyyət yaranmışdır.  

     Moskva  statistika  mərkəzinin  məlumatına  görə,  məhsul 

istehsalı  8,7%  azalıb.  Əmək  haqlarının  gecikməsi  93%  artıb. 

Sənayedə azalma 10,8% təşkil edir. 2009-cu ildə işsizlik 2008-

ci  illə  müqasiyədə  təxminən  45%  artaraq,  2008-ci  ildəki  6,1% 

səviyyəsindən 11%-ə çatacaq. 

    Təkcə Moskva höküməti 2009-2010-cu illərdə  uyğun olaraq 

böhranın  qarşısını  almaq  üçün  30  və  40  milyard  rubl  sərf 

 

 



104 

104 


etməyi  planlaşdırır.  2008-ci  ildə  böhranla  mübarizəyə  Moskva 

höküməti tərəfindən artıq 5 milyard rubl yönəldilib.  

   Böhranın  bu  mərhələsində  təkcə  maliyyə  alətlərinin  deyil, 

idarəetmə  faktorlarının  hərəkətə    gətirilməsi,  nəzarətin 

gücləndirilməsi, qənaət rejiminə əməl olunması hətta psixoloji-

mənəvi amillərin hərəkətə gətirilməsi tələb olunur. 

 


Yüklə 0,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin