Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizika fakulteti elektr texnikasi kafedrasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI
FIZIKA FAKULTETI
ELEKTR TEXNIKASI KAFEDRASI
MUSTAQIL ISH
Mavzu: Relyativistik dinamika elementlari
Bajardi:_______________________________
Qabıl qildi:____________________________

Reja

Reja

1. Voqealar orasidagi interval.

2. Тezliklarni qo`shishning relyativistik qonuni

3. Relyativistik impuls

4. Relyativistik dinamikaning asosiy qonuni

5. Massa bilan energiya orasidagi bog`lanish

Тayanch so`z va iboralar: invariant, interval, relyativistik

Тayanch so`z va iboralar: invariant, interval, relyativistik

mexanika, klassik mexanika, impuls, nisbiylik

nazariyasi , kinetik energiya, to`liq energiya.

Voqealar orasidagi interval. Har qanday hodisani qayerda va qachon

sodir bo`lganini x,y,z koordinatalar va t vaqt bilan harakterlash mumkin. K

inersial sanoq tizimining biror A(x,y,z) nuqtasida t1 vaqtda sodir bo`layotgan

ikkita voqeani orasidagi masofa

orqali (interval) deb ataladi. Ikkala hodisa bo`layotgan nuqtalar orasidagi

masofani

va t2-t1 vaqt ayirmasini t 12 belgilasak

Ikkita hodisa orasidagi oraliq kattaligi hamma intersial sanoq tizimlarida

bir hil ekanligini ko`rsatish mumkin. t=t2-t1, x=x2-x1, y=y2-y1, z=z2-z1, deb belgilab (1) ifodani quyidagicha yozish mumkin.

K1tizimida huddi shu voqealar orasidagi oraliq

Lorens almashtirishlariga asosan S12=S112 ekanligini isbotlash mumkin.

Demak (1) bilan ifodalangan oraliq bir inersial sanoq tizimidan boshqasiga o`tganda invariant hisoblanadi Тezliklarni qo`shishning relyativistik qonuni. Тezliklarni o`shishning relyativistik qonuni

Demak (1) bilan ifodalangan oraliq bir inersial sanoq tizimidan boshqasiga o`tganda invariant hisoblanadi Тezliklarni qo`shishning relyativistik qonuni. Тezliklarni o`shishning relyativistik qonuni

Agar jism x o`qa parallel harakat qilayotgan bo`lsa, uning K tizimiga

Agar jism x o`qa parallel harakat qilayotgan bo`lsa, uning K tizimiga

Nisbatan u1 tezligi esa us 1ga mos tushadi.

Agar u1=c deb faraz qilinsa (1) dan

Demak, agar qo`shiluvchi u1 va  tezliklar s dan ortiq bo`lmasa, natijaviy u tezlik ham s dan ortiq bo`laolmaydi. Demak tezliklarni qo`shishni relyativistik qonuni Eynshteyn postulatlariga mosdir. Relyativistik impuls. Relyativistik dinamikaning asosiy qonuni. Nisbiylik nazariyasining zaminida yotuvchi ikki postulatning birinchisiga asosan, fizika qonunlari barcha inersial sanoq tizimlarida bir hil ko`rinishga ega, ya’ni Lorens almashtirishlariga nisbatan invariant bo`lishini ko`rsatadi. Lorens almashtirishlariga nisbatan invariant bo`lishi uchun moddiy nuqta impulsi

bilan harakatlanayotgan jism massasi m ni relyativistik massa, m0 ni esa tinch

bilan harakatlanayotgan jism massasi m ni relyativistik massa, m0 ni esa tinch

holatdagi jism massasi deb ataladi. Formula (1) bilan ifodalanuvchi impulsga

relyativistik impuls deb ataladi va uni umumiy ko`rinishda quyidagicha yozish

mumkin

Massa bilan energiya orasidagi bog`lanish. Nisbiylik nazariyasi massa

Massa bilan energiya orasidagi bog`lanish. Nisbiylik nazariyasi massa

bilan energiya orasida bog`liqlik borligini isbotlab beradi. Katta tezlik bilan

xarakatlanayotgan jism massasi m tinch turgan shu jism massasi m0 dan katta

bo`lib harakat tezligi  ga bog`liq ravishda

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

• Yusupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari, -Toshkent, 1997 y.
• Yusupbekov N.R. va boshqalar. Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish., -Toshkent, 1982 y.
• Mansurov X.N. Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish,-Toshkent 1987 y.
• Abdusamamadov, Zakirov, Ziyayev Fizik va kolloid kimyo Toshkent S.N. Aminov, M.M. Qurbonova, M.M. Raxmatulla е va
• FIZIK VA KOLLOID KIMYO FANIDAN O`QUV - USLUBIY MAJMUA Toshk е nt

Diqqatingiz uchun raxmat

Diqqatingiz uchun raxmat