Биология ва экология соҳасидаги инновациялар

Fitotsenoz. fitotsenoz o’simliklar jamoasi bilan bir narsa hisoblanadi va quyidagicha 
ta’riflanadi: “Tashqi muhit bilan doimiy aloqada bo’ladigan, ma’lum bir hudutda uchraydigan 

---

22
22
o’simliklar guruhi fitotsenoz” deb ataladi. fitotsenozga o’rmon, o’tloq, cho’l, sahro, tog’, yaylov, 
botqoq, to’qaydagi o’simliklar jamoasi kiradi. Bular ham, o’z navbatida, kichik-kichik bo’laklarga 
bo’linadi. masalan, cho’l fitotsenozi, qumli cho’l, shuvoqli cho’l, gipsli cho’l, sho’rli cho’llar 
fitotsenoziga bo’linadi.
fitotsenozda ko’plab turlar mavjud bo’lib, alohida turlarning har xil holatdagi (urug’, ko’chat, 
yetilgan, qari, quriyotgan) individlar yig’indisi senopopulyatsiya deyiladi. har qanday fitotsenoz 
biotsenozning muhim bir qismi hisoblanadi. geobotanika fani o’simliklarni ikki tomonlama 
o’rganadi. Birinchidan, o’simliklarning tarkibiy qismiga kirgan o’simlik turlarini, kkinchidan, 
o’simliklar jamoasini, qoplamini o’rganadi. shu nuqtai nazardan, ikkita tushunchani aniqlash 
shart. 
1. o’simliklar florasi. o’simliklar florasi o’simlik turlarining qadimdan hosil bo’lgan guruhi. 
Bu ma’lum geografik joyga tegishli bo’lib, uning hozirgi tabiiy sharoiti o’tmishi bilan bog’liq. 
yer yuzasidagi boshqa floralar bilan doimiy munosabatda bo’ladi. flora tushunchasi ma’lum 
hududdagi barcha o’simliklarning turlarini o’z ichiga oladi. Qisqacha aytganda ma’lum bir joyda 
o’suvchi o’simlik turlarining yig’indisi yoki ro’yxatini tushunamiz. 
2. o’simliklar jamoasi. o’simliklar jamoasi deganda yer yuzasining har xil ekologik sharoitida 
o’suvchi o’simliklar uyushmasini tushunamiz. o’simliklar qoplami inson xo’jalik faoliyati ta’sirida 
doimiy ravishda o’zgarib turadi. mehnat mahsuli sifatida sun’iy jamoalarni insonlar barpo etib 
turadi. geobotanika tizimini, sistematik taksonlari, birliklarini o’simliklar sistematikasi tizimidan, 
taksonlaridan, birligidan farqlash lozim. Tip, senotip, formatsiya (jamoa), assosiatsiya (qavm) lar 
geobotanik tizim hisoblansa, bo’lim yoki tip, sinf, ajdod yoki qabila, oila, turkum yoki avlod, tur 
esa sistematik tizim hisoblanadi. 
foydalanilgan adabiyotlar
1. djumaniyozova m.P. geobotanika. o’quv-uslubiy qo’llanma.
2. Рахимова Т. Т. “Ўсимликлар экологияси” ва “Фитоценология.

---

23