Биология ва экология соҳасидаги инновациялар

22
“BIoloGIYA FAnInI o’QITISH JARAYonIdA Ko’RGAZMAlI VoSITAlARdAn 
SAMARAlI FoYdAlAnISH”
Boymirzayeva Muyassar Toshpo’latovna
Namangan shahar 31 – sonli maktab o’qituvchisi
Annotatsiya: mazkur maqolada biologiya fanini o’qitish jarayonida zamonaviy ko’rgazmali 
vositalardan keng ko’lamda foydalanish, o’quvchi yoshlarning bilim- salohiyatlarini yanada 
yuksak cho’qilarga ko’tarishi haqida ma’lumotlar keltirib o’tilgan.
Kalit so’z: ko’rgazmali vositalar, natural ko’rgazmalar.
maktablardagi umumiy pedagogik jarayonning muhim tarkibiy qismiga aylangan an’anaviy 
hamda noan’naviy dars mashg’ulotlarini o’tilishi mobaynida ko’rgazmali vositalarning (oddiy 
doskada ko’rsatiladigan vositalardan tortib, multimediya, video rolik ko’rinishidagi ko’rgazmali 
vositalar, rasm, virtual laboratoriya ishlari hamda jonli ko’rinishdagi tabiiy o’simlik , hayvon, 
qush va x.k.) unumli foydalanishning afzaliklarini ko’rsatib berishdan iborat. Zero buyuk 
xitoy faylasufi Konfutsiyning shunday so’zlari bor: “aytsang esimdan chiqaraman , ko’rsam 
eslab qolaman, ushlab ko’rib foydalansam anglab yetaman”. Bu so’zlar qanchalik haqiqat 
ekanligini hayotiy tajribalar orqali ko’rish qiyin emasligi hammamizga ayon. Biologiya fanini 
o’qitish jarayonida sinfda hamda laborotoriya mashg’ulotlarida ko’rgazmali vositalardan 
unumli foydalanilsa, fanning o’qitish jarayonida o’quvchilarning bilim saviyasi yuqori bo’lishi 
ta`minlanadi. o`qitish jarayonida ko`rgazmali metodlarning qo`llanilishi, o`quv materiali 
mazmunidan kelib chiqqan holda ob`yektlar va hodisalarni hissiy idrok etish, ularni taqqoslash, 
o`ziga xos xususiyatlarni aniqlash, umumlashtirish, sintezlash, xulosa yasashga imkon beradi. 
Ko`rgazmali metodlar o`qitish jarayonida og`zaki, amaliy, mantiqiy, muammoli metodlar bilan 
uyg`un holda qo`llaniladi. o`qitish jarayonida ko`rgazmali metodlardan o`z o`rnida va samarali 
foydalanishning quyidagi afzalliklari mavjud: 
- o`quvchilarda ko`rgazmali obrazli tafakkurni rivojlantirish, o`quvchilarning bilish faoliyatini 
faollashtirish, aqliy faoliyat usullarni egallash; 
- biologik ob`yektlarni kuzatish, ular ustida tajribalar o`tkazish, olingan nazariy bilimlarni 
amaliyotga qo`llash, o`rganilgan hodisalarni sxema, jadvallar asosida aniqlashtirish va tasniflash 
imkonini beradi. 
Biologiyani o`qitishda foydalaniladigan ko`rgazmali vositalar sirasiga 
quyidagilar kiradi: 
- tabiiy va tirik ob`yektlar gerbariylar, kolleksiyalar, mikro va ho`l preparatlar, xona 
o`simliklari, tirik tabiat burchagida boqiladigan hayvonlar va x.k; 
- real ob`yektlarni aks ettiruvchi maxsus tayyorlanadigan tasviriy vositalar, jadvallar, sx-
emalar, rasmlar, modellar, mulyajlar va boshqalar; 
- o`qitish texnik vositalari o`quv kinofil’mi, diafil’m, diapozitivlar, videolavhalar va h.k. 
- o`qitishning mul’timediali vositalari Ehm ning ta`lim dasturlari, elektron versiya va dars-
liklar, ovoz, animatsiya, dinamik harakat va uch ko`lamli tasvirni o`zida mujassamlashtirgan 
mul’timedialar va h.k. 
natural ko’rgazma qurollarga tirik o’simlik, hayvonlar, ularning gerbariy va kollektsiyalari 
yoki urug saqlanayotan preparatlari kabilar kiradi. natural ko’rgazma qurollar o’quvchilarda 
organizmlar haqidagi bilimlarini boyitadi. Ular o’rganilishi lozim bo’lgan organizmlarni rangi, 
shakli, o’lchamlari, xatti – xarakatlarini ko’rib, puxta bilim olishadi. 
yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, ko’rgazmali vositalarni mavzularga moslab, dars jarayonida 
o’rinli foydalanish dars samaradorligini yanada oshiradi.
foydalanilgan adabiyotlar va elekton ta’lim resurslari: 
1. avliyokulov n.X.” Zamonaviy o’qitjsh texnologiyalari” -Toshkent, 3001.
2. niyozov .Q.a. ”Biologik ta’lim jarayonida o’quvchilar kompetentligini rivojlantirish aso-
slari”.namangan .2017 yil.
3. WWW.pedagog uz

---

21