BİR: kuantum fiZİĞİ Bilimin Evriminin Özeti



Yüklə 0,99 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/7
tarix09.04.2020
ölçüsü0,99 Mb.
#30805
1   2   3   4   5   6   7
438874245-Dv


Bilimsel  İlke  
Galile   evreni   gözlemenin   ötesinde   fiziksel   olayları  
inceleyen   deneyler   yaptı.   Kendisine   belki   “modern   bilim  
dünyasının   babası”   denebilir.   Ancak   bulguları,   diğer   bir   dev  
âlimin   buluşlarının   yanında   küçük   kalabilir.   Bu   da   İsaac  
Newton’dur.   Newton,   yaptığı   deneylerin   açıklamasında  
matematik   kullanmıştır.   Önce   gözlemiş,   sonra   da   karar  
vermiştir.  Bununla  beraber  bütün  evrenin  başta  Tanrı  tarafından  
kurgulanıp   yaratıldığını   da   söylemiştir.   Kendi   kozmik   sisteminin  
“her  türlü  şüphenin  ötesinde  akıllı,  her  yerde  hazır  ve  nazır  bir  
yaratanın  olduğunu  kanıtladığını”  söylüyordu.  Ve  ekliyordu  “bu  
yaratan  matematik  ve  geometri  konularında  çok  bilgili…”.  
İleri  gelen  eseri  “Principia  Matematica”da  diyordu  ki:    
“eskiler...   Doğal   nesnelerin   incelenmesinde   mekanik  
bilimini   iyi   kullandılar,   modernler   ise   olağanüstü   algıları   ve  
başlıca  formları  bir  kenara  atıp  doğayı  matematikle  izah  etmeye  
yöneldiler,   ben   ise   bu   kitabımda   matematiği   felsefeyi   besleyen  

16  
 
bir   şekilde   kullandım....   Birçok   nedenden   ötürü   her   şeyin  
maddelerin   parçacıklarını   yöneten   bazı   kuvvetlerin   ya   bu  
parçacıkları   birbirinden   iterek   ayırmak   ya   da   birbirine   çekerek  
birleştirip  
bütünleşik  
şekiller  
oluşturmak  
olduğunu  
düşünüyorum.  Bu  kitapta  yazdıklarımın  bunu  ya  da  daha  doğru  
bir  felsefi  olguyu  açıklamasını  umuyorum.”  
Newton’un   yer   çekimi   kanununu   bulması   ile   beraber  
evrenin  keşfine  gerçekten  başlandı.  Bu  araştırma  kolay  olmadı,  
birçok   kör   noktaya   saplanıldı   ve   bunlar   aşıldı.   Nihai   çözümlere  
varıldığı   sanıldı   ancak   böyle   olmadığı   hayal   kırıklığı   yaşanarak  
anlaşıldı.   Yalnızca   100   yıl   önce   tüm   evren   güneş   sisteminden  
ibaret   sanılıyordu.   Ancak   geliştirilen   güçlü   teleskoplarla   yapılan  
gözlemler   bunun   böyle   olmadığını,   sönük   tek   yıldızlar   sanılan  
nesnelerin  aslında  yıldız  kümeleri  olduğunu  gözler  önüne  serdi.  
Bunların  her  birinde  milyarlarca  yıldız  var  idi.  Evrenin  muazzam  
büyüklükte  olduğu  ve  giderek  genişlediği  bulgular  arasında  idi.  
Kozmologlar   uzayın   derinliklerini   araştırırken   fizikçiler  
ters   bir   yönde   yol   alıyorlar,   değişik   renk   ve   lezzetleri  
inceliyorlardı.   Fizikçilerin   tam   ellerindeki   deneysel   araştırma  
imkânlarının   sınırına   geldiklerini   sandıkları   anda   evrenin   onlar  
için   tam   bir   laboratuar   olduğu   ortaya   çıktı.   İlim   adamları  
kozmoloji   ve   fizik   bulgularını   yeterli   ölçüde   matematik   ile  

17  
 
süsleyerek  zamanda  geri  gitmeye  başladılar,  evrenin  çok  küçük  
olduğu  zamana,  hatta  hiç  olmadığı  zamana  kadar  yol  aldılar.  
Modern   teleskoplar   geçmiş   zamanda   meydana   gelen  
göksel  olayları  gözlüyorlar.    
İşte   soru:   Geçmişte   olanlar   gözlenebildiğine   göre  
“zaman”   var   mı?   Ya   da   zamanın   yalnız   ileriye   doğru   aktığını  
söyleyebilir  miyiz?  
 
Evrenin  Başlangıcı  (ve  Bizim  Başlangıcımız)    
Bilim   adamları   evrenin   14   milyon   yıl   önce   “büyük  
patlama   ile”   oluştuğunu   söylerler.   Ancak   matematik   bağıntıları  
bu   ilk   ana   yaklaştıkça   daha   yaklaşık   bir   hale   gelir.   Bununla  
beraber   “büyük   patlama”da   saniyenin   milyonda   biri   kadar   bir  
zaman   içinde   ne   olduğu   hakkında   yeterli   bilgileri   olduğuna  
inanırlar.   Bu   zamanda   her   şey   çok   sıcak   idi   ve   "lepton”   ve  
"quark"  adı  verilen  parçacıklardan  meydana  gelen  bir  çorba  gibi  
idi.      Bu   çorba   zamanla   soğudu   ve   genişledi.   Kat   kat   üstüne  
yapılar  oluştu.  Nötrinolar,  elektronlar,  atomlar,  yıldız  galaksileri,  
galaksi  kümeleri  ve  süper  galaksiler....  
Bu   gün   görülebilir   evrende   100   trilyon   galaksi   olduğu,  
bunların   her   birinde   de   100   trilyon   yıldız   var   olduğu   biliniyor.  
Galaksiler   birbirlerine   yerçekimi   güçleri   ile   bağlı   olup   ilim  
adamlarına   göre   gizemli   bir   “kara   madde”nin   içinde   bir   “kara  

18  
 
enerji”   ile   beslenerek   gittikçe   artan   bir   hızla   durmadan  
genişliyor.  Nereye  doğru?  Sonu  olmayanın  sınırına  doğru  mu?    
Değişim  
Diğer  yandan,  evren  soğuyup  genişledikçe  özellikleri  de  
değişti.  
Fizik   âlimlerinin   saydığı   dört   kuvvet   vardır:  
Elektromanyetik,  Zayıf,  Kuvvetli  ve  Yer  Çekimsel.    
Elektromanyetik   kuvvetler   mıknatısları   besledikleri   ve  
radyo,   bilgisayar,   elektrik   jeneratörü   gibi   araçları   çalıştırdıkları  
gibi   bizim   parçalarımızı   da   bir   arada   tutarlar.   Zayıf   ve   kuvvetli  
kuvvetler   ise   çok   küçük   parçacıkları   bazen   birleştirir   ve   bazen  
ayırırlar.  
Yer   çekimi   uzun   mesafeler   içinde   etkisini   gösterir   ve  
gezegenleri   yörüngelerinde,   yıldızları   kümelerinin   içinde   ve   bizi  
de   dünyanın   üstünde   tutar.   Bu   kuvvetler   belirgin   ve   uzun  
mesafelerde   inanılmayacak   derecede   etkin   olan   kuvvetlerdir.  
Ancak  bu  kuvvetlerin  matematiksel  ifadeleri  tüm  bunların  diğer  
tek   bir   kuvvetin   bileşenleri   olabileceğini   göstermiştir.   Birçok  
bilim   adamı   bunların   hepsinin   “yer   çekimi”   denilen   kuvvet   ile  
birleştirilerek   “her   şeyin   teorisi”   denilen   bir   teori   ile  
açıklanabileceğini  söylemektedirler.  
Bu   dört   kuvvetin   etkileşimindeki   en   ufak   değişiklik   çok  
büyük   farklar   yaratmaktadır.   Örneğin   kimi   hallerde   dört  

19  
 
kuvvetten   iki   tanesinin   bileşimindeki   yüzde   10   oranındaki   bir  
fark,  birçok  nedenle  evrenimizi  yaşanamaz  kılacaktı.  
Bu   durumda   dışarıdan   bakıldığında   evren   çok   akıllı   bir  
yaratan   tarafından   insanın   yaşamına   uygun   şekilde   tasarlanmış  
görünmektedir.  Diğer  bir  deyişle  Evren,  yaşam  için  “tam  uygun”  
bir  bileşim  içinde  yaratılmıştır.    
Pekiyi  ama  her  şey  neden  bu  kadar  iyi  şartlarda  oluştu?  
Gerçi   soruşturuluyor,   tartışılıyor   ama   bana   sorarsanız  
hiçbir   bilimsel   çözüm,   bunun   niçin   ve   nasıl   böyle   olduğunu  
açıklamadıkça  yeterli  sayılamaz.    
Buna  cevap  olarak  bizim  tüm  anlayışımızın  ötesinde,  her  
şeye   kadir   bir   yaratanın   bu   mükemmelliği   ortaya   getirdiğini  
düşünmek  bir  çıkış  yoludur.    
Ancak   hatırlayalım   ki   biz   insanlar   düşünen   yaratıklarız.  
“Kim?   Neden?   Nasıl?   diye   sorgularız.   Bu   nedenle   biraz   daha  
derine   inelim.   Derde   deva   olur   mu   bilemem   ama   bu   yolda  
Kuantum  Fiziğini  anlamaya  çalışalım.    
Hemen   söylemeliyim   ki   bu   macerada   acayip   olaylar   ve  
kurallar  dizisi  ile  karşılaşacağız.  
Öyle   ki   Kuantum   teorisinin   babalarından   Niels   Bohr  
“kuantum   teorisi   kimi   şoke   etmemişse   o   kişi   kuantum   teorisini  
anlamamıştır”  demiştir.  
 

20  
 
Niçin  Kuantum  Fiziği?    
Newton  tarafından  ortaya  atılan  yer  çekimi  alanı  teorisi  
ve  buna  koşut  sayılan  elektromanyetik  alan  teorisi  bu  alanların  
eter  denilen  bir  ortam  içinde  sürekli  olduğunu  ve  her  yerde  her  
zaman  etkin  olduğunu  söylerler.    Bu  tür  bütünsel  teorilerin  çok  
şık   matematik   modellemeleri   yapılmış,   bu   modeller   sınanmış,  
doğrulukları   saptanmıştır.   Diğer   yandan   madde   süreksizdir,  
parçalardan   oluşur.   19.   Yüzyılın   ikinci   yarısında   maddenin  
atomik  teorisi  oldukça  geliştirilmiş,  ancak  bu  teoriler  deneylerle  
yeterince   sınanmamıştı.   Bu   nedenledir   ki   pek   çok   bilim   adamı  
hala   tümleşik   alan   teorileri   üzerinde   duruyor,   pek   çok   olayı  
bunlarla  açıklamayı  yeğliyorlardı.  
20.  yüzyılda  bu  görüşten  uzaklaşmak  gerekti:  Önce  eter  
ortamının   var   olmadığı   anlaşıldı.   Bunu   takiben   atomik   teorinin  
doğruluğu  ispatlandı.  Ayrıca  ışığın  foton  denilen  parçacıklardan  
oluştuğu,   fiziksel   âlemin   de   ayrık   parçacıklardan   meydana  
geldiği  görüldü.  Böylece  bütünsellik  yerini  ayrılıkçılığa  bırakmaya  
başladı.  
İşte   bu   nedenlerledir   ki   Kuantum   Fiziği   maddesel  
olayların  ayrık  düzenlerini  incelemek  üzere  sahneye  çıktı.    
 
Kuantum  Fiziğini  Tanıyalım  

21  
 
Konuya   girerken   önce   anlatımda   genel   olarak  
kullandığım   “Kuantum   Fiziği”   deyimini   “Kuantum   Mekaniği”  
deyimi  ile  değiştirilebilir  bir  terim  olarak  kullandığımı  açıklamak  
isterim.  
Bu   metinde   amacım   Kuantum   Fiziğini   anlaşılabilir   bir  
şekle  sokarak  anlatmaya  çalışmaktır.    
Kuantum  kelimesi  Grekçe  paket  anlamındadır.  Bu  Fiziğin  
konusu   enerjidir.   Onun   için   de   adı   enerji   paketleri   anlamına  
gelen  Kuantum  kelimesini  içerir.    
Kuantum   Fiziği   dünyamızdaki   nesnelerin   nasıl   var  
olduklarını,   evrendeki   olayları,   fiziksel   nitelikleri   açıklamaya  
çabalayan  bir  ilim  dalıdır.  Bunu  yaparken  Evrendeki  tüm  olguları  
en   küçük   ve   asli   bileşenlerine   kadar   parçalar,   onların   nasıl   ve  
hangi  kaynaktan  oluştuklarını  kavramaya  çabalar.  
Bu   bilim   dalında   yargılar   daha   çok   deneysel   bulgulara  
dayanır.   Olayların   “niçin”   meydana   geldiği   hakkında   bir   söylem  
yoktur.   Nesnelerin   “nasıl”   davrandıkları   deneylerle   elde   edilen  
bulgulara  dayanarak  açıklanır.    
Yukarıda   kullanılan   “var   oldukları”   deyimi   kişiye   ister  
istemez   var   oluş   felsefesini   anımsatır.   Kuantum   Fiziğine  
gerçekten   de   “var   oluş   felsefesinin   bilimsel   tamamlayıcısıdır”  
diyebiliriz.    

22  
 
 
Kimi   araştırmacılar   derler   ki   Kuantum   Fiziğinin   ortaya  
koyduğu   bulgulara   göre,   düşünceleriniz,   heyecanlarınız   hatta  
hayattaki  başarı  eşiğiniz  birbirleri  ile  karmaşıktırlar.    
Nick   Herbert   “Kuantum   Gerçeği”   (Kuantum   Reality)  
isimli   kitabında   vücudumuzun   tek   varlık   olan   evrenin   bağlantılı  
bir   parçası   olduğu   fikrindedir:   “Fizikçiler   vücudumuzun  
atomlarının   ışıktan   hızlı   hareket   eden   bir   dokudan   örülmüş  
olduğunu   keşfettiler”   der   ve   Einstein’ın   şu   sözünü   aktarır:  
“İnsanoğlu   evren   denilen   bütünün   zaman   ve   mekân   ile  
sınırlandırılmış   bir   parçasıdır.   Kendisini,   düşüncelerini   ve  
hislerini   bilincinin   görsel   bir   aldatmacası   sonucu   her   şeyden  
ayrıymış   gibi   algılar.   Bu   aldatmaca   bizim   için   bir   hapishane  
gibidir.   Bizi   şahsi   arzularımızla   ve   yakınımızdaki   birkaç   kişi   için  
duyduğumuz   yakınlıkla   baş   başa   bırakır.   Görevimiz   bütün  
canlıları  ve  tüm  güzelliği  içinde  doğayı  kucaklamak  olmalıdır.”  
 
Kuantum  Fiziği  ile  Genelde  Bilinen  Fizik  Arasındaki  Fark  
Kuantum   Fiziği   doğa   olaylarının   özünde   rastlantısal  
olduğunu   söyler.   Bu   Newton’un   “saat   gibi   çalışan”   evreninin  
fiziği  ile  karşılaştırıldığında  okuyucuyu  şok  eder.  Çünkü  Newton  
fiziğinde   evrendeki   bütün   atomların   yerlerini   ve   hızlarını   belirli  
bir   zamanda   bilirsek   o   evrende   gelecek   fizik   düzeninde   ne  
olacağını   saptayabiliriz.   Bu   modelde   evren   büyük   bir   makine  

23  
 
gibidir.   Dişlileri   birbirlerine   mekanik   bir   şekilde   kilitlenir   ve  
olaylar  böylece  düzen  içinde  yürür.    
Diğer   yandan   Kuantum   Fiziği   doğa   olaylarını   en   temel  
düzeyde   tamamen   gelişigüzel   olaylar   şeklinde   açıklar.   Kimi  
kurallarının   insana   acayip   gelmesinin   bir   nedeni   budur.  
Rastlantılara   bağlı   ve   olasılıklarla   tanımlanan   bir   evrende  
yaşamak  fikri  çok  da  hoş  olmasa  gerek…  
 
Cisimler  ve  Parçacıklar  
Fiziksel   dünyadaki   cisimler   moleküllerden   oluşur.  
Kuantum   Fiziği   bu   küçücük   parçacıkları   daha   da   ufalamış,   bu  
parçacıkları  atom  altı  parçacıklar  olarak  tanımlamıştır.    
Şimdi   moleküllerden   daha   küçüğe   doğru   giderek   bu  
parçacıkları  tanıyalım.  
Molekülden  
daha  
küçük  
olanı  
Grek  
bilgini  
Demokritos’un  varlığını  haber  verdiği  ve  bölünemez  adı  verilen  
“Atom”dur.  
Demokritos’un   taktığı   isim   çok   doğru   olmasa   gerek   ki  
atomun   daha   küçükleri   ışık   için   “Foton”,   ayrıca   “Lepton”,  
“Elektron”,   “Nötron”,   “Quark”   vb   isimler   taşırlar.   Bu   isimlerin  
sayısı  daha  da  fazla…Gitgide  artıyor  ayrıca...  Bu  tanıtım  boyutları  
içinde  isimlerini  öğrenmek  getirisi  fazla  olmayan  bir  uğraş  bizim  
için…    

24  
 
Anlatımımız   açısından   bu   kadar   bir   bilgi   şimdilik   yeterli  
olacaktır.  
 
Başlangıç    
1925  yılında  Einstein  olağanüstü  bir  denkleme  imza  attı:  
E=mc
2
.   Burada   E   enerjiyi,   m   cismin   kitlesini   ve   c   Işık   hızını  
gösteriyordu.   (Bir   cismin   kitlesi   cismin   ağırlığının   yer   çekimi  
katsayısı  g  olan  yaklaşık  9.81  m/sn
2
 ye  bölünerek  bulunur.)  Işık  
hızı  varılabilecek  bir  üst  hız  sınırı  gösteriyor,  bu  sınıra  varan  bir  
maddenin  enerjisi  nerede  ise  sonsuza  ulaşıyor,  diğer  bir  deyişle  
madde   enerjiye   dönüşüyordu.   Yukarıda   sözü   edilen   kimi   küçük  
parçacıklar   bu   hızlara   varırlar.   O   zaman   enerji-­‐madde-­‐enerji  
döngüsünün   varlığı   ortaya   çıkar:   Her   şey   enerji   olur   bu   çok  
küçükler  dünyasında…(  Çok  büyükler  dünyası  farklı  mı?)  
Bu   buluş   bilim   çevrelerinin   görüşlerini   kökten  
değiştirebilecek   nitelikte   olmakla   beraber   insanların   evrenin  
oluşumu   ve   niteliği   hakkındaki   fikirlerini   de   etkileyebilecek  
önemdedir.  Dediğim  gibi  bilim  adamlarının  bu  bulgudan  önceki  
bilgileri   Newton   Fiziğine   dayanıyordu.   Bu   Fiziğin   dayandığı   ilke  
her  şeyin  temelde  yer  çekimine  bağlı  olduğu  idi:  
Newton   Fiziği   17.   yüz   yılın   sonlarına   doğru   Evrenin  
Atomlardan  meydana  geldiği,  bu  atomlar  arasındaki  çekim  gücü  
nedeni   ile   atomların   birleşerek   maddeyi   meydana   getirdiği  

25  
 
yönündeki   teori   idi.   Gerçekten   de   Evren’de   var   olan,   beş   duyu  
ile   ve   diğer   araçlarla   algılanabilen,   sonsuz   küçükten   sonsuz  
büyüğe   kadar   her   nesne   Newton   Fiziğinin   ileri   sürdüğü   çekim  
gücü  nedeni  ile  atomların  birleşmesinden  oluşmuştur.    
 Bu   teori   19   yüzyılda   atomların   malzemenin   ana   yapı  
taşları   olduğu   yönündeki   bulgular   ile   güçlendirildi.   Atomların  
katı  parçacıklar  olduğu  sanılıyor  ve  bunlar  elektronlar,  protonlar,  
nötronlar   ile   beraber   tek   bir   cisim   olarak   görülüyordu.  
Einstein'ın   dünyayı   değiştiren   buluşu   ile   beraber   atomların  
bölünebileceği,   ortaya   çıkan   atom   altı   parçacıklarının   da   saf  
enerjiye  eşdeğer  oldukları  ortaya  çıktı.    Einstein  bu  keşfi  yaptığı  
zaman  bu  enerjinin  de  katı  parçacıklar  görünümünde  var  olduğu  
düşüncesinde   idi.   Diğer   bir   bilgin,   Thomas   Young   “bu   enerji  
parçacıklar   halinde   değil   dalgalar   halindedir”   diyordu.   Bu  
aşamada  diyelim  ki  iki  bilim  adamı  gerçeği  bir  elmanın  iki  yarısı  
gibi  paylaşmışlar…  
Katı  bir  fizik  ilmi  bakışı  ile  Newton  Fiziğinin  “yarı  doğru”  
olduğu   söylenirse   de   elmanın   diğer   yarısını   içeren   Kuantum  
Fiziği;   maddelerin   oluşumu   ve   varlığı   konusunda   daha   derin   ve  
daha  heyecan  verici  açıklamalar  içerir.  
Einstein’ın   buluşu   Newton   Fiziğini   bir   adım   ileri   taşımış  
ve   atomların   ve   onların   bünyesinde   olan   alt   parçacıkların  
hepsinin  saf  enerji  olduğuna  hükmetmiştir.  

26  
 
Einstein’ın  teorisinin  detaylarına  girmeden  sonsuz  büyük  
ile   sonsuz   küçüğün   onun   formülü   ile   nasıl   bağdaştırıldığını  
aşağıdaki  şematik  gösterim  ile  inceleyelim:  Sonuçta  görüyoruz  ki  
her  nesne  enerjidir  ve  her  şeyi  yaratan  bu  enerji  her  yerde  var  
olan  bir  “tek”tir.    
 E=mc
2
 
Evren   -­‐-­‐>   Evren   -­‐-­‐>   Galaksi   -­‐-­‐>   Dünya   -­‐-­‐>   Kişiler   -­‐-­‐>  
Organlar-­‐>  Hücreler  -­‐-­‐>  Moleküller  -­‐-­‐>  Atomlar  -­‐-­‐>  Atom  Altı  
Parçacıkları  =  Enerji  
 
Kişisel   bir   açıdan   bakarsak;   bizler   bir   damla   suyun   bir  
okyanusta  bulunuşuna  benzer  şekilde  sonsuz  bir  Kuantum  Enerji  
denizinin  içinde  bulunuyoruz.  
Bir   de   şunu   düşünelim:   Okullarda   hala   Newton   Fiziği  
okutuluyor  ama  Kuantum  Fiziğine  yer  verilmiyor.  O  zaman  enerji  
denilince  kişiler  elektrik,  gaz,  vs  gibi  isimlerle  adlandırılan  günlük  
enerjilerin  ayrı  şeyler  olduğunu,  bu  enerjinin  bir  “tek”  olduğunu  
bilmiyorlar.   Ancak   var   olan   her   şey;   ses,   renk,   oksijen,   rüzgâr,  
düşüncelerimiz,   hislerimiz,   vücudumuz,   çevremizdeki   eşya,  
yıldızlar,   konuşma   görme   duyularımız   vb   her   şey   bu   aynı  
enerjinin  sonucu  olarak  vardırlar.  

27  
 
Bir   fizik   konusu   matematiğin   yardımı   ile   daha   kolay  
açıklanır.  Çünkü  Matematik  bilim  çevrelerinin  kullandığı  lisandır.  
Ancak,   bu   kitabı   okuyan   her   kişi   Matematiği   bilmeyebilir   ya   da  
sevmeyebilir.  Onun  içindir  ki  işin  Matematik  kısmını  Ek  1.  Olarak  
kitabın  sonunda  sunuyorum.  Bununla  beraber  Kuantum  Teorisi  
aslında   matematik   temellerin   üzerine   inşa   edilmiş   olduğundan  
okuyucu  bu  temelden  elde  edilen  sonuçları  peşinen  kabul  etmiş  
olacaktır.  Bu  sonuçları  aşağıdaki  kısımda  sıralıyorum:  
 
Matematiksel  Anlatımdan  Çıkan  Sonuç  
1.   Schrödinger   Fonksiyonu:   Matematikte   Karakteristik  
Değer   Fonksiyonu   (Öjen   Fonksiyonu),   bu   fonksiyonun  
“Karakteristik  Değerleri”  (Öjen  Değerleri)  ve  bunlara  karşı  gelen  
“Vektörler”   vardır.   Bu   bir   dalga   fonksiyonudur.   Böyle   b
ir   dalga  
fonksiyonu,   her   biri   kendi   “karakteristik   değer”ine   karşı   gelen  
değişik  dalga  fonksiyonlarının  üst  üste  bindirilmesi  ile  oluşur.  Bu  
bindirme   olayına   “Kuantum   Süperpozisyonu”   ya   da   “Kuantum  
Bindirmesi”  denilir.       
Bu,   Şekil   1.de   gösterildiği   gibi   iki   ucu   tutturulmuş   bir  
telin   titreştirilmesi   halinde   meydana   gelecek   olan   titreşim  
elemanlarının   durumu   gibidir.   Bu   şekildeki   her   bir   titreşim  
elemanı   (bir   durgun   dalga)   kendi   karakteristik   değerine   karşı  
gelmektedir.  

28  
 
                                                             
 
                   Şekil  1.  Titreşim  Fonksiyonları  
 
Şekildeki   titreşim   (dalga)   fonksiyonları   üst   üste  
bindirildiğinde   (süperpoze   edildiğinde)   toplam   titreşim  
fonksiyonunu   gösteren   eğri   elde   edilir.   Çarpıcı   olan   nokta;  
bileşenleri   üst   üste   bindirilmiş   (süperpoze   edilmiş)   olan  
fonksiyonun,   ölçümleme   yapılmadan   önceki   anda   evrende   o  
fonksiyonun   tanımladığı   olay   için   tüm   gerçekleşebilecek  
olasılıkları  içermesidir.    Bu,  milyonlarca  ihtimal  olabilir.    
Diğer  bir  deyişle:  
Doğadaki   dalga   fonksiyonunun   her   bir   “Karakteristik  
Değer”ine   karşı   gelen   bir   çözüm   vardır,   dolayısı   ile   pek   çok  
çözüm   vardır.   Belirli   bir   anda   ve   konumda   hangi   “Karakteristik  
Değer”   değerinin   geçerli   olacağı,   diğer   bir   deyişle   hangi  

29  
 
çözümün   gerçekleşeceği   bilinemez.   Bu,   rastlantısaldır.   Kesin  
sonuç,  ancak  bir  olasılık  içinde  göz  önüne  alınabilir.    
Bir   yerde   evrende   pek   çok   olayın   belirleyici   değil,  
rastlantısal  şekilde  oluştuğunu  söyleyen  bu  sonuçtan  ötürü  ben  
denklemin   “çözümü”   deyimi   yerine   “çözümlenmesi”   deyimini  
kullanmayı   yeğliyorum.   Yabancı   literatürde   de   “fonksiyon  
çökmesi”  deyimini  anımsatan  terimler  kullanılıyor.    
2.  Parçacıklar  hem  madde  hem  dalga  olabilmektedirler.  
Bu,   aşağıdaki   çift   yarık   deneyi   ile   ayrıca   kanıtlanmıştır.  
Bilinen  
evrendeki   her   şey   bu   parçacık/dalga   varlıklarından   meydana  
gelmişlerdir.  
3.   “Heisenberg’in   Belirsizlik   İlkesi”   uyarınca   hiçbir  
maddenin   hem   konumunu   hem   hızını   (momentumunu)   aynı  
anda  doğru  olarak  bilmek  olası  değildir.Bu  ilke;  evreni  oluşturan  
parçacıkların,  dolayısı  ile  evrenin  ölçümlerle  belirlenemeyeceğini  
söylemektedir.    
4.  Enerji  hem  dalga  hem  parçacık  olabilir.  
Şimdi   yukarıda   parçacıkların   hem   madde   hem   dalga  
olduğunu   kanıtlayan   ve   Kuantum   olgusuna   biraz   daha   derinlik  
kazandıran  önemli  bir  deneye  göz  etmek  gerekir:
 
Çift  Yarık  Deneyi  
Kuantum   Fiziğinin   kimi   yerde   garipsenebilecek   olan  
özelliklerini  iyi  yansıtan  deneylerden  birisi  “Çift  Yarık”  deneyidir.  

30  
 
Bu   deney   evrende   saklı   olan   gerçeğin   ancak   gözlemlendiği  
takdirde  ortaya  çıktığını  gösterir.  
Deney   Şekil   2.de   şematik   olarak   gösterilmektedir.   İlk  
aşamada   bir   elektron   tabancası   elektronları   üstünde   bir   yarık  
bulunan   bir   duvara   doğru   ateşler.   Yarığı   geçerek   bunun  
arkasında  bulunan  ikinci  bir  duvara  çarpan  elektronların  çarptığı  
yer  yatay  bir  şerit  halinde  belirginleşir.  Demek  oluyor  ki  elektron  
yarıktan   bir   madde   parçacığı   olarak   geçmiş   ve   arkada   iz  
bırakmıştır.  
Yüklə 0,99 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin