İntraartiküler kortikosteroid enjeksiyonları (İKE)

1

ÖZET

Amaç:  İntraartiküler  kortikosteroid  enjeksiyonları  (İKE), 

osteoartritik eklemlerin konservatif tedavisinde yer alan bir 

tedavi seçeneğidir. Diz eklemi için pek çok çalışma bulun-

masına reğmen, kalça osteoartritinde etkisini değerlendiren 

çalışmaların sayısı nispeten azdır. Bu çalışmada koksartroz 

olgularında İKE’nin semptomlar ve yaşam kalitesine etki-

sinin araştırılması amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntemler: Otuz bir koksartroz tanısı olan has-

taya 7 mg betametazon floroskopi altında kontrast madde 

eşliğinde intraartiküler enjeksiyon şeklinde uygulandı. Ağrı 

şiddeti  vizuel  analog  skala  ile  (VAS-gece,  VAS-hareket, 

VAS-istirahat),  fonksiyonel  düzeyleri  Western  Ontario  ve 

McMaster  Universitesi  Osteoartrit  indeksi  (WOMAC)  ve 

yaşam kalitesi ise SF-36 ile enjeksiyon öncesi, enjeksiyon 

sonrası 24. saat, 1. hafta, 1. ay ve 3. ayda değerlendiril-

miştir.

Bulgular: Grubun tamamında enjeksiyon sonrası ilk 24 sa-

atte ve 1. haftada değerlendirilen VAS-gece, VAS-istirahat 

ağrısı  ve  VAS-hareket  düzeylerinde  istatistiksel  anlam-

lı  iyileşme  mevcuttu  (p<0,01).  1.  (p<0,05)  ve  3.  aylarda 

(p<0,05)  ise  tedavi  öncesine  göre  hastaların  tamamında, 

sadece  VAS-gece  skorunda  istatistiksel  anlamlı  düzelme 

vardı. Western Ontario ve McMaster Üniversiteleri Osteo-

artrit İndeksi (WOMAC) total skorları ve SF-36 ile değer-

lendirilen  yaşam  kalitesinde  ise  tedavi  öncesine  göre  24. 

saat, 1.hafta, 1. ay ve 3. ayda istatistiksel olarak anlamlı 

iyileşme mevcuttu (p<0,05).

Sonuç:  Kliniğimizde  uygulanan  intraartiküler  kortikoste-

roid enjeksiyonu hastaların klinik parametrelerinde, fonksi-

yonel düzeylerinde ve yaşam kalitelerinde ilk 3 ay boyunca 

anlamlı düzelme sağlamıştır.

Anahtar  kelimeler:  kalça  artrozu,  intraartiküler  enjeksi-

yon, eklem ağrısı

SUMMARY

Intraarticular Corticosteroid Injection Performed Under 

Fluoroscopy  in  Patients  with  Coxarthrosis:  Data  of  3 

Months of Follow-Up

Objective:  Intra-articular  corticosteroid  injection  (ICA), 

is a treatment option used in the conservative treatment of 

osteoarthritic joints. Although there has been a lot of work 

for the knee joint, number of studies evaluating the effect of 

ICA on hip osteoarthritis was relatively small. In this study, 

we aimed to investigate the effect of ICA on symptoms and 

on quality of life in patients with coxarthrosis.

Material and Methods: 31 patients diagnosed with coxart-

hrosis included in our study and 7 mg betamethasone in-

jection was applied under fluoroscopy. The severity of pain 

was evaluated by visual analog scale (VAS-night pain, VAS-

activity,  VAS-rest),  functional  levels  by  Western  Ontario 

and McMaster University Osteoarthritis Index (WOMAC) 

and quality of life by the SF-36 in period of pre-injection, 

post-injection 24 hours, 1 week 1 months and 3 months.

Results:  Significant  improvements  were  present  in  VAS-

rest, VAS-night pain, VAS-activity during the first 24 hours 

and 1.  week after injection (p<0.01)  and also  significant 

improvement was found in VAS-night pain during 1. month 

(p<0.05)  and  3.  months  (p<0.05)  compared  to  the  pre-

treatment measurements in all patients. There was a sta-

tistically significant improvement in Western Ontario and 

McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC) to-

tal scores and the quality of life as assessed by the SF-36 

compared to baseline during 24 hours, 1 week, 1 months 

and 3 months post-injection (p<0.05).

Conclusion: In our clinic, patients who underwent intra-

articular  corticosteroid  injection  showed  significant  imp-

rovement during the first 3 months in terms of of clinical 

parameters, functional status and quality of life. 

Key  words:  coxarthrosis,  intraarticular  injections,  joint 

pain

Koksartroz Tanılı Olgularda Floroskopi Altında 

Uyguladığımız İntraartiküler Kortikosteroid 

Enjeksiyonunun Üç Aylık Verileri

Jülide Öncü, Göksel Çelebi, Reşat İlişer, Banu Kuran, Gülgün Durlanık

Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Kliniği

Klinik Araştırma

Alındığı Tarih: 09.01.2014 

Kabul Tarihi: 24.02.2014 

Yazışma adresi: Uzm. Dr. Jülide Öncü, Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Kliniği, Şişli-İstanbul

e-posta: [e-mail]

Okmeydanı Tıp Dergisi 30(1):1-5, 2014

doi:10.5222/otd.2014.001

2

Okmeydanı Tıp Dergisi 30(1):1-5, 2014

Kalça ekleminin osteoartriti 65 yaş üstü bireylerin 

%  4’ünde  görülür  ve  özellikle  yaşlı  popülasyonda 

özürlülüğe neden olmaktadır 

(1)

. Kısa ve orta vadede 

analjezikler, fizik tedavi ajanları gibi semptom gideri-

ci tedaviler, son dönem koksartrozda ise kalça eklemi 

artroplastisi, dejeneratif kalça eklemi hastalığı teda-

vi seçenekleri arasındadır, ancak bu aşamaya gelene 

kadar  hastalar  uzun  yıllar  ağrı  çekmekte,  fonksiyo-

nu  kısıtlanmış  bir  şekilde  hayatını  sürdürmektedir 

(1,2)

.  Günümüzde  hastalığın  patolojik  progresyonunu 

engelleyebilecek  ölçüde  herhangi  bir  farmakolojik 

ajan  geliştirilememiş  olmakla  beraber,  bu  konudaki 

araştırmalar  hâlen  devam  etmektedir.  İntraartiküler 

kortikosteroid enjeksiyonunun (İKE) ise ağrıyı akut 

dönemde kontrol altına aldığı ancak hastalık progres-

yonunu etkilemediği bildirilmektedir 

(3)

. 

İKE,  sıklıkla  diz  osteoartritinin  özellikle  akut  alev-

lenme  döneminde,  tedavide  inflamasyonu  ve  ağrıyı 

azaltmak, fonksiyonu iyileştirmek amacıyla kullanıl-

maktadır, ancak hastalığın gidişine etkisinin olmadığı 

bildirilmektedir 

(2)

. Buna karşın, kalça osteoartritinde 

bu konuda yapılmış çok az sayıda kontrollü çalışma 

bulunmaktadır 

(4-6)

. İKE’nin diz osteoartritinde, özel-

likle ağrıyı gidermede plaseboyla karşılaştırıldığında 

etkili olduğu bildirilse de, kalça osteoartritindeki et-

kisi konusunda daha az veri bulunmaktadır 

(3)

.

Bu bilgiler ışığında çalışmamızda, konservatif tedavi-

ye yanıt vermeyen kalça osteoartriti olgularında İKE 

tedavisinin ağrı ve yaşam kalitesine etkisini değerlen-

dirmeyi amaçladık. 

GEREÇ ve YÖNTEM

2012-2013 yılları arasında Şişli Etfal Hastanesi Fizik 

Tedavi ve Rehabilitasyon Polikliniğine en az 4 haf-

tadır  istirahatte  ve  üzerine  basmak  ile  kalçada  ağrı 

yakınması  ile  başvuran  ve  enjeksiyon  öncesi  2  ay 

boyunca konservatif tedaviye yanıt vermeyen (NSA-

İİ, parasetamol, 10 seans fizik tedavi) 31 koksartroz 

tanısı konmuş hasta retrospektif olarak değerlendir-

meye alınmıştır. Hastaların hiçbirine daha önce kal-

ça eklemine intraartiküler kortikosteroid uygulaması 

yapılmamıştır. Kalçaya yönelik direkt grafilerde art-

rozun evrelemesi, Kellgreen-Lawrence sınıflamasına 

göre değerlendirilmiştir 

(7)

. Eklem aralığında belirgin 

daralma (<2.5 mm) ile belirgin osteofit bulunması ke-

sin kalça osteoartriti olarak kabul edilmiştir 

(7)

. Rutin 

laboratuvar testleri enjeksiyon öncesinde değerlendi-

rilip,  sistemik  enflamatuvar  bulguları  (inflamatuvar 

artrit, septik artrit, sistemik infeksiyon) olan, avaskü-

ler nekroz tanısı olan ve malignite öyküsü bulunanlar 

çalışmaya alınmamıştır.

Klinik  değerlendirmede,  ağrı  0  ile  100  mm.lik  ağrı 

skalası  olan  vizüel  analog  skala  üzerinden,  yürüme 

sırasında  (VAS-hareket),  istirahat  sırasında  (VAS-

istirahat) ve gece ağrı (VAS-gece) şeklinde değerlen-

dirilmiştir. 

Hastaların fonksiyonel düzeyleri WOMAC ile değer-

lendirilmiştir 

(8)

. WOMAC, kalça ve/veya diz osteo-

artritinde,  osteoartritle  ilişkili  disabiliteyi  değerlen-

diren  sağlık  durumu  ölçeğidir. WOMAC  osteoartrit 

indeksi  ağrı,  tutukluk  ve  fiziksel  fonksiyon  olmak 

üzere  üç  boyutu  irdeleyen  24  maddelik  bir  ölçektir 

(8)

. Maddelerin skorlaması görsel analog skala (VAS) 

veya 5’li Likert skala ile yapılabilmektedir. WOMAC 

indeksi, farmakolojik, cerrahi ve fizik tedavi alanla-

rındaki  çeşitli  girişimleri  takiben  sağlık  durumunda 

oluşan anlamlı değişiklikleri saptayabilmektedir. Ça-

lışmamızda  ölçeğin Türkçe  versiyonu  kullanılmıştır 

(8)

. Yaşam  kalitesi  ise,  SF-36  ile  değerlendirilmiştir. 

Tıbbi alanda en sık kullanılan jenerik yaşam kalitesi 

ölçeği olup, fiziksel ve mental yönden sağlığı değer-

lendiren toplam 36 maddelik 8 alt skaladan oluşmak-

tadır 

(9)

.  Bu  alt  skalalar,  fiziksel  fonksiyon,  fiziksel 

yönden rol kısıtlılığı, ağrı, genel sağlık, yaşamsallık, 

sosyal fonksiyon, emosyonel yönden rol kısıtlılığı ve 

mental  sağlıktır 

(9)

.  Türk  toplumu  için  uyarlanması 

yapılmış ve osteoartrit ve kronik bel ağrılı hastalarda 

geçerli ve güvenilir bulunmuştur 

(9)

.

Ölçümler  ve  fonksiyonel  değerlendirmeler,  enjeksi-

yon öncesi, enjeksiyon sonrası 24. saat, 1. hafta, 1. 

ay ve 3. ayda yinelenmiştir. Hastalardan enjeksiyon 

öncesi, işlem için imzalı onam formu alınmıştır.

Enjeksiyon, her hastaya aynı fiziksel tıp ve rehabili-

tasyonu uzman hekimi tarafından floroskopi altında 

kontrast  madde  eşliğinde  uygulanmıştır.  Uygulama 

öncesi  kalça  eklemine  yönelik  yapılan  USG  tetki-

kinde hastaların hiçbirinde kalça ekleminde efüzyon 

saptanmamıştır.  Doppler  USG  ile  arteriyel  yapılar 

belirlenip, ekarte edildikten sonra, femur baş-boyun 

bileşkesi  belirlenmiştir.  Floroskopi  altında  anterior 

longitudinal yaklaşımla 22-Gauge spinal iğne ile ek-

3

J. Öncü ve ark., Koksartroz Tanılı Olgularda Floroskopi Altında Uyguladığımız İntraartiküler Kortikosteroid Enjeksiyonunun Üç Aylık Verileri

lem boşluğuna girilmiştir. İğne ucunun kemiğe teması 

sonrasında  anteroposterior  görüntü  alınarak  iğnenin 

yeri konfirme edildikten sonra, 2 ml non-iyonik kont-

rast madde ile 2 ml % 0.9 serum fizyolojik enjekte 

edilerek eklem kapsülü görüntülenmiştir. Eklem kap-

sülünün altında olunduğundan emin olduktan sonra, 

7 mg betametazon ile 2 ml % 1 lidokain enjeksiyo-

nu  yapılmıştır.  Enjeksiyon  sonrası  immobilizasyon 

önerilmemiştir, ancak aşırı zorlayıcı aktivitelerden ve 

kalça eklemine mekanik stres uygulamasından kaçın-

maları  tavsiye  edilmiştir.  Kalça  eklemine  günde  iki 

kez  eklem  hareket  açıklığı  egzersizleri  verilmiştir. 

Analjezik ilaç kullanımı enjeksiyon öncesi kesilmiş-

tir, takip süresince ilaç kullanımına izin verilmemiş, 

yalnızca egzersizler ev programı şeklinde reçetelen-

miştir. 

İstatistiksel  analiz: Tüm  istatistiksel  analizler  SPSS 

13.0  paket  programı  kullanılarak  yapılmıştır.  Ağrı 

ve  fonksiyonun  grup  içi  değerlendirmesinde  veriler 

tek tek karşılaştırılmıştır, karşılaştırma için Wilcoxon 

testi kullanılmıştır. 

BUlGUlAR

Otuz  bir  konservatif  tedaviye  yanıtsız  orta-şiddetli 

(Kellgren Lawrence evrelemesine göre evre 2 ve 3) 

koksartroz hastasına İKE uygulanmış ve postenjeksi-

yon birinci hafta, birinci ve üçüncü ayda klinik para-

metreleri ve fonksiyonel düzeyleri değerlendirilmiş-

tir. Hastaların hiçbirinde eklem içi efüzyon hiçbirinde 

avasküler nekroz saptanmamıştır. Enjeksiyon sonra-

sı takip edilen ilk 3 aylık dönemde ise herhangi bir 

komplikasyona rastlanmamıştır. Hastaların klinik ve 

demografik verileri Tablo 1’de özetlenmiştir. 

İlk 24 saatte tedavi öncesine kıyasla tüm ağrı para-

metrelerinde  istatistiksel  anlamlı  düzelme  olmuştur 

(p<0,01) (Tablo 2). Birinci haftadaki VAS ile değer-

lendirilen ağrı skorlarında tedavi öncesine göre belir-

gin düzelme mevcuttur (p<0,01). Birinci ve 3. ayda 

ise yalnızca VAS-gece ağrısında istatistiksel belirgin 

azalma  mevcuttur  (p<0,05).  VAS-hareket  ve  VAS-

istirahat skorlarında ise tedavi öncesine göre bir mik-

tar düzelme mevcuttur, ancak bu düzelme istatistiksel 

anlamlı bulunmamıştır (p>0,05) (Tablo 2). 

Fonksiyonel düzey açısından bakıldığında WOMAC 

skorlarında, tedavi öncesine göre 24. saat (p<0,05), 

birinci hafta (p<0,05), birinci ay (p<0,05) ve üçün-

cü  ayda  (p<0,05)  istatistiksel  anlamlı  düzelme  sap-

tanmıştır (Tablo 2). SF-36 ile değerlendirilen yaşam 

kalitesi skorlarında da tedavi öncesine göre, 24. saat 

(p<0,05), birinci hafta (p<0,05), birinci ay (p<0,05) 

ve üçüncü ayda (p<0,05) istatistiksel anlamlı düzel-

me saptanmıştır (Tablo 2). 

TARTışMA

Çalışmamızın sonuçları, orta-şiddetli konservatif te-

daviye  yanıt  vermeyen  koksartroz  tanılı  hastalarda 

kalça  eklemine  floroskopi  altında  uygulanan  İKE 

sonrasında  ilk  24.  saatte  ve  ilk  haftada  ağrının  tüm 

parametrelerinde belirgin azalmaya neden olduğunu 

ve özellikle gece ağrısındaki azalmanın ilk aydan iti-

baren 3. aya kadar devam ettiğini göstermiştir. Ayrıca 

Tablo 1. Hastaların klinik ve demografik özellikleri.

Yaş (yıl±SS)

Cinsiyet (K/E) (n)

Medeni durum (evli) (%)

Hastalık süresi (yıl±SS)

VAS-gece (mm) (ort±SS)

VAS-hareket (mm) (ort±SS)

VAS-istirahat (mm) (ort±SS)

WOMAC skoru (ort±SS)

SF-36 skoru (ort±SS) (total)

Radyolojik evreler

- Evre 2 (%):

- Evre 3 (%): 

62,3±10,1

25/6

97

5,1±0,9

98,1±1,9

97,9±2,1

98,1±1,8

86±18,9

20,1±10,1

% 25

% 75

Tablo 2. Klinik verilerin enjeksiyon sonrası takipleri.

VAS-gece

VAS-hareket

VAS-istirahat

WOMAC skoru

SF-36 skoru (total)

Enjeksiyon öncesi

97,9±1,9

a,b,c

97,9±2,1

a,b,c

98,1±1,8

a,b,c

86±18,9

x

20,1±10,1

x

24. saat

10,1±0,5

10,5±0,8

10,8±0,7

55,3±15,1

50,3±10,2 

1. hafta

20,4±0,9

22,1±0,9

24,7±1,1

58,4±18,2

56,1±11,1

1. ay

25,6±0,8

85,3±15,1

86,1±16,0

60,2±19,0

59,3±13,4

3. ay

28,9±0,9

94,3±19,8

93,3±15,9

64,1±15,4

52,0±14,0

a: enjeksiyon öncesi ve 24.saatte VAS değerleri arasındaki istatistiksel anlamlı farklılık (p<0,01); b: enjeksiyon öncesi ve ilk haftadaki VAS 

değerleri arasındaki istatistiksel anlamlı farklılık (p<0,01); c: enjeksiyon öncesi ve 1. haftadaki VAS değerleri arasındaki istatistiksel anlamlı 

farklılık (p<0,01); x: enjeksiyon öncesi ve enjeksiyon sonrası tüm WOMAC skorları arasındaki istatistiksel anlamlı farklılık (p<0,05); x: en-

jeksiyon öncesi ve enjeksiyon sonrası tüm SF-36 skorları arasındaki istatistiksel anlamlı farklılık (p<0,05).

SS: Standard sapma; Ort:ortalama; VAS: vizüel analog skala

4

Okmeydanı Tıp Dergisi 30(1):1-5, 2014

İKE, fonksiyonda ve yaşam kalitesinde düzelmeye de 

neden  olmuştur.  Bulgularımız,  enjeksiyonun  hemen 

ardından  düzelme  olması  ve  bir  süre  iyilik  halinin 

sürdüğünün gösterilmesi literatürdeki diğer çalışma-

lar ile uyumludur 

(3,5,6)

.

Dört randomize kontrollü ve 1 retrospektif çalışmada, 

intraartiküler steroid enjeksiyonunun ağrıyı azalttığı 

ve disabiliteyi düzelttiği bildirilmiştir 

(10)

. Flanagan ve 

ark. 

(5)

, artroplasti yapılması planlanan 36 koksartroz 

hastasına uygulanan İKE sonrasında, ilk ayda ağrının 

hızlı bir şekilde düzeldiğini, 3. aya kadar ise bu iyileş-

menin azalarak devam ettiğini bildirmişlerdir. Bizim 

çalışmamızda da tıpkı bu çalışmada olduğu gibi, en 

belirgin azalma gece ağrısında olmuştur ve bu üçüncü 

aya kadar devam etmiştir. Plant ve ark. 

(11)

 tarafından 

yapılan prospektif çalışmada, en belirgin azalmanın 

gece  ağrısında  olduğu  görülmüştür.  Ayrıca  ağrı  ile 

ilgili diğer parametrelerde de ilk 24. saat ve ilk haf-

tada yani erken dönemde belirgin düzelme saptanmış 

olup, bu iyileşme 3.  aya kadar giderek azaldığı göz-

lenmiştir. Kullenberg ve ark. 

(3)

, koksartroz hastasına 

floroskopi altında uyguladıkları İKE sonrasında, ilk 

ayda ağrıda belirgin azalma olduğunu, bunun 3. aya 

kadar  devam  ettiğini,  eklem  hareket  açıklıklarında 

ise düzelme olduğunu bildirmişlerdir. Çalışmamızda 

ilk 24.saatte ve ilk haftada belirgin düzelme mevcut 

iken,  1.  ve  3  ayda  eklem  hareket  açıklıklarında  bir 

miktar  ortaya  çıkan  düzelme  istatistiksel  olarak  an-

lamlı bulunmamıştır. 

Çalışmamıza  dâhil  olan  hastalarımızın  radyolojik 

evrelerine  bakıldığında  %  75’i  Kellgren  Lawrence 

evre 3, % 25’i evre 2 idi. Hastalarımızın radyolojik 

evreleri ile, ağrıda azalma ve fonksiyonda düzelme 

açısından anlamlı fark bulunmamıştır. Anlamlı fark 

bulunamaması, her iki evreye düşen hasta sayısının 

birbirinden farklı olması ile ilişkili olabilir ve bunun 

için daha fazla hasta sayısının olduğu bir çalışmaya 

gereksinim vardır. Lambert ve ark. 

(12)

 tarafından ya-

pılan çalışmada, radyolojik olarak ileri evre osteoart-

riti olan hastalarda yalnızca % 9, orta şiddette olan-

larda % 58, hafif osteoartritte ise % 90 ağrıda azalma 

olduğu bildirilmiştir. Qvistgaard ve ark. 

(13)

 da, orta 

şiddette  osteoartriti  olanlarda,  ilk  28  günde  ağrı-

da % 66 oranında azalma olduğunu bildirmişlerdir. 

Çalışmamıza dâhil olan hastaların da tıpkı bu çalış-

malarda olduğu gibi radyolojik evreleri orta-şiddetli 

düzeydeydi, ileri evrelerdeki hastalar çalışmaya dâhil 

edilmedi.  Tüm  bu  bulgulardan  hareketle,  İKE’nin 

özellikle  orta-şiddetli  düzeyde  radyolojik  ve  klinik 

bulguları olan, konservatif tedaviye yanıt vermeyen 

hasta grubunda ilk birinci ve 3. aylarda ağrı ve fonk-

siyonda belirgin yarar sağladığı söylenebilir. 

Çalışmamızda İKE, lidokain ile birlikte uygulanmış-

tır. İlk 24. saatte ortaya çıkan ağrıdaki belirgin azal-

manın, intraartiküler lidokainin etkisine bağlı olduğu 

düşünülmektedir. Ancak bu etkinin birinci haftada ve 

hatta 1. ve 3. ayda da devam etmesi intraartiküler kor-

tikosteroide bağlıdır. Yani kortikosteroid, lidokainin 

etkisinin  kaybolmasından  sonra  bile  analjezik  etki 

göstermiştir  ve  hastalarımız  bu  dönemde  analjezik 

herhangi bir ilaca gereksinim duymadıklarını bildir-

mişlerdir. Çalışmamıza benzer şekilde 40 koksartroz 

hastasına, betametazonun lidokain ile beraber intraar-

tiküler uygulandığı bir başka çalışmada da, enjeksi-

yon sonrasında ilk günde belirgin azalmanın lidokai-

ne bağlı olduğu, ilk haftadan itibaren olan düzelmenin 

ise kortikosteroide bağlı olduğu bildirilmiştir 

(10)

. Kul-

lenberg  ve  ark. 

(3)

  tarafından  yapılan  bir  çalışmada, 

kortikosteroid enjeksiyonu lokal anestezik enjeksiyo-

nu ile karşılaştırılmış ve 12 haftanın sonunda (üçün-

cü ayda) ağrı skorlarının tamamında, eklem hareket 

açıklığında  ve  fonksiyonel  durumda  kortikosteroid 

enjeksiyonu grubunda anlamlı iyileşme saptanırken, 

lokal anestezik madde enjeksiyonu grubunda belirgin 

düzelme  saptanmadığı  bildirilmiştir.  Hastalarımızın 

bu süre içerisinde analjezik kullanmadığını bildirme-

si  ve  enjeksiyon  sonrası  yan  etki  görülmemesi,  en-

jeksiyonun bu hastalarda tercih edilebilir bir seçenek 

olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, intraartiküler 

enjeksiyonun,  NSAİİ’in  kronik  kullanımını  sonrası 

yan etkilerden hastayı koruması nedeniyle ilk 3 aylık 

dönemde özellikle konservatif tedaviye yanıt verme-

yen hafif-orta şiddetteki kalça osteoartriti olgularında 

yararlı bir tedavi seçeneği olduğunu göstermektedir.

Enjeksiyon sonrası 3 ay boyunca olgularımızın hiçbi-

rinde herhangi bir yan etki görülmemiştir. Literatüre 

bakıldığında  iyatrojenik  infeksiyon  oranı  14.000-

15.000 olguda bir olgu şeklinde bildirilmiştir 

(3)

. Ay-

rıca bir miktar kondrosit ölümü olduğu belirtilse de 

steroid enjeksiyonu sonrası hızlı bir kondrosit yıkımı 

görülmediği belirtilmiştir 

(3)

. 

Çalışmamıza alınan hastalarda yalnızca ağrıda azal-

ma değil, fonksiyonel durumda da belirgin düzelme 

5

J. Öncü ve ark., Koksartroz Tanılı Olgularda Floroskopi Altında Uyguladığımız İntraartiküler Kortikosteroid Enjeksiyonunun Üç Aylık Verileri

olduğu saptanmıştır. WOMAC skorlarına bakıldığın-

da tedavi öncesine göre ilk 24 saatte başlayan fonk-

siyonel düzelme 3. aya kadar devam etmiştir. Çalış-

mamızla uyumlu olarak Atchia ve ark. 

(14)

 tarafından, 

77 koksartroz hastasına uygulanan İKE sonrası ilk 

haftada  ağrı  skorlarında  ve  tutuklukta  istatistiksel 

anlamlı azalma olduğu, ağrıdaki azalmanın sekizinci 

haftaya  kadar  devam  ettiği  ve  ayrıca  ağrıdaki  azal-

maya  paralel  olarak  WOMAC  ile  değerlendirilen 

sakatlık  düzeylerinde  de  ilk  haftadan  itibaren  olan 

düzelmenin ikinci aya kadar devam ettiği bildirilmiş-

tir. Literatüre bakıldığında ağrı ve sakatlık düzeyleri 

çalışmalarda  dikkate  alınmış  olsa  da  yaşam  kalitesi 

pek  değerlendirilmemiştir.  Çalışmamızda  diğer  ça-

lışmalardan  farklı  olarak  yaşam  kalitesi  de  dikkate 

alınmıştır. Bu amaçla SF-36 skorlarına bakıldığında, 

fonksiyonel düzeylerde olduğu gibi, tedavi öncesine 

göre ilk 24 saat ve ilk haftada başlayan düzelme ilk 

ay ve 3. ayda da devam etmiştir. Bu bulgular ışığın-

da İKE’nin, koksartroz hastalarının yaşam kalitesine 

olumlu etkilerinin olduğu söylenebilir. 

Çalışmamız literatürdeki çalışmalarla uyumlu sonuç-

lar  göstermekte  olup,  birtakım  kısıtlılıkları  mevcut-

tur. En önemli kısıtlama, kontrol grubunun olmaması, 

sonuçların  klinik  rutin  pratik  sırasında  elde  edilmiş 

olmasıdır. Ancak, retrospektif olarak elde edilen bu 

veriler sayesinde, ilk 3 ay boyunca ağrıda ve fonk-

siyonda belirgin düzelme olması ve herhangi bir yan 

etkinin görülmemesi nedeniyle, konservatif tedaviye 

yanıt vermeyen olgularda artroplastiye kadar olan sü-

reçte hem NSAİİ yan etkilerinden korunmayı sağla-

dığı düşünülmektedir. 

SONUÇ

İKE’nin konservatif tedaviye dirençli hafif-orta şid-

detteki  koksartroz  hastalarında,  atroplastiye  kadar 

olan süre içerisinde klinik pratikte güvenli ve kolay-

lıkla uygulanabilen bir tedavi seçeneği olduğu düşün-

cesindeyiz. 

KAYNAKlAR

1.  Lawrence  JS,  Bremner  JM,  Bier  F.  Osteoarthrosis: 

Prevalence  in  the  population  and  relationship  bet-

ween  symptoms  and  x-ray  changes.  Ann  Rheum  Dis 

1966;25:1-24.

2.  Sigmeth W, Krepelka M, Supper A. Intraarticular injec-

tions in arthrosis of the small and medium size joints. 

Wien Med Wochenschr 1995;145:117-119.

3.  Kullenberg B, Runesson R, Tuvhag R, Olsson C, Resch 

S. Intraarticular corticosteroid injection: pain relief in 

osteoarthritis  of  the  hip.  J  Rheumatol  2004;31:2265-

2268.

4.  Gray RG, Gottlieb NL. Intraarticular corticosteroids. An 

updated assessment. Clin Orthop 1983;177:253-263.

5.  Flanagan J, Thomas TL, Casale FF, Desai KB. Intra-

articular  injection  for  pain  relief  in  patients  awaiting 

hip replacement. Ann Roy Coll Surg Engl 1988;70:156-

157.

6.  Leveaux VM, Quin CE. Local injections of hydrocorti-

sone and procaine in osteoarthritis of the hip. Ann Rhe-

um Dis 1956;15:330-337.

 

http://dx.doi.org/10.1136/ard.15.4.330

7.  Ingvarsson  T,  Hägglund  G,  Lindberg  H,  Lohmander 

LS. Assessment of primary hip osteoarthritis: compa-

rison of radiographic methods using colon radiographs. 

Ann Rheum Dis 2000;59:650-653.

 

http://dx.doi.org/10.1136/ard.59.8.650

8.  Tüzün EH, Eker L, Aytar A, Daşkapan A, Bayramoğlu 

M.  Acceptability,  reliability,  validity  and  responsive-

ness of the Turkish version of WOMAC osteoarthritis 

index. Osteoarthritis and Cartilage 2005;13:28-33.

 

http://dx.doi.org/10.1016/j.joca.2004.10.010

9.  Koçyiğit  H,  Aydemir  Ö,  Fişek  G,  Ölmez  N,  Memiş 

A.  Kısa  Form–36  (KF-36)’nın  Türkçe  versiyonu-

nun  güvenilirliği  ve  geçerliliği.  Romatizmal  hastalığı 

olan bir grup hasta ile çalışma. İlaç ve Tedavi Dergisi 

1999;12:102-106.

10. Micu MC, Bogdan GD, Fodor D. Steroid injection for 

hip osteoarthritis: efficacy under ultrasound guidance. 

Rheumatology 2010;49:1490-1494.

 

http://dx.doi.org/10.1093/rheumatology/keq030

11. Plant MJ, Borg AA, Dziedzic K, Saklatvala J, Dawes 

PT. Radiographic patterns and response to corticoid hip 

injection. Ann Rheum Dis 1997;56:476-480.

 

http://dx.doi.org/10.1136/ard.56.8.476

12. Lambert  RGW,  Hutchings  EJ,  Grace  MGA,  Jhang-

ri  GS,  Conner  Spady  B,  Maksymowich  WP.  Steroid 

Injection  for  osteoarthritis  of  the  hip:  a  randomized, 

double-blind, placebo-controlled trial. Arthritis Rheum 

2007;56:2278-2287.

 

http://dx.doi.org/10.1002/art.22739

13. Qvistgaard  E,  Christensen  R,  Torp-Pedersen  S,  Blid-

dal H. Intra-articular treatment of hip osteoarthritis: a 

randomized trial of hyaluronic acid, corticosteroid, and 

isotonic saline. Osteoarthr Cartil 2006;14:163-170.

 

http://dx.doi.org/10.1016/j.joca.2005.09.007

14. Atchia I, Kane D, Reed MR, Isaacs JD, Birrell F. Ex-

tended  report:  Efficacy  of  a  single  ultrasound-guided 

injection  for  the  treatment  of  hip  osteoarthritis.  Ann 

Rheum Dis 2011;70:110-116.

 

http://dx.doi.org/10.1136/ard.2009.127183