Sək.26: Əkbər Qazıyev
Sək. 5.1
-
5.2: Əkbər bəy Qazıyevin kamal attestatı
40
Sək.9: Doğum şəhadətnaməsi №3124
Sək.6: Əkbər bəy Qazıyevin
şəxsiyyət vəsiqəsi
Sək.7: Əkbər bəy Qazıyevin xahişi
Qazıyev Əkbər Hüseyn oğlu 1894
-
cü ildə İrəvanda
anadan olub. Tanınmış tədqiqatçı Ədalət Tahirzadənin
məmuniyyətlə bizə təqdim etdiyi arxiv sənədlərdən məlum
olur ki, İrəvan gimnaziyasını bitirdikdən sonra o, 1914
-
cü ildə
Kiyev Müqəddəs Vladimir unuversitetinin hüquq fakültəsinə
qəbul olunub. Bir il sonra öz xahişi ilə Mosk
-
va universitetinə
köçürülüb. Ailədə nəsildən nəsilə keçən hekayətə görə,
Əkbər bəy Moskvada oxuyanda tanınmış milyonçu Savva
Mo
rozovun qızı ona vurulmuşdur. Əkbər bəy aldığı savadı,
bilik və bacarığını doğma vətənində xalqı naminə istifadə
etmək istəyir və Morozovun qızı ilə evlənmir. Əkbər bəy
Gəncədə apardığı məhkəmə işini ud
-
duqdan sonra Bakıya
qayıdanda yolda belə bir əhvalat olmuşdur. Faytona
soyğunçular hücum edir. Oğrular Əkbər bəyi tanıyanda ona
özü ilə nə istədiyini götürməyə icazə verirlər və o, yalnız
dırnağa qulluq ləvazimatını götürür. Bu əhvalat təxminən
1925-
ci ildə olmuşdu. Əkbər bəyin həyat yoldaşı Naimə
Kaşayeva Leninqradda Stroqanov adına məktəbi bitirmişdir.
Qızı Qazilə xanım Qaziyeva 1920
-
ci ildə anadan olub. O,
filoloq idi. Həyat yoldaşı Adıgözəlov Əbdülrəhman bəy
olmuşdur. Uşaqları:Fariz bəy, Nərgiz xanım, Eldar bəy. Fariz
Adıgözəlov 1946
-
cı ildə Bakıda anadan
olub, ADNU-ni
bitirib, mühəndis
-
neftçidir. Fariz Adıgözəlovun həyat yoldaşı
Nazilə xanim konservatoriyanın uşaq xorunun dirijorudur,
onların qızları Günel xanım iqtisadçı, Ülviyyə xanım isə
proqramistdir.
Qazilə xanımın qızı Nərgiz Gəraybəyova (Adıgözəlova)
41
1950-
ci ildə Bakıda anadan olub, biologiya elmləri
namizədidir, Genetika və Seleksiya İnstitutunda işləyir.
Nərgiz xanımın oğlu Cəmil bəy biznesmendir, ABŞ
-da
işləyir. Nərgiz xanımın həyat yoldaşı Vaşinqtonda Ge
-
netik ehtiyatlar institutunun böyük elmi işçisi, professor
-
Gəraybəyli Sevim Oqtay oğlu.
Adıgözəlov Eldar Əbdülrəhman oğlu 1954
-
cü ildə
Bakıda anadan olub. ADU
-
nin tarix fakultəsini bitirib, pro
-
fessordur. Qızı Qazilə xanım 1987
-
ci ildə Bakıda anadan
olub. Qərb universitetinin ingilis dili fakültəsini bitirib. Oğlu
Əbdülrəhman bəy 1989
-
cu ildə Bakıda anadan olub,
Xəzər Universitetini bitirib. Eldar Adıgözəlovun həyat
yoldaşı Nərgiz xanım lor həkimdir.
Tanınmış kino
-
operator Ömər Qazıyev Əkbər bəyin
oğludur, 1927
-
ci ildə Bakıda anadan olub, 1975
-
ci isə ildə
vəfat etmişdir. Ömər Qazıyevin həyat yoldaşı Tamara Za
-
vyalova memar, 26 Bakı komissarı (indiki Səbayıl) rayon
partiya komitəsinin ikinci katibi olub. Qızları Cəmilə xanım
Xarici Dillər
Universitetini bitirib, ABŞ
-
da yaşayır.
Qazıyev Kərim Hüseyn oğlu Yerevanda anadan olub.
Yerevan rus gimnaziyasını bitirib, Qax rayonunda rus dili
müəllimi işləyib. 1943
-
cü ildə vəfat edib. Həyat yoldaşı
–
Ziyvər xanım.Uşaqları: Qələnfir xanim və Mustafa
bəy.
Sək.34b: Kərim Qazıyev
Gülrux xanım Qədimbəyova (Qazıyeva) 1902
-
ci ildə
Ye-
revan şəhərində anadan olmuşdur. Bu, Hüseyn bəy
Qa-
ziyevin ZŞDİ
-
dən qızı Gülrux xanımın yaşı haqqında
şəhadətnamə almaq üçün etdiyi müraciət barədə
məlumatdır:
Sək.33: Gülrux x. və Zibəndə x.
42
İrəvan rus
-
tatar gimnaziyasını bitirdikdən sonra
Bakıda, indiki ADPU
-
də təhsil alıbdır. Yuxarıda adı
çəkilən insti
-
tutda müəllim işləmiş, sonra kafedra müdiri
olmuşdur. Azərbaycanda məktəbəqədər tərbiyə işinin
banilərindən olaraq maarif sahəsində böyük xidmətlərinə
görə Gül
-
rux xanım “Respublikanın Əməkdar müəllimi”
adına lay
-
iq görülmüş, 1976
-
cı ildə Bakı şəhərində vəfat
etmışdir. Gülrux xanım Qədimbəyovanın əmisinin ailəsinə
yazdığı məktubu, ilə tanış etmək istərdim. MƏKTUB
Sək. 4.1
–
4.2: Gülrux xanımın məktubu
Məktubun məzmunundan onun çox qohumcanlı, meh
-
riban insan olduğu aydın olur. Məktubda azərbaycanlıların
Yerevanda
qalmağının
sonunu
görmədiyindən
qohuml
arına öz köməkliyini təklif edib, onların Bakıya
köçməklərini tövsiyə edir.
Sək.34 a: Kamal Qədimbəyov
Sək.37: Xanımzər Qədimbəyovə
Gülrux xanımın həyat yoldaşı Kamal bəy Qədimbəyov
1898-
ci ildə İrəvanda anadan olmuşdur. Tanınmış rəssam
Mirzə Qədim İrəvaninin nəvəsi Kamal bəyin atası Ələsgər
bəy Qədimbəyov Odessa universitetinin hüquq fakültəsini
bitirmişdi. Ailədə danışılan və bizə gəlib çatan söhbətlərə
43
görə, çoxlu gəmiləri olan bir odessalı
milyonçu Ələsgər bəyi
ciddi və gələcəyi parlaq ola biləcək gənc kimi çox bəyənmiş
və öz qızını ona ərə vermək istəmişdir. Lakin Ələsgər bəy bu
təklifi qəbul etməyib. Ələsgər bəy öz həmyerlilərinə lazım
olduğunu bilərək vətənə qayıdıb, bilik və bacarığına görə
özünə layiqli yer tutaraq Tiflisdə məhkəmə hakimi
- “mirovoy
sudya” vəzifəsinə çatmışdır. 1918
-
ci ildə 42 yaşında vəfat
etmişdir. Kamal bəy Qədimbəyov Azərbaycan Dövlət
Universitetinin (indiki BDU) iqtisadiyyat fakültəsini bitirmişdir.
Uzun illər Azərittifaqın sədr müavini və başqa məsul
vəzifələrdə çalışmışdır. 1981
-
ci ildə Bakı şəhərində vəfat
etmişdir. Kamal Qədimbəyov yeyinti sənaye nazirinin
müavini olarkən bəy nəslinə mənsubluğuna görə işdən
çıxarılmışdır. Lakin ona himayədarliq edən şəxs tapıldı
. Bu,
Mir Cəfər Bağırov oldu. Respublikanın rəhbəri 24 yaşlı nazir
müavinin Turkustana ezam olunmasını və ora
-dan
Azərbaycana böyük bir eşalon taxıl gətirərək minlərlə
insanın aclıqdan xilas edilməsini unutmamışdı. Təbii, Kamal
bəy Sibirə sürgün edilmədi, amma vəzifəsi aşağı salındı. O,
Azərittifaqın Təftiş komissiyasının sədri təyin edildi. Kamal
bəy bu vəzifədə 20 il çalışdı.
Gülrux xanım və Kamal bəy Qədimbəyovların övladları
Zaur bəy və Əmirə xanımdır. Zaur Qədimbəyov 1938
-
ci ildə
anadan olmuşdur. Axundov adına rus dili və ədəbiyyatı
institunu bitirmişdir. Əmək fəaliyyətinə «Fizkulturnik Azer
-
baydjana» qəzetində jurnalist kimi başlamışdır. Sonralar
«Molodyoj Azerbaydjana», «Vışka» qəzetlərində xüsusi
müxbirdən redaktor müavininə kimi yol keçmişdir.
1977-1987-
ci illərdə «İzvestiya» qəzetinin beş il Azərbaycan
üzrə, beş il isə Şərqi və Qərbi Afrika ölkələri üzrə xüsisi müxbiri
kimi çalışmışdır və azərbaycanlı beynəlxalq jurnalistlərdən biri
olaraq sovet mərkəzi mətbuatını xaricdə təmsil etmişdir. 1987
-ci
ildə «Pravda» qəzetinin Azərbaycan üzrə xüsusi müxbiri, 1999
-
cu ildə isə «Bakinski raboçiy»
44
qəzetinin baş redaktoru Zaur Qədimbəyovun Türkiyə
haqqında yazdığı “Burada Asiya Avropa ilə qovuşur” kitabı
“Qızıl qələm” mükafatına layiq görülmüşdür. 2004
-
cü ildə
Zaur bəy Qədimbəyov dünyasını dəyişmişdir. Lakin böyük
peşəkar onu tanıyanların qəlbində xüsusi yer tutmuşdur.
Həyat yoldaşı Tünzalə Qasımova «Trud» qəzetinin
müx-biri olaraq Zaurla çiyin-
çiyinə çalışmışdır. Tünzalə
xanım Qasımova ilk beynəlxalq azərbaycanlı qadın
müxbirlərdəndir. O, Azərbaycanı Moskvada, SSRİ
-
ni isə
Qərbi Afrikada təmsil edib. Cəfakeş əməyinə görə ölkə
prezidenti İlham Əliyev tərəfindən “Tərəqqi” medalı ilə təltif
olunmuşdur. Zaur bəy və Tünzalə xanımın uşaqları:
Mürad bəy və Kəmalə xanım. Murad Qədimbəyov BDU
-
nun beynalxalq əlaqələr fakültəsini bitirib və valideynlərinin
yolunu davam etdirərək jurnalist peşəsini seçmişdir.
Qızları Kəmalə xanım PA İnnovasiya və texnoloji resurslar
şöbəsində
məsləhətçi işləyir. İkisidə ailəlidir.
Qulrux xanım Qaziyeva və Kamal bəy Qədimbəyovların
qızı Əmirə xanım göz həkimi idi. O, dünyasını bu yaxınlarda
dəyişdi. Bu nəsilə xas olan zadəganlıq, böyüklük, təmkinlik,
təvazökarlıq Əmirə xanımda özünü aydın şəkildə bürüzə
verirdi. Əmirə xanım adət
-
ənənəni qoruyub, qohumlarla hər
zaman yaxşı ünsiyyətdə olmuşdur. Nəslin bütün üzvləri onu
çox istəyirdilər. Əmirə xanimin anası Qulrux xanım çadrasını
atan ilk qadınlardan biri olub, Azərbaycanda ilk uşaq
baxçaları yaradıb, ömür boyu məktəbəqədər təhsil sisteminə
rəhbərlik edib. Zaurun və Əmirə xanımın babası Ələsgər
Qədimbəyov, Mirzə Qədim İrəvaninin oğludur.
Mirzə Qədim İrəvani 1825
-
ci ildə İrəvanda dülgər ailəsində
anadan olmuşdur. Atası Məhəmməd Hüseyn ağac üzərində
bədii oyma ustası olub. Mirzə Qədim İrəvanda üsuli
-
cədid,
Tiflisdə proqimnaziyanı bitirmişdir. Mirzə Qədim İrəvani
xüsusi rəssamlıq təhsili almasa da, boyakarlıq və portret
sahəsində tanınmışdır. Yaratdığı “Süvari”, “Rəqqasə”,
45
“Dərviş” portretləri Azərbaycan İncəsənət muzeyində
saxlanılır. O, 1850
-
ci illərdə İrəvan sərdarının sarayındakı
pannoları və süjetli kompozisiyaları bərpa etmiş, sarayın
güzgülü zalında yağlı boya ilə bir neçə monumental portret
(F
ə
t
əli şah, Abbas
Mirz
ə
v
ə
b.) ç
əkmişdir.
1860-1870-
ci ill
ə
rd
ə
yaratdığı
“V
ə
cihulla Mirz
ə
”, “Molla”,
“Ayaq üst
ə
dayanmış qadın”, “Gənc oğlan” (Azərbaycan İncəsənət
muzeyi), “Mah Tələt” (Gürcüstan Dövlət İncəsənət muzeyi)
portretl
ə
ri sür
ə
tl
ə
rin ifad
ə
liyi, z
ə
ngin kolorit il
ə
f
ə
rql
ə
nir.
Mirz
ə
Q
ədim İrəvaninin yaradıcılığında məişə
t
lövh
ə
l
ə
ri
d
ə
yer almışdır. Əsə
rl
ə
rind
ə
t
ə
svir olunan xalça, geyim, ev
əşyalarının üzərinə çəkilmiş zərif naxışlar, mürəkkəb orna
-
mentli şəbəkələr, gül, çiçək və quşların canlı
real əksi (“Çicək
v
ə
quşlar”, Ermitaj, Sankt
-Peterburq) diqq
ə
ti
c
ə
lb edir.
Mirz
ə
Q
ə
dim
İrə
vani
oğlu
Ə
l
ə
kb
ə
r Q
ə
dimb
ə
yov 12
avqust 1859-ci
ild
ə
İrəvanda anadan olub. Dörd il şə
h
ə
r
qimnaziyasında
t
ə
hsil
alıb,
1879-cu
ild
ə
İrə
van poçt-
teleqrafına 4
-cü
d
ə
r
ə
c
ə
li m
ə
mur kimi
işə
q
ə
bul
edilib.
Naxçıvan, Tiflis
poçt-teleqraf idar
ə
l
ə
rind
ə, İranda
çalışıb,
İmperator II Aleksandr şərəfinə gümüş medalla, İranın
“Şiri Xorşid” ordeni ilə təltif olunmuşdur.
Ələkbər Qədimbəyovun oğlu Cahangir İrəvan kişi
qimnaziyasını bitirdikdən sonra 1914
-
cü ildə İmperator II
Aleksandr Kiyev politexnik institununun kənd təssərrüfatı
bölməsinə könüllü dinləyici kimi qəbul olunub. 1916
-
ci ildə
isə o, həmin institutun tələbələri sirasına daxil edilmişdir.
Ali məktəbi bitirdikdən sonra Bakıya qayıdıb, müxtəlif
sovet və təsərrüfat orqanlarında çalışmışdır.
Sək.10.1
-
10.2: Cahangir Qədimbəyovun xahişi
Sək.8: Cahangir Qədimbəyovun xahişi
Mirzə Qədim İrəvaninin yaradıcılıq yolunu onun nəticəsi,
Münəvvər xanımın oğlu əməkdar incəsənət xadimi, rəssam
İsmət Axundov davam etdi. O, Parisdə olarkən məhşur
46
“Mütəfəkkir” heykəltəraşlıq əsərinin müəllifi Rodenin ev
-
muzeyində İrəvaninin əsərlərindən birini görmüşdür.
İ.Axundov
1925-
ci ildə anadan olmuşdur, orta təhsilini
İrəvanda almış, sonradan Ə.Əzimzadə adına rəssamlıq
məktəbini bitirmişdir. Bədii fondun direktoru olmuşdur
(1972-
ci ilə kimi). Əsasən peyzaj janrında çalışmışdır.
İçəri şəhər, Şamaxıya həsr olunmuş əsərləri xüsu
si
maraq doğurur.
Görkəmli siyasi və ictimai xadim Əziz Əliyevin anası,
irəvanlı İbrahim bəy Süleymanbəyovun qızı Zəhrə xanım
Kamal bəy Qədimbəyovun xalasıdır. İbrahim bəy İrəvan
tacirlərindən olub. Zəhra xanımın anası Bilqeyis xanım
Mirzə Cabbar bəy Qazıyevin nəslindəndir. Zəhra xanım,
Məhəmmədkərim Kərbəlayı Qurbanəli oğlu ilə ailə
qurmuşdur. Bu münasibətlə İbrahim bəy Suleymanbəyov
qızına bir kənd bağışlamışdır.
Əziz Əliyevin üç bacısı və bir qardaşı olub.
1.
Tərlan xanım 1937
-1938-
ci illərdə ailəsi
ilə birlikdə İrana sürgün edilibdir.
2.
Göyçək xanım Əzizbəyov (indiki Xəzər) rayon uşaq
xəstəxanasında tibb bacısı işləyibdir.
3.
Şamama xanım Stalin rayonunda (indiki
Səbayıl) doğum evinin direktoru olubdur.
4.
Qardaşı Ziyad Dəri
-
Zöhrəvi Xəstəliklər
İnstitutunda həkim işləyibdir.
2010-cu
ilin iyun ayının 24
-d
ə
Şamama xanımın
gızı Sona
xanımın cümə
axşamlarının birində
yaxın
qohumlarının danışıglarından o, ömrünün son günlərinə
47
kimi deyərmiş: “Kaş indi İrəvanda olardıq”.
Sona xanımın nənəsigil beş bacı olublar: Bülbül xanım,
Şövkət xanım, Matan xanım, Leyla xanım və böyükləri
Zəhra xanım. Sona xanımın nənəsi Zəhra xanım Əzizi
çox istəyirdi və onu Peterburqa
oxumağa göndərməsində
mühüm rolu olmuşdur.
Ə.Əliyev öz tərcümeyi halında göstərir: “Xalam Matan
Qədimbəyova poçt
-
teleqraf məmuru arvadı idi.
Qədimbəyov inqilabdan əvvəl vəfat edib. Xalam isə 1950
-
ci ildə vəfat edib. Xalamın bir oğlu Əbülfət Qədimbəyov
ma
arif nazirliyində, o biri oğlu Kamal Qədimbəyov
Azərittifaqda, qızı Münəvvər Stalin rayonunda bağça
müdirəsi işləyiblər. Mənzər maarif şöbə müdiri, Əfşan isə
Xarici Dillər İnstitutunun direktoru vəzifəsində çalışıblar.
İkinci xalam Leyla poçt
-
teleqraf məmuru Qasımbəyovun
arvadı olub. Oğulları Maqsud Qasımbəyov Bakı maliyyə
şöbəsində, Rəşid Qasımbəyov balığ sənaye nazirliyi, Əhməd
Qasımbəyov isə dəniz ticarəti sistemində işləyiblər. Qızı
Zinyət evdar qadın idi. O biri qızı Səkinə sovetlər dövründə
Nazirlər Sovetində referent işləyib.
Üçüncü xalam -
Bülbül əməkdar müəllim Həsən
Qazıyevin arvadı idi. Övladları: Cavad
-
maliyyəçi, Şamil
-
rəssam, Aqil isə həkim idi, müharibədə həlak olub.
Dördüncü xalam Şövkətin qızı Qaqoş evdar qadındır,
Yerivanda yaşayıb”. [1
9]
Qeyd edək ki, Əfşan xanım dəfələrlə Azərbaycan
Respublikası və Bakı şəhər Sovetinin deputatı seçilmiş,
1953-
ci ildə isə Ali Sovetinin sədr müavini vəzifəsində
işləmişdir. Həmin dövrdə Ali Sovetinin sədri Mustafa bəy
Topçubaşov olub. Mənzər xanım isə “Əməkdar müəllim”
adına layiq görülmüşdür.
Əliyev Əziz Məmmədkərim oğlu 01.01.1897
-
ci il tarixdə
İrəvan quberniyasının Hamamlı kəndində anadan
olmuşdur. Hamamlı İrəvan xanlığının Abaran mahalında
48
qədimlərdən azərbaycanlıların yaşadığı kənd idi. Sonralar
Eçmiədzin qəzasının tərkibinə daxil olur. Sovet dövründə
isə Əştərək rayonu tərkibində idi.
Əziz Əliyevin atası Məmmədkərim Kərbəlayi
Qurbanəlinin oğlu zəhmətkeş insan olub, ailəsini
dolandırmaq üçün müxtəlif işlərdə calışıb. 1898
-
ci ildə
onun iışgüzar xüsusiyətlərini nəzərə alınaraq kəndxuda
seçilmişdir. Bu kəndi həmdə Məmmədkərim Qurbanəli
oğlunun ailəsinə qaynatası İbrahim bəy Suleymanbəyov
bağışlamışdır. Məlum olduğuna görə İrəvan xanlarından
biri Əli xan Kərbəlayi Qurbanəlinin qızı ilə evlənmişdir
[19]. Xan onlara İrəvanda mülk vermişdir. Kərbəlayi
Qurbanəli İravanda bağlarda ağac əkmək təsərrüfatı ilə
məşqul olub, ağaclardan gədimi üslubda olan taxta qaşıq
və mətbəxt ləvazimatını xarratxanada istehsala
qoy
ub,həmdə odun tədarükünün hazırlamasını əhaliyə
təşkilini təmin edib, o 1920
-
ci ildə İranda öldürülmüşdür.
Nikolay çarın dövründə Əziz Əliyevin əmisi
-
Əkbər
Kərbəlayi Qurbanəlinin oğlu Zəngibasar mahalında öz
məharətlinə və igidliyinə görə ad
-
san qazanmışdır, həm
də Zəngibasar mahalında uryad
-
nik olmuşdur [19].
Əziz Əliyev 1917
-
ci ildə İrəvan kişi gimnaziyasını qızıl
medalla bitirmiş və həmin il Petroqrad (indiki Sankt
-Peter-
burq) Hərbi Tibb Akademiyasına daxil olmuşdur. Dövlət
xadimi, səhiyyə təşkilatçısı, tibb elmləri doktoru (1938),
professor (1956), Azərbaycan Respublikasının əməkdar
həkimi (1960).
İkinci kursun yay tətilini evlərində keçirmək üçün İrəvana
gələn Əziz Əliyev daşnakların türklərə qarşı əməllərini görüb
ailəsini çətinliklə də olsa Şərura köçürə bilmişdir.
Daşnakların siyasəti, vəhşi əməlləri Ə.Əliyevin də ailəsindən
yan kecməmişdir. Daşnaklar onların da evinə od vurmuşdur.
Çox cətinliklə Naxçıvana Şahtaxtıya qaçdıqda, burda da
daşnaklardan yenidən hücumlara məruz qalmış
49
ailələr Arazı keçib, onlarla birlikdə Ə.Əliyevin anası Zəhra
xanım da öz ailə üzvləri ilə Canubi Azərbaycanın Ərəblər
kəndinə üz tuturlar. Ailə tamamilə müflisləşib, var
-
dövlətini
itirib, acı acqınlıq taleyini
yaşamalı olur. [19]. 1920
-
ci ildə
Ərəblər kəndində Zəhra xanım dünyasını dəyişir. Ə. Əliyev
1920-
ci ildə Leyli xanım Hacı Cabbar Abbasovun qızı ilə ailə
qurmuşdur. Hacı Cabbar Abbasov İrəvanda manufak
-tura
dukanı sahibi olub. O, 1913 ildə vəfat edib. 1921
-
ci ildə
Ə.Əliyev yenidən Şahtaxtıya qayıtmışdır və bu müddətdə
həkim köməkçisi kimi əhaliyə kömək göstərmişdir
1923-
cü ildə Bakıya köçən Ə.Əliyev Azərbaycan SSR
XKS-
də iş icraçısı, ümumi şöbə müdirinin müavini, XKS
katibinin müavini və katibi vəzifələrində çalışmışdır. 1923
-cü
ildən, eyni zamanda, təhsilini Bakı Dövlət Universitetinin tibb
fakultəsində davam etdirərək, 1927
-
ci ildə univer
-siteti
bitirmişdir. Sonrakı illərdə Əziz Əliyev Azərbaycan Klinik
İnstitutunun direktoru, Bakı Səhiyyə Şöbəsinin rəisi,
Azərbaycan Xalq Səhiyyə Komissarının müavini və Xalq
Səhiyyə komissarı, Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun və
Azərbaycan Dövlət Universitetinin rektoru (1929
-1941),
Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin katibi, AKP
MK-nin katibi (1941-1
942). ÜİK(b)P Dağıstan Vilayəti
Komitəsinin birinci katibi (1942
-
1948), ÜİK(b)PMK
-
nın
inspektoru(1949-
50), Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti
Sədrinin birinci müavini (1950
-
1951), Azərbaycan Elmi
-
Tədqiqat Ortopediya və Bərpa Cərrahlığı İnstitutunun di
-
rektoru (1951-1952, 1954-
1956) vəzifələrdə çalışmışdır.
1956-
cı ildən Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə
İnstitutunun direktoru idi. İşlədiyi bütün vəzifələrdə Əziz
Əliyev xalqına, vətəninə sədaqətlə xidmət etmişdir. Əziz
Əliyevin Azərbaycanda tibb elminin inkişafında ali tibb
təhsilinin təşəkkülündə, yüksək ixtisaslı tibb kadrlarının
50
hazırlanmasında, ana dilində tibb terminologiyasının və ali
məktəb dərsliklərinin yaradılmasında müstəsna xidməti
var. Onun “Klinik ana
lizlər”(1934) kitabı Azərbaycan
dilində ilk ali məktəb dərsliklərindəndir.
30-
ci illərin sonu
- 50-
ci illərin əvvəllərində Əziz Əliev
təqiblərə
məruz
qalmış,
tutduğu
vəzifələrdən
kənarlaşdırılmışdır. SSRİ Ali Sovetinin (1
-ci, 3-
cü çağırış),
Azərbaycan SSR
Ali Sovetinin (2-
ci çağırış) deputatı
olmuşdur. İki dəfə Lenin ordeni, Qırmızı Əmək Bayrağı, 1
-ci
dərəcəli Vətən müharibəsi ordenləri ilə təltif olunmuşdur.
7.07.1962-
ci ildə vəfat etmişdir və Bakıda Fəxri Xiyabanda
dəfn olunmuşdur. Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə
İnstitutu Əziz Əliyevin adınadır. Bakıda və Mahacqalada
adına küçə
l
ə
r var. [1]
Ə.Əliyevin
bibisi Umgülsüm xanımın nə
v
ə
l
ə
ri
Ka-
mil b
ə
y v
ə
Şamil bəy Əliyevlə
r m
əhşur insanlar
olub.
Şamil Əliyev məsul vəzifələrdə uzun müddət işləyib, Kamil
Əliyev isə xalq rəssamı, xalça üzrə mütəxəssis olubdur.
1948-1949-
cu illərdə Əziz bəy Əliyev haqqında onun
bibisinin Əli xana ə
r
ə
getdiyin
ə
gör
ə
,
ə
misi
rus carı
Nikolayın hakimiyyə
ti dövründ
ə
Z
əngibasar mahalında ury
-
adnik işlə
diyin
ə
gör
ə
(1885-ci ild
ə
n etibar
ə
n),
bacısının
İranda olduğunu, dayısının İravan guberniyasının pristav
olmasından, atasının kənd xuda, anasının bəy nəslinə
mənsub olması gözləri götürməyənlər Mərkəzi Komitəyə
məlumat yazmişlar. Ona görə də Ə.Əliyevi xeyli
incitmişlər və hətta vəzifəsinidə kiçiltmişlər [19]. Belə
arayışlar son
-
ralar yenə də təkrarlanıb. Ə.Əliyevə təqiblər
zamanı qızı Zərıfə xanım Heydər Əliyevlə nişanlı idi.
Amma buna baxmayaraq Heydər Əliyev azərbaycanlı
millətinin xüsusiyətlərinə xas olan qeyrətliyini,
igidliy-ini,
mərdliyini və yüksək anlayışlı insan olduğunu burda da
sübut etmişdir. Ən çətin vaxtlarında, baxmayaraq ki,
Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin məsul işçisi idi, Heydər
51
Əliyev
-
gələcəyin generalı,ailəyə dayaq olmuşdur. Bu
kitabçada Ə.Əliyevin bütün fəaliyyəti haqqında bir azda olsa
seyr eləməyə mümkün olur. Əsasən onun həyatı ilə bağlı
məqamlara
Tair
Talıblının
“Əziz
Əliyev
dövrü,
həyatı,şəxsiyyəti” kitabında rast gəlmək olar. Ə.Əliyev bir
dövlət xadimi
kimi,ictimayi-
siyasi fəaliyyətindən başqa o əsil
həkim və əsil insan idi. Hətda Ə.Əliyev Tibb Univer
-sitetininin
rektoru işlədiyi zaman o, nəyinki institutun elmi
-texniki
bazasının yaranmasında, tibb kadrlarının, müəllim
kollektivinin yetişməsində, xüsusilə azərbaycan alimlərinin
coxalmasında böyük rol oynayır,həm də elmi əsərlərin
yaranması,tələbələrin
şəraitinin
yaxşılaşdırılmasında,
yataqxana korpuslarının tikilməsinə də təkan vurmuşdur.
Semaşko
-
indi M.Naqiyev adına olan xəstəxananın
yanındakı iki beşmərtəbəli bina Ə.Əliyevin təşəbüsü ilə
tikilmişdir. Azərbaycanın layiqli oğlu Əziz Əliyevin sonrakı
nəslidə indiki zamanda yüksək zirvələrdə öz ağıl gücü ilə
xalqın etimadını qazanıb.Xeyirxah əməllər əbədidir. 1996 il
sentyabrın 6
–
da Azərbaycan Respublikasının keçmiş Pre
-
zidenti ulu öndər Heydər Əliyev “Azərbaycanının görkəmli
dövlət və elm xadimi Əziz Əliyevin anadan olmasının 100 il
-
lik yubileyinin kecirilməsi” haqqında sərəncam imzalamışdı.
Əziz bəy Əliyev və Leyli xanım Abbasovanın
övladları:Ləzifə xanım,Dilbər xanım,Tamerlan bəy,Zərifə
xanım,Gülarə xanım,Cəmil bəy. Qızları Ləzifə xanım 1914
-
cü ildə İrəvan şəhərində anadan olmuşdur. 1927
-1929-cu
illərdə Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunda təhsil almışdır.
1929-1930-
cu illərdə ailə vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq Bakı
şəhərinə köçdükləri üçün təhsilini Bakı texnikumunda davam
etdirib və 1930
-
cu ildə oranı bitirib. 1931
-
cu ildə Azərbaycan
Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə
-
profilaktika fakultəsinə daxil
olmuşdur və 1936
-
cı ildə oranı bitirmişdir.
1940-
cı ildə aspiranturanı bitirib. 1941
-1967-
ci ilə qədər
52
oftalmologiya kafedrasının assistenti, 1967
-
ci ildən öm
-
rünün sonunadək kafedranın dossenti kimi çalışmışdır.
1944-
cü ildə tibb elmləri namizədi dərəcəsi almışdır.
1947-
ci ildə “Vətən müharibəsində əməyə görə” medalı
ilə, 1973
-
cü ildə “Səhiyyə əlaçısı” döş nişanı ilə təltif
edilmişdi. 1981
-
ci ildə Ləzifə xanım Əliyevaya
“Azərbaycanın əməkdar həkimi” adı verilmişdir.
Dilbər Məmmədova 1916
-
cı ildə İrəvanda anadan
olub.
Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1932
-1934-
cü illərdə
Odessa Elektrotexnika İnstitutuna Azərbaycan SSR
Rabitə Nazirliyi tərəfindən oxumağa göndərilib. 1940
-
cı
ildə ali təhsilli mütəxəssis, uzun illər Bakı Telefon
Şəbəkəsində baş mühəndis vəzifəsində çalışıb, sonra
Bakı Rabitə Texni
-
kumunun direktoru vəzifəsində çalışıb.
Uzun illər əməli fəaliyyətinə görə “Azərbaycan SSR
əməkdar rabitəçisi” fəxri adına layiq olmuşdur.
Tamerlan Əziz oğlu Əliyev,1921
-
ci ildə Naxçıvanın
Şahtaxtı kəndində anadan olub. 1940
-
cı ildə Bakıda 176
saylı orta məktəbi bitirib. 1944
-
cü ildə isə Nərimanov adına
Tibb İnstitutunu bitirib. 1969
-
cu ildə tibb elmləri doktoru
alimlik dərəcəsi alıb. 1970
-
ci ildə professor adına layiq
görülmüşdür. T.Ə. Əliyev 1945
-
ci ildə əmək fəaliyyətinə Ti
bb
Universitetinin “Daxili xəstəliklər” kafedrasında başlamış,
1970 - 1990-
cı illərdə həmin kafedranın müdi
-
ri vəzifəsində
çalışmışdır. Azərbaycan Respublikasının Baş terapevti olub.
Endokrinologiya, diaqnostika və s. sahələrdə 250
-
dən çox
elmi əsərin, o cümlədən 12 mono
-
qrafiya və dərsliyin
müəllifidir. T.Ə. Əliyev bir çox mükaf
-atlarla -
“Şərəf nişanı”
ordeni, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri
fərmanı, “Səhiyyə əlaçısı” döş nişanı və digər mükafatlarla
təltif olunub. Əməkdar elm xadimi, Respublika Dövlət
Mükafatı laureatı olub. Respub
-lika Endokrinologiya
Cəmiyyətinin, Tibb Universitetinin doktorluq dissertasiyası
müdafiəsi üzrə ixtisaslaşdırılmış
53
şuranın, Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirli
yinin
terapiya üzrə Attestasiya Komissiyasının sədri olmuşdur.
1997-
ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.
Zərifə xanım Əziz qızı Əliyeva 1923
-
cü ildə Naxçıvanın
Şahtaxtı kəndində anadan olub. 1947
-
ci ildə Azərbaycan
Dövlət Tibb İnstitutunu bitirdikdən sonra Azərbaycan Elmi
-
Tədgigat Oftalmologiya institutunda elmi işçi kimi əmək
fəaliyyətinə başlayıb. 1959
-
cu ildə tibb elmləri namizədi,
1976-
cı ildə isə tibb elmləri doktoru alimlik dərəcələri
almışdır. 1979
-
cu ildə professor adına layiq görülmüşdür.
Muasir oft
almologiyanın problemlərinə aid bir sıra elmi
əsərlərin müəllifidir. Zərifə xanım Ümumittifaq Oftolmolo
-glar
Elmi Cəmiyyəti Rəyasət Heyətinin üzvü olmuş, 1979
-
cu ildə
Sovet
Sülh
Müdafiə
komitəsinin,
Azərbaycanın
Oftalmologiya Cəmiyyəti İdarə Heyyətinin üzv
ü idi.
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir,
əməkdar elm xadimi adına layiq görülmüşdür, 1980
-
ci ildə
M.İ.Averbax mükafatı laureatı olmuşdur. 1981
-
ci ildə Zərifə
Əliyeva Russiya Tibb Elmləri Akademiyasının aka
-demiki
seçilmişdir, 1983 ildən isə Azərbaycanın Milli Elmlər
Akademiyasının akademikidir. Zərifə Əliyeva ulu öndər
Heydər Əliyevin həyat yoldaşıdır. Zərifə xanım ”Terapevtik
oftalmologiya”, “İridodiagnostikanın əsaslari” kimi nadir elmi
əsərlərin müəlliflərindən biri, 12monografiya
, 150-
yə yaxın
elmi işin, 1 ixtira və 12 səmərələşdirici təklifin müəllifidir.
Zərifə Əziz qızı Əliyeva Azərbaycan iridologiyasının banisi
idi və bu sahədə elmi məktəb yaratmışdır. Zərifə xanım
1969-
cu ildən Əziz Əliyev adına Azərbaycan Həkimlərı
Təkmilləşdirmə İnstitutunda göz xəstəlikləri kafedrasının
docenti, professoru, görmə organlarının peşə patologiyası
laboratoriyasının müdiri, oftalmologiya kafedrasının müdi
-ri
(1982-
1985) vəzifələrində calışmışdır. Zərifə Əliyeva
Azərbaycanda vaxtı ilə yayılmış traxomanın müalicəsi ilə
bağlı ciddi işlər görmüşdür. Akademik Zərifə xanım Əliyeva
54
1985ci ildə Moskva şəhərində vəfat edib, Bakıda Fəxri xi
-
yabanda dəfn olunub.
Gülarə Əziz qızı Əliyeva 1933
-
cü ildə Bakıda ana
-dan
olub. 1941-
ci ildə birinci sinifə, həm də musiqi məktəbinə
addım atmışdır. 1950
-
ci ildə Ü.Hacıbəyov adına
Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının fortepi
-
ano və
nəzəriyyə fakültəsinə daxil olub. 1956
-
cı ildə
konservatoriyanı əla qiymətlərlə bitirib. Sonra Azərbaycan
Elmlər Akademiyasının Heykəltaraşlıq və İncəsənət
İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. 1966
-
cı ildə
“Bəstəkar
F.Əmirovun
yaradıcılığı”
mövzusunda
namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib. Gülarə Əliyeva
1967-
ci ildən 1989
-
cu ilə qədər M.Əliyev adına İncəsənət
İnstitutunun musiqi kafedrasının müdiri, institut üzrə elmi
şuranın üzvü, 1969
-
cu ildə dosent olmuşdur.
Əvvəlcə Azteleradioda, sonra isə S.Rüstəmov adına
xalq çalğı alətləri orkestrində konsertmeystr işləmişdir.
1968-
ci ildə “Dan
ulduzu” kamera-
instrumental ansamblını
yaradmış və ömrünün sonuna kimi bu ansamblın rəhbəri
işləmişdir. Gülarə Əliyeva “Şüştər” rapsodiyası,
“Hümayün” süitası,”Bayatı
-
kürd” və “Şur” fantaziyalarının
müəllifidir.
Gülarə
Əliyeva
Azərbaycan
musiqi
mədəniyyətini ləyaqətlə təmsil etmişdir, 1977
-
ci ildə
“Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi” adı
almışdır. O, 1991
-
ci ildə vəfat etmişdir.
Cəmil Əziz oğlu Əliyev 1946
-
cı ildə Bakı şəhərində ana
-
dan olub.1968-
ci ildə Azərbaycan Tibb institutunu bitirib və
Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutuna təyinat alarag onkol
-
ogiya kafedrasında baş elmi laborant vəzifəsində fəalliyyətə
başlayıb. Ardıcıl olarag, 1972
-1973-
cü illərdə onkologiya
kafedrasında assistent işləyib.1971
-
ci ildən onkologiya üzrə
xüsusi kurs keçdiyindən 19
73-1976-
cı illərdə elmi iş üzrə
həm də cərrah
-
onkolog işləyib, həkim
-onkolog kimi
ixtisaslaşıb. 1976
-1978-
ci illərdə Ümumittifag Onkoloji Elmi
55
Mərkəzində baş elmi işçi kimi fəalliyyət göstərib. 1973
-cü
ildə C.Əliyev onkologiya üzrə namizədlik, 1978
-
ci ildə
SSRİ
Tibb
Elmləri
Akademiyasında
doktorlug
dissertasiyası müdafiə etmişdir.
Azərbaycanda elmi kadrlar hazırlığında və onkologiya
üzrə məktəb yaratdığına görə 1988
-
ci ildə C.Əliyeva profes
-
sor elmi adı verilib. O, 10 dan cox monografiyanın (biri ingi
-
lis dilində nəşr edilib), Azərbaycanda və xaricdə cap edilmiş
250-
dən cox elmi məgalənin, 4 kəşvin və coxlu yeniliyin
müəllifidir. .Azərbaycan Respublika Prezidenti yanında Tibb
Elmləri üzrə Ali Attestasiya Komissiyası Ekspert Şurasının
sədri olmuşdur (1994
-
1997).SSRİ Tibb EA
-
nın N.İ.Petrov
mükafatı laureatı, Russiya Təbiyyət EA
-
sı və Tibb EA
-
nın
həqiqi üzvü, Azərbaycan Respublikasının əməkdar elm
xadimi (2000).1990 ildən MOM
-
un direktoru,Azərbaycan
Respublik
ası Səhiyyə Nazirliyinin baş onkoloqudur. Re
-
spublika Onkologlar Cəmiyyətinin, Səhiyyə Nazirliy
-
inin Onkologiya üzr
ə
Attestasiya Komisiyasının,
Milli
Onkologiya M
ə
rk
ə
zinin
dissertasiya
müdafi
ə
si
üzr
ə
ixtisaşlaşdırılmış elmi
şüranın sədridır.
2001-ci
ild
ə
n
Azərbaycanın Milli Elmlər Akademiyasının akademikidir.
Hal hazırda Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi
Milli Onkologiya Mərkəzinin direktorudur.
Şübhəsiz ki, Əziz Əliyevin kökü üzərində yüksələn
övladlarının pöhrələri bu gün də nəsil ənənələrini
layiqincə davam edirlər. Əziz Əliyevin nəvəsi
Respublikamızın hörmətli prezidenti İlham Əliyev
Azərbaycanımızın rifahı və çiçəklənməsi üçün əlindən
gələni əsirgəmir. Onun bacısı Sevil Əliyeva Vətənimizin
xaricdə tanınması üçün geniş təbliğat aparır. Sevil
Əliyevanın bəslədiyi mahnıları dünya şöhrətli mügənni
Müslüm Maqomayev dərin hissiyatla ifa edərdi.
İlham Əliyevin üç övladı var
–
qızları Leyla xanım və Arzu
56
xanım, oğlu Heydər. İlham Əliyevin həyat yoldaşı
Mehriban xanım Əliyeva Heydər Əliyev Fondunun
prezidenti, millət vəkili, YUNESKO və İSESKO
-nun
Xoşməramlı səfiridir. Leyla xanım Azərbaycanımızın
tarixini, ədəbiyyatını, mu
-
siqisini, rəssamlığını ölkəmizin
hüdudlarından kənarda tanıdır.
Əminliklə demək olar ki, Azərbaycanımızı Əliyevlər
şəcərəsinin layiqli nümayəndələri hər zaman yüksək
zirvələrdə təmsil edəcəklər.
Dostları ilə paylaş: |