DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
dövlət – Kırğız xaqanlığını yaratmışlar (20, s. 396). F.Zeynalov bu
etnonim haqqında yazır: «Qırğızlar yeni eranın əvvəllərində artıq
bir çox sahələrdə yüksək nailiyyətlər əldə edərək, Sibirdə yaşa-
yan köçəri xalqlar içərisində seçilməyə başlayırlar. Onlar VI-VIII
əsrlərdən etibarən artıq yazıya da malik idilər (Yenisey yazıları)»
(24, s. 188). Kırkız/qırğız etnoniminin mənşəyi barədə türkologi-
yada ümumi bir fikir yoxdur. Türkoloqlardan K.İ.Petrov bu sözün
kırığ «qırmızı» sözü və -z cəm şəkilçisinin birləşməsindən ya-
randığını, N.ABaskakov isə bu etnonimin kırku «qırmızı» və quz
«oğuz» sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini, «cənubda ya-
şayan oğuzlar» anlamını bildirdiyini göstərir. Bunlara münasibət
bildirən F.Zeynalov qeyd edir ki, qırğız adının kırqut-kırkız sözü
ilə (qırmızı sifət, üz) bağlı şəkildə formalaşması daha çox ağla-
batandır. Uyğurlar onları xaqas adlandırmışlar. Onlar sonralar
kilqislər adlanmışlar. Qırğız adının bu sözdən nəşət etməsi də
mümkündür (24, s. 188).
Abidələrdə yuxarıda bəhs etdiyimiz etnonimlərdən əlavə kök
türk, kürt, kitay, kurikan, oğuz, on ok, on uyğur, Otuz tatar, səkiz
oğuz, soğdak, suğd/soğd, toğbaç, tanut, tarduş, tat, tatar, tatabı,
tezik, tokar, tokuz oğuz, toŋra, toliş, tüpüt, türqis, türk, uyğur, üç
karluk, üç kurikan, üç oğuz, yağma etnonimləri də işlənmişdir.
Orxon-Yenisey abidələrində aşağıdakı toponimlər qeyd olun-
muşdur.*
Dostları ilə paylaş: |
