•davr nashriyoti* t o s h k e n t

shassining asosiy
stoykalari 
yig'ishtirilayotganida uch m arta bukiladi.
Avvaliga shassining to 'rt g'ildirakli telejkasi vertikal o'q atrofi- 
da 90° ga burilgan, so'ngra aylanib, stoyka bo'ylab tik holatni ol- 
gan va faqat shundan keyingina oldinga burilib tor quduqchalarga 
yig'ilgan. Boshqacha yo'l bilan ularni shundoq ham imkon boricha 
siqilgan fyuzelyajga joylashtirishning iloji ham yo'q.

---

Qo'nish uchun maxsus moslamalar
Oddiy samolyotga tez-tez oldindan tayyorlab qo'yilmagan joy: qor, 
muz, botqoqli tundradan uchib ketishga yoki kelib qo'nishga to'g'ri 
keladi. Oddiy g'ildiraklar buning uchun qo'l kelmaydi: ular qulab 
tushadi. Konstruktorlar buning uchun bir necha xil tipdagi 
maxsus
shassilarni 
taklif qilishdi. Chuqur, yumshoq qorga qo'nish uchun 
apparatni chang'ilar bilan jihozlash mumkin. Bu bilan muammo- 
ni hal qilish mumkindek tuyuladi, go'yoki. Biroq bir vaqtning o'zida 
bir necha muammo yuzaga keladi. Og'ir samolyotga og'ir, mustah­
kam, katta chang'i talab etiladi, o'z-o'zidan ma’lumki bunday kat­
ta chang'ini parvoz vaqtida yig'ishtirib bo'lmaydi - u zararli qarshi­
likni yuzaga keltiradi, natijada tezlik pasayadi, uzoqqa va balandga 
ko'tarilish qiyinlashadi. Ikkinchidan, chang'ilar bilan jihozlangan sa­
molyot odatdagi beton yoki grunt yotqizilgan qo'nish yo'lagiga qo'na 
olmaydi, uning uchun maxsus qor bilan qoplangan aerodrom kerak 
bo'ladi. Va nihoyat, chang'i bilan jihozlangan samolyot qorda harakat 
qilganida uning manyovr qilishi qiyinlashadi: ba’zan mashinani burib 
olish uchun butun boshli komanda talab etiladi, ular samolyotni dum 
qismini ko'tarishadi va uni ko'pchilik bo'lib qo'lda burib qo'yishadi.
1940-yillarning oxirida amerikaliklar strategik bombardimonchi 
kuchlar yaratdilar. Biroq ularni qurollantirish uchun B-29 va B-50
STATES A IR KR C E
B -50 sam olyotining gusenitsali shassisi

---

bom bardim onchilari 
turardi, ularga to'liq 
yonilg‘i 
quyilganda 
ham bu ularning So­
vet Ittifoqiga kelib 
yana qaytib ketishi- 
ga yetmasdi. Oraliq 
masofalarda yonilg‘i 
quyib olish uchun 
Shimoliy muz okea- 
nining 
muzliklarida
joylashgan aerodromlaridan foydalanish ko‘zda tutilardi. Og‘ir bom­
bardimonchi muzga qo'nishi va uni teshib yubormasligi uchun uning 
shassisining gruntga bo'lgan solishtirma bosimini pasaytirish talab 
etilardi. Buning uchun maxsus