Dintaniw uzb


 Fikx tarixiy ijtimoiy xaetni urganishda muxim manba



Yüklə 255,84 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə32/36
tarix24.03.2022
ölçüsü255,84 Kb.
#54120
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   36
Dinshunoslik

3. Fikx tarixiy ijtimoiy xaetni urganishda muxim manba. 

VIII-X  asrlarda  Movarounnaxrning  ayrim  shaxarlardagi  xanafiylikka  asoslangan  ilmiy 

markazlar  paydo  buldi.  Bunga  Irok  va  xurosan  maktablarining  ta`siri  katta  buldi.  Buxoro 

maktabiga  Abu  Xafs  Axmad  ibn  Xafs  al-Kabir  al-buxoriy  (vaf.  832y)  asos  solgan.  Samarkand 

ilmiy  markazining  shakllanishiga  Abu  Sulaymoon  al-Juzjoniy,  Ibn  Samoa  va  Shaddod  ibn 

Xukaym kabi Balx fakixlarining xizmati katta buldi. Buxoro fakixlari bu davrda asosan fikxning 

amaliy  masalalari  bilan,  samarkandliklar  esa  uz  ilmiy  faoliyatlarini  iloxiet  mavzui  bilan 

shugillanishga karatdilar. 

XI-XIII  asrlarga  kelib  fikx  ilmi  uzining  yuksak  tarakkietiga  etishdi.  Koraxoniylar  (999-

1212) davri fakixlari xakida ilmiy tadkikot olib borgan Turkiyalik olim Y.Z/Kavakci bu davrda 

uch  yuzga  yakin  fakixlar  etishib  chikkanligi,  20dan  ortik  fatvolar  majmuasi,  uch  yuz  ellikdan 

ortik  fikxiy  asarlar  yaratilganligi  va  shulardan  98%  xanafiy  fikxiga  oid  ekanligini  aytib  utadi. 

Xakikatan  xam  Movarounnaxr  xanafiy  mazxabining  «kal`asi»  edi  desak  adashmaymiz. 

«Xanafiylik sharkka eyilar ekan, u Xurosan va Movarounnaxrda uziga mustaxkam makon topdi. 

Bir  gurux  mashxur  xanafiy  fakixlari  xam  shu  dierlarga  mansubdir.  Xanafiy  fakixlari 

sulolalaridan:  Buxoro  sadrlari-  V\XI  asrdan  to  mugullar  davri  (603-1043\1206-1634)ga  kadar 

Buxoroda  Ibn  Moza  Maxmud  (vaf.  570\1174y)  oilasining  xanafiy  fakixlari  meros  tarikasida 

kelaetgan «Sadr» unvoni bilan mamlakat siesiy idoralarida va turli xokimliklarida yukori mansab 

soxiblari  edilar,  ar-Rigdamuniy,  az-Zaranjariy,  al-Maxbubiy,  as-Saffor,  al-Pazdaviy,  samarkand 

sayyidlari,  al-Xayzoxaziy,al-Akiliy.  Al-Marginoniy  oilalari  ilm  va  ijtimoiy  xaetda  kuchli 

mavkega ega buldilar. Ilm fan rivojlandi. Kuplab yirik olimlar etishib chikdilar. 

Umuman  fikx,  xususan  xanafiy  mazxabining  rivojlanish  tarixida  XI-XII  asrlardagi 

Movarounnaxr  fakixlarining  ilmiy  faoliyati  juda  muxim  urin  tutadi.  Bu  davrda  etishib  chikkan 

xanafiy fakixlaridan ad-Dabusiy Abi  Zayd, al-Xalvo`iy, Abu  Bakr Muxammad as-Saraxsiy, az-

Pazdaviy Ali, as-Sadr ash-Shaxid Umar, an-Nasafiy Umar, Alouddin as-Samarkandiy, Ibn Moza 

Maxmud,  al-Attobiy  Axmad,  al-Kosoniy  Masud,  Kozixon  va  yukorida  zikr  etilgan  al-

Marginoniy Ali kabi ma`lum va mashxur fakixlarning nomlarini keltirish mumkin. 

Utilgan mavzu buyicha savollar. 

1.

 



Islomdan avval zoxidlik kanday shaklda bulgan? 

2.

 



Sufilik kachon vujudga kelgan? 

3.

 



Sufiylikning ilk namoendalari kimlar? 

4.

 



Sufiylik mustakil okim sifatida kachon shakllangan? 

5.

 



Tasavvufning asosiy ta`limoti nimalardan iborat? 

6.

 



Urta Osieda tarkalgan tasavvuf tarikatlari kaysilar? 

7.

 



Fikx atamasining shakllanishini tushuntirib bering? 

8.

 



Ilk fikx maktablari kachon vujudga keldi? 

9.

 



Kanday fikxiy mazxablar mavjud? 

10.


 

Movarounnaxr fikx maktabining asosiy namoyandalari kimlar? 

Adabietlar. 

15.


 

Islom Karimov. Istiklol va ma`naviyat. T., 1994  

16.

 

Islom Karimov. Uzbekiston XXI asr busagasida… T., 1997 y 



17.

 

Azimov A. Islom va xozirgi zamon. T., 1991 y 



18.

 

Boboxonov Sh. Musulmonlik asoslari. T., 1993 



19.

 

Dinshunoslik asoslari. T., 1995 



20.

 

Juraev X. Saidjanov Y. Dune dinlari tarixi. T., 1998 y 



21.

 

Dinshunoslik (ma`ruzalar matni). T. 2000 





Yüklə 255,84 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin