Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

BİR QURAN GERÇƏYİ üzərinə

İnsanların həyatdakı imtiyazları əldə etmədəki qabiliyyət və mizaç fərqlilikləri, tekvini=varoluşsal olan təbii təməllərə söykən/dözər. Bu yaratma təməllərin həyatın fərqli mərhələlərində öz fəaliyyətini göstərməsi qaçınılmazdır. Bildiyimiz qədəri ilə ən köhnə çağlardan günümüzə qədər cəmiyyətlərin həyatı hamı/həmişə belə gəlib keçmişdir.

Köhnə dövrlərdə güclü fərdlər, zəif kəsləri kölə əldə edirlər, onları arzuları və istəkləri istiqamətində istifadə edirdilər. Bu istifadə etmə heç bir qeydə və şərtə təbii/tabe deyildi. O yazıq zəifləyər isə güclülərin əmrlərinə boyun əyməkdən başqa bir şey edə bilmir, onların arzularını və istədiklərini qarşılamaqdan başqa bir yol tapa bilmirdilər. Lakin ürəkləri hirs və kinlə dolu idi. Hamı/həmişə fürsət gözləyirdilər. İnsanlar uzun əsrlər boyunca belə nizam içində yaşadılar. Bu nizam ağalıq formasında başladı və zamanla krallığa və imperatorluğa çevrildi.

Sonunda insanlar ard-arda reallaşdırdıqları qiyamlar sonunda bu zorba nizamı yıxmağı bacardılar. Hökumət səlahiyyətlilərini və kralları cəmiyyətin faydas(n)ı və xoşbəxtliyi üçün ortaya qoyulan konstitusiyalara və qanunlara uyğun gəlməyə məcbur etdilər. Beləcə zorba iradələrin rəhbərlikləri, diktator rejimlərin suverenlikləri, görünüşcə (sözdə) sona çatdı. İnsanlar arasındakı sinif fərqliliyi, hər şeyin düzümünlərini ovuclarında tutan hakim sinif ilə səlahiyyəti bunların əlində olan, (mal kimi alınıb satılan) kölə və məhkum yığınlar formasındakı ikiyə bölünmə artıq ortadan qalxdı. Lakin fəsad ağacı başqa bir torpaqda və başqa bir görünüşə bürünərək inkişafa və meyvə verməyə davam etdi; verdiyi meyvə yenə eyni meyvə oldu. Bu isə, malların bəzi əllərdə toplanması və digər ovucların boş qalmasının nəticəsində ibarət olan/yaranan sərvət təcrübəsinə bağlı olaraq sifət imtiyazlarının meydana çıxması, ortaya çıxması vəziyyəti idi.

Bu imtiyaz iki sinif arasında böyük bir uçurum meydana gətirdi. Bu uçurumlu mühitdə sərvət sahibləri sərvətlərindən qaynaqlanan gücləri ilə ictimai həyatın bütün inkişaflarına istiqamət verməyi özlərinə məxsus bir imtiyaz qəbul edərlərkən, yazıq yoxsulların əllərində baş qaldırmaqdan və nəşr/təzyiqlərə etiraz etməkdən başqa bir çarə qalmamışdı.

Bunun arxasından Kommunizm gəldi. Bu rejim insanlara lazım olan malların ortaq olmasını, mülkiyyətin ortadan qalxmasını və sərmayələrin yox edilməsini (onlara əl qoyulmasını) müdafiə edirdi. Bu sistemə görə cəmiyyətin hər fərdi, ancaq öz əməyi ilə çıxardığı və nəfsində olan qabiliyyətləri ilə qazandığı qədər fayda təmin edə biləcəkdi. Beləcə sərvət və varlıq fərqi, əsaslı ortadan qalxmış olacaqdı. Tək bu sistem köhnə sistem zamanında heç ağla gəlməyəcək bir pozuqluq doğurdu. Bu pozuqluq isə, fərdin iradə azadlığının ortadan qalxması, sərbəstliyinin yox olması idi. Halbuki təbiət bunu rədd edir, yaradılış qanunu bunu təsdiqləmirdi. Təbiətə nəşr/təzyiq edən, yaradılış qanunu ilə ziddiyyət təşkil edən bir sistemin də yaşaması təbii ki mümkün deyildi.

Bununla birlikdə (bu sistemdə də) pozuqluğun təməl faktoru eynilə yerində dayanırdı. Çünki insan təbiəti imtiyaza, başqalarını keçməyə imkan tanımayan, özüylə önə keçmə və öyünmə ümidi olmayan bir işə şövqlə atılmaz. [Ona mütləq önə keçmə və öyünmə fürsəti tanınmalıdır.] İmtiyazlar ortadan qalxınca, işlər də yox olmağa üz tutar [artıq heç kimdə iş şövqü qalmaz]. Bu da insanlığın məhv olması demək idi. Kommunistlər buna çarə axtardılar. Tapdıqları çarə bu imtiyazları maddi olmayan şərəf və törensel məqsədlərə yönəltmək oldu. Amma çəkinilən vəziyyət köhnəsi kimi təkrar geri gəldi. Çünki insan bu simvolik imtiyazların gerçək olduğunu qəbul etməzsə, onlara boyun əyməz. Əgər onları gerçək qəbul etsə, o sahələrdəki imtiyaz vəziyyəti eynilə maddi imtiyazlarda olduğu kimi olar.

Demokratiya rejimi də içinə düşdüyü çürüməyi və pozulmağı önləmək üçün çarə axtardı. Tapdığı çarə isə, sıx bir təbliğat vasitəçiliyi ilə kommunist rejimin pozuqluğunu izah etmək, alış-verişlərin və ticarətlərin qar/qazanclarının böyük bir hissəsini al/götürüb aparan ağır vergilər qoymaq oldu. Ancaq bu tədbirlər onlara fayda vermədi. Çünki müxaliflərinin rejimlərində ortaya çıxan çürümüşlük, öz sistemlərinə hücum edən pozulmuşluğun yolunu tıxamırdı. Qazanclarının böyük bir hissəsinin xəzinəyə getməsi, azğınların azğınlıqlarına və zülmlərinə maneə ola bilmirdi. Bu azğınlar, səylərini mal əldə etmə mərhələsindən təkəlləşmə, hegemoniya qurma və sərvətlərin öz aralarında gəzməsi məqsədinə sürüşdürdülər. Bu səbəbdən sərvətlər təkəlləşmə, hegemoniya qurma, onlara əl qoyma yolu ilə qazanılır və onları idarə etmək də onların maliki olmanın nəticəs(n)i olurdu.

Nə kommunistlər xəstəliyi müalicə edə bildilər və nə demokratiya rejimi yanlıları... Yaranı dağlamanın kənarında, bir müalicə yox. Bunun yeganə səbəbi, insanlığın cəmiyyət üçün hədəf olaraq təyin etdiyi "maddi həyatdan faydalanma məqsədi"nin daim fəsad qütbünü göstərən bir kompasa bənzəyir olmasıdır ki, nə tərəfə dönsə və hara qon/qoyulsa istiqaməti dəyişməz.

İslamın bu fəsadın kökünü kəsmə mövzusundakı fikiri isə budur: İslam hər şeydən əvvəl, fitrətin yönəltdiyi bütün sahələrdə və mövzularda insanları sərbəst buraxmış; daha sonra vergi və bənzəri tədbirlərlə kasıbların həyat səviyyəsini yüksəltmək və israfı, bədxərcliyi, zənginləri normal ölçülərdən uzaqlaşdıran nümayişi maneə törədərək varlıqlı sinifin həyat səviyyəsini aşağı çəkməklə də kasıb və zəngin sinifləri bir-birinə yaxınlaşdırmışdır. Təsnif edər arası balanssızlıqları da tövhid inancı və əxlaqla, bunların yanında üzləri maddi imtiyazlardan təqva üstünlüyünə və Allah qatındakı hədiyyəyə talib olmağa çevirərək tarazlığa qovuşdurmuşdur. İşdə uca Allah bu ayələrdə bu məqsədə işarə edir: "Allahdan ONun lütf və kərəmini istəyin." (Nisa, 33) "Allah qatında ən qiymətli olanınız, Ondan ən çox qorxanınızdır." (Hucurat, 13) "Allaha qaçışın." (Zariyat, 50)

Daha əvvəl söylədiyimiz kimi insanların üzlərini uca Allaha yönəltmək, dünya həyatının məqsədlərini reallaşdıracaq gerçək səbəblərə maraq/əlaqə göstərməyi özü ilə gətirər. Yoxsa həyatın ehtiyaclarını qar/qazanc-şılama mövzusunda işsizlik etməyə, xoşbəxtliyi axtarışda tənbəlcə davranmağa gətirib çıxarmaz. Bu səbəbdən "İslam, tənbəllik və insan həyatının ehtiyaclarını qarşılamada donuqluq dinidir." deyənlərin sözü əsassız və cahilcə bir sözdür. Bu mövzuda söyləyəcəklərimiz xülasəylə bunlardır. Kitabımızın müxtəlif araşdırma yazılarında daha əvvəl bu mövzu ilə əlaqədar detallı şərhlər edilmişdir.