Elşən Misir oğlu Nəsibov

özlüyündə gələcək reallıqlar haqqında bir elm istiqamətidir,  bütün elmlər 
üçün  xarakterik  olan  universallıqdır.
  Futurologiya  gələcəyə  yönəlik 
proseslərin xarakterini öyrənən elmi sistemlilikdir. Burada elmin bütün əsasları 
məcmuələşir.  Gələcəyi  müəyyən  etmək,  yeni  xəyalları  yaratmaq,  yeni  mühiti 
obrazlandırma  özlüyündə  istedad,  bilik  və  bacarıq  tələb  edir.  Bu  yöndə 

---

80 
 
futurologiyanın  metodları dəyişikliyi  yarada bilən biliklərin tətbiqindən  ibarət 
olur.  
Futurologiya metodunun əsas bazası, qeyd olunduğu  kimi, fantaziyadan, 
xəyali  yaradıcılıqdan  meydana  gəlir.  Xəyali  yaradıcılıq  ümumən  mövcud 
zaman  yaradıcılığını  qabaqlayır  və  gələcək  üçün  fantastik  formaların 
yaranmasını  özündə  ehtiva  edir.  Futurologiya  bir  yöndə  mövcudluq  üzrə 
yeniliyin  meydana  gətirilməsi  üçün  sistemliliyin  yaradılmasından  ibarət  olan  
təlimdir.   Müəyyən başlanğıc  məkanı  üzrə  yaranır.   Digər  yöndə isə olmayan 
bir  şeyin  müəyyən  məkanda  mövcudluğunun  xəyali  olaraq  canlandırılmasını 
özündə ehtiva edir. Futurologiya daha çox nəzəri əsasları özündə daşıyan elmi 
prinsipdir.  Metodlar  da  istiqamətlər  üzrə  formalaşan  nəzəri  biliklərdən  ibarət 
olur.    Gələcək  anlayışı,  gələcək  haqqında  təlim    həm  ayrı-ayrı  sahələr  üzrə 
tətbiq olunur, həm də     bütün sahələri bir gələcəkdə birləşdirir. Futurologiya 
gələcək  formanın  xəyali  olaraq  təsvirindən  ibarət  olan  bir  elmi  istiqamətdir. 
Məsələn,  müəyyən  boş  bir  məkanda  beş  ildən  sonra  tikiləcək  elektrik 
stansiyasının  modeli,  layihəsi,  ilkin  eskizi  və  foto  təsviri  çəkilir.  Bu,  özündə 
futuroloji aspektləri cəmləşdirir.  
Futurologiya  bir  ümumiləşmiş  təlim  olaraq  gələcək  inkişafın  fərdi  və 
kollektiv,  sistemli  əsaslarını  özündə  ehtiva  edir.  Burada  paralellikləri, 
uyğunluqları, simmetriya və harmonoyanı, şərtləndirici vəziyyətləri və əsasları 
axtarıb  üzərə  çıxarır.  Metodlar  tətbiq  olarkən  baza  xətlərin  ardıcıl 
davamediciliyi,  ətraf xətlərin ardıcıl birləşmə və əvəzlənmə ilə davamediciliyi 
tətbiq olunur.  
Futurologiya  mövcud  zamandan  başlayaraq    tərkib  prosesləri  hissə-hissə 
öyrənən  elmi  istiqamətdir.  Hər  bir  məqamda  dəyişiklik  və  onun  əsasları 
öyrənilir.  Futurologiya  burada  empirik  əsasları  özündə  ehtiva  edir.  Metodlar 
içərisində  universal  olaraq  öyrənmə  metodları  tətbiq  olunur.  Dəyişikliklərin 
xassələri öyrənilir.  
Futurologiya elmində şaxəli tətbiq metodları da mühü rol oynayır.   
Futurologiyaya  xas  olur:  hədəfəalma,  bu  baxımdan    planlaşdırma, 
proqnozlaşdırma,  layihələndirmə,  bununla  da  nəzərdə  tutulan  yeni  qanunların 
qəbulu,    konsepsiyaların  qəbulu  və  s.  Bu  yöndə  nailiyyətlər  əldə  etmək  və 
dəyişikliklər  qazanmaq  üçün  müşahidə  metodlarından  istifadə  olunur, 
gələcək axarlar müəyyən edilir.  
Futurologiya  özlüyündə  gələcək  funskiyaları,  hüquq  və  öhdəlikləri, 
məsuliyyətləri  müəyyən edir. Məsələn, fizika, riyaziyyat, biologiya, coğrafiya 
və  bütün  elmi  sahələr,  fənlər  qarşılarına  gələcək  hədəflər  qoyurlar.  Başlıca 
məqsəd  templə  ayaqlaşmaqdan,  yeni  tempi  müəyyənləşdirməkdən    ibarərtdir. 
Dövləti,  cəmiyyəti,  xalqı,  ümumilikdə  bəşəriyyəti  inkişaf  zamanının  axarı  ilə 
hərəkət  etdirmək,  inkişaf  axarını  təmin  etmək  üçün  nəzəri,  elmi  əsasları 
müəyyən etmək futurologiyanın əsas funksiyalarına aid edilməlidir.  

---

81