Fяxrяddиn mustafayev

ekskresiya
)
olunan sidiklə orqanizmdən ixrac olunur. 6-10 litr qandan 1 litr 
ilk 
(provizor) sidik,
90 litr ilk sidikdən isə 1 litr 
son sidik
əmələ gəlir. Plazmadan 
fərqli olaraq ilk sidikdə zülallar və qanın şəkilli elementləri olmur. İnəkdə 1 
sutkada 540-1800 litr ilk sidik filtrasiya olunur, 15 litr son sidik üçün 
böyrəklərdən 18.000 litr qan keçməlidir.
2.3. Çoxalmanın sitoloji və genetik aspektləri
Hazırda planetimizdə mövcud olan bütün heyvanat aləminin, o cümlədən 
məməlilərin irsiyyətinin, nəslinin, genetik fondu və populyasiyalarının dayanıqlı 
davam etməsinin dialektik əsasını çoxalma prosesi təmin edir və tənzimləyir. 
Çoxalma-reproduktiv funksiya
– olduqca mürəkkəb bioloji proses olub, 
heyvanların nəsil verməsi və növünün, onun xarakterik əlamət və kefiyyətlərini 
saxlayan şərtsiz reflektor reaksiyaların məcmuundan ibarətdir. heyvanların çoxalma 

---

114 
qabiliyyəti onların təsərrüfat əhəmiyyətini xarakterizə edən ən başlıca göstəricidir. 
Ali heyvanlar cinsi yolla çoxalır. Bu zaman erkək və dişi cinsiyyət hüceyrələrinin 
birləşməsindən 
(qametlərdən) ziqota
əmələ gəlir. Ziqotadan isə embrional inkişaf 
nəticəsində yeni orqanizm-
embrion
inkişaf edir. Cinsiyyət hüceyrələrinin əmələ 
gəlməsi və sonrakı proseslərin hamısının dinamikası 
çoxalma– reproduktiv
üzvləri 
vasitəsilə həyata keçirilir və dişi fərdlərdə 
cinsiyyət tsikli
, 
mayalanma, boğazlıq, 
doğuş və doğumdan sonrakı dövrlə
müşayət olunur. Çoxalma prosesi bütünlükdə 
bilavasitə genlərin iştirakı, daimi nəzarəti ilə həyata keçirilir və neyrohumoral yolla 
tənzimlənir. Bu proseslərin hər biri genetik xarakter daşıdığı üçün ayrı-ayrı heyvan 
növlərində kəmiyyət və keyfiyyət əlamətlərinə görə bir-birindən fərqli olur. 
Laktasiya prosesi-südün əmələ gəlməsi (laktopoez) və ixrac olması reproduktiv 
çoxalma ilə bilavasitə qarşılıqlı əlaqədə olan proses sayılır. Çoxalmada ən vacib 
amillər sayılan erkək və dişi qametlərin heyvanların postnatal inkişafının nisbətən 
əvvəlki cinsiyyət yetişkənliyi dövründə əmələ gəlir. Spermatogenez və ovogenez 
ümumi bioloji xüsusiyyətlərə malik olsalar da, öz fərqli xüsusiyyətləri ilə 
səciyyələnir. Yaxşı yemləmə və bəsləmə şəraitində heyvanlarda ilk cinsiyyət 
reaksiyaları başlayır ki, bu dövr