Fяxrяddиn mustafayev

(somada-cisimdə 
yerləşən) 
və 
akso-aksonal 
(aksonlarda yerləşən)-bölünür.
Heyronlarda oyanma yalnız bir istiqamətdə-
dendritlərdən somaya və aksona doğru nəql olunur. Başqa toxumalardan fərqli 
olaraq sinir toxumasında neyronlardan başqa digər hüceyrələr də movcuddur. 
Neyroqliya
-sinir toxumasının əsas kütləsini təşkil 
edən qlial elementlərdən
(hüceyrələrdən) ibarət olub, neyronlar arasındakı bütün boşluğu doldurur və 
köməkçi funksiyaları yerinə yetirir. Anatomik cəhətdən onlar 2 qrupa-
oliqodendritlər 
və 
astrositlər 
(beyində neyronun cismi ilə kapilyarların arasında 
yerləşir) və 
Şvannov hüceyrələri
(periferik sinir sistemində yerləşir, millin 
əmələ gətirən qlial hüceyrələrdən əmələ gəlir)-bölünür. Bunların hər ikisi 
birlikdə aksonların ətrafında möhkəm millin qişasını əmələ gətirir. Neyronlardan 
fərqli olaraq astorositlər və digər qlial hüceyrələr bölünmə xassələrinə malikdir. 
Qliya 
–mərkəzi sinir sistemində dayaq və müdafiə funksiyalarını yerinə yetirir. 
Neyron və neyroqliya arasında 15-20 nm uzunluğunda yarıqlar vardır ki, onlar 
da maye ilə dolu olan interstisial boşluq əmələ gətirir. Neyronlararası mərkəzi 

---

112 
sinapslarda təsir potensialı postsinaptik neyronda yaranır, həm oyadıcı, həm də 
tormozlayıcı xüsusiyyətə, həmçinin kimyəvi, elektrik və qarışıq keçiricilik 
mexanizminə malikdir. Müəyyən funksiyanı yerinə yetirən və onu tənzimləyən 
neyronlar qrupu 
sinir mərkəzi
adlanır və oyanmanın ləng nəql edilməsi, ritminin 
və gücünün transformasiya olunması, sıx qıcığa seyrək və əksinə cavab verməsi, 
daimi tonusa malik olması, irradiasiya (impulsların neyronlara paylanması), 
oyanmanın yalnız bir istiqamətdə-afferent neyrondan aralıq neyron vasitəsilə 
efferent neyrona nəql olunması və s.-xassələri ilə səciyyələnir. 
Sinir sistemi orqanizmin fəaliyyətini onun genetik homeostazı və xarici mü-
hitlə əlaqəsi formasında idarə edir, daimi nəzarətdə saxlayır və tənzimləyir. 
Onun əsas aparıcı elementi sayılan neyronların fizioloji funksiyaları və beyinin 
keçirici sistemlərinin sxemi əvvəlcədən