Fяxrяddиn mustafayev

«Təbabətə sevgimiz insaniyyətə məhəbbətdən doğur». «Xəstəliyi yox, 
xəstəni müalicə etmək lazımdır». «Qüvvətli ruh zəifləmiş bədəni xilas edir». 
«Təbiblik sənətlərin ən vacibdir».
Kliniki təbabətin banisi dahi Hippokrat onun 5 əsas 
prinsipini təklif etmişdir: 
– fərdi yanaşma və fərdi müalicə; 
– xarici və daxili amillərin nəzərə alınması;
– «əksinə müalicə» – «quraqlıq» – «rütubət» – «istilik-soyuq» -amillərinin 
balanslaşdırılması; 
– cadugərliyi təbabətdən ayırıb, sıxışdırıb təcrid etmək; 
– habitusun (xarici görünüşün) nəzərə alınması və tibbidə tətbiqi. 
«Qədim təbabət haqqında» əsərində loğman yazmışdır: «…. Düzgün 
müalicə etmək istəyən həkim soyuq vasitəsilə istiyə, istilik vasitəsilə soyuğa, 
rütubət vasitəsi ilə quruya və quru vasitəsi ilə rütubətə qarşı mübarizə 
aparmalıdır»
(bu sözlər 3-cü prinsipə aiddir). Təbabətdə 200-dən artıq dərman 
bitkilərini ilk dəfə tətbiq edən loğman həm də onların dozasını və əks 
göstəricisini ətraflı şərh etmişdir. Böyük alim 83 yaşında Larisse şəhərində vəfat 
etmiş və Afinada dəfn olunmuşdur. 
Üzərində «Hippokrata-bizim xilaskarımıza»
sözü yazılan əzəmətli heykəl afinalıların ən müqəddəs ziyarətgahına 
çevrilmişdir. Dünyanın bütün həkimləri öz ilkin fəaliyyətinə məhz Hippokrat 
andı ilə başlayır. 

---

13 
Dahi filosof şairimiz M.Füzuli «Səhhət və mərəz» («Sağlamlıq və xəstəlik») 
poemasını məhz sağlamlıq və təbabətə həsr etmişdir. 

---

14 
«Eşqdən canımda bir pinhan mərəz var, ey həkim! 
Xəlqə pinhan dərdim izhar etmə zinhar, ey həkim! 
Var bir dərdim ki, çox dərmandan artıqdır mənə, 
Qoy məni dərdimlə, dərman eyləmə, var, ey həkim! 
Çər basıb əl nəbzinə, təşxis qılsan dərdini, 
Al əmanət, qılma hər bidərdə izhar, ey həkim!»