Geologiyasi
Konni ishlatish sistemalari
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
10.2.2. Konni ishlatish sistemalari
Ko’p qatlamli yoki yirik konni samarali ishlatish jarayonini ta’minlovchi texnologik va texnik tadbirlar majmuasi. Konni ishlatish sistemasi ishlatish ob’ektlarini ajratish, ularni o’zlashtirish tartibi, ob’ektlarning ishlatish sistemasini tanlash vazifalarini ratsional hal etishga asoslanadi. Ko’p qatlamli konlarda qatlamlarni ketma-ket ishlatishning turli variantlari qo’llaniladi. Konni ishlatishning yuqoridan-pastga sistemasining mazmuni shundayki, bunda konni burg’ilashda pastda joylashgan mahsuldor qatlamlar yuqoridagilari to’liq burg’ilab bo’lingandan so’ng ketma-ket ishlatishga jalb qilinadi. Konni ishlatishning yuqoridan-pastga sistemasi sobiq SSSR da 1930 yilgacha qo’llanib kelindi. Quduqlarni aylanma burg’ilash usulida gil eritmasidan foydalanib qazish mumkin bo’lgach, konni ishlatishning pastdan-yuqoriga sistemasi qo’llanila boshlandi. Quduq tanasini gil eritmasi bilan yuvish, sementlash ishlarini bosim ostida bajarish va sh.k. yuqorida joylashgan gorizontlarni to’liq ishlatib bo’linishini kutmasdan, pastdagi gorizontlarni ishlatishga kirishish imkonini yaratdi. Burg’ilash sohasidagi texnika taraqqiyoti ishlanayotgan pastki gorizontlardan u yoki bu sabablarga binoan ishlatishga jalb etilmagan va yuqorida joylashgan gorizontlarga qaytish masalalarini hal qilishga yordam berdi. Konni ishlatishning pastdan-yuqoriga sistemasi geolog M.V.Nikitin tomonidan 1930 yilda taklif etildi va dastlab Ilich buxtasida (Rossiya Federatsiyasi) qo’llanildi. Bu sistemaga muvofiq birinchi navbatda pastki-asos(tub) – gorizont ishga tushiriladi, undan so’ng yuqorida joylashgan – mahsuldor gorizontlarga qaytiladi va ular pastdagi gorizont to’liq burg’ilab bo’lingandan so’ng ketma-ket ishga tushiriladi. 243
ishlari bajarilishi va neftli svita to’liq o’rganilgan bo’lishi shart. Uyumni ishlatishning murakkab sistemasi quyidagi tartibda bajariladi: a) har bir qavatdagi qatlamlar mustaqil quduqlar turkumi bilan burg’ilanadi; b) har bir qavat ichidagi qatlamlar pastdan-yuqoriga sistemasi bo’yicha burg’ilanadi; v) qavatlarni burg’ilash tartibi turlicha: yuqoridan pastga, pastdan yuqoriga yoki bir vaqtning o’zida yuqoridan pastga va pastdan yuqoriga bo’lishi mumkin. Ko’p qatorli quduqlarni burg’ilash metodi 1951 yilda Azneft birlashmasi (Ozarbayjon Respublikasi) muhandislari tomonidan ko’p qatlamli konlarni ishlatish paytida taklif etilgan. Burg’ilashning bu yangi metodi bir quduq ichiga ikki yoki uch quvurlar birikmasini tushirish va turli chuqurliklarda joylashgan bir nechta neft gorizontlarini bir vaqtda ishlatish imkonini beradi. Konni ishlatishning bu sistemasida neftli qatlam qavatlarga shunday ajratilishi lozimki, uning har birida tayanch gorizontdan tashqari qaytish gorizontlarining soni uchtadan ko’p bo’lmasligi kerak. Quduqlar ikkita yoki uchta ishlatish ob’ektini ochishga mo’ljallangan bo’lib, asosan ikki yoki uch qatorli qilib loyihalanadi. Dastlab quduq katta diametrli doloto bilan (loyihalangan ko’p sonli kolonnalarni joylashtirish maqsadida) burg’ilanadi, chuqurlik ortgan sari (tushiriladigan konlonnalar sonining kamayishi hisobiga) quduq kichik diametrli doloto bilan qaziladi. So’ngra quduqqa tushirilgan quvurlar birikmasining tashqi bo’shlig’iga sement qorishmasi haydaladi va har bir quvurlar birikmasi tayanch gorizont qarshisida teshiladi. Tayanch gorizontdagi neft chiqarib olingach, unga sement haydaladi va qaytish gorizonti qarshisida quvur yana teshiladi. Qatlamlarni bir yo’la-ayrim ishlatish imkoniyatlari keng bo’lib, qatlamlarga ta’sir etishning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanib, bir quduqda bir nechta qatlamlarni ayrim-ayrim ishlatish mumkin bo’ladi. Ajratilgan yirik ob’ektlarda qatlamga suv bostirish metodlarini qo’llash orqali qazilgan kam sonli quduqlarning debitini oshirib, ob’ektlarni qisqa muddatda va yuqori sur’atda ishlatish mumkin bo’ladi. Natijada katta iqtisodiy samaraga erishiladi. 70- yillardan boshlab O’zbekiston Respublikasi neft-gaz sanoati amaliyotida yangi ko’p qatlamli konlarni ishlatish loyihasini tuzishda ikki, uch va undan ko’p qatlamlarni birlashtirib, bir quduq bilan ishlatish keng qo’llanilmoqda, bunda haydash va neft quduqlarida bir yo’la-ayrim ishlatish uskunalaridan keng foydalanilmoqda. Haydash quduqlarida bir yo’la-ayrim ishlatish metodi qo’llanganda turli o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan qatlamlarda haydash bosimi teng taqsimlangandagina unga kerakli hajmdagi suvni yuborish mumkin bo’ladi, neft quduqlarida esa – har bir qatlamning mahsuldorligiga va qatlamning bosimiga mos keluvchi depressiyani yuzaga keltirib, hamma qatlamlardan kerakli miqdorda neft olish mumkin. Bir yo’la-ayrim ishlatish metodini joriy qilishdan avval ko’p qatlamli ob’ektni ishlatishda birmuncha vaqt hamma qatlamlarning birgalikda ishlatishni ta’minlash lozim. Bu davrda haydash va ishlatish quduqlarida birgalikda ishlayotgan qatlamlarning har birining parametrlarini tavsiflovchi ma’lumotlarni: mahsuldorligi, debiti, suyuqlik qabul qilaolishligi, qatlam bosimi va sh.k.ni aniqlash maqsadida kon- geologik tadqiqotlar bajariladi. Undan so’ng ob’ekt bir yo’la-ayrim ishlatish rejimiga 244
ishlatish jarayonini boshqarishga tuzatishlar kiritiladi. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|