Geologiyasi
Qatlamning neft beraolishligi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
12.6.3. Qatlamning neft beraolishligi
Qatlamning neft beraolishlik koeffitsientini ko’paytirib borish xalq xo’jaligining tabiiy resurslardan samarali foydalanish bo’yicha muhim vazifalaridan biri hisoblanadi. Bunday ma’suliyatli vazifani bajarish uchun qatlamni ishlatish jarayonida maydonning avval suv bostirilgan uchastkasi va keyinroq uning suv bostirish bilan qamrab olingan qismi bo’yicha joriy neft beraolishlik koeffitsientini aniqlash zarur. Suv bostirilgan uchastka uchun bunday koeffitsientni hisoblashda mazkur uchastkadan chiqarib olingan neft miqdori (Q ol ) va hajm metodi bilan hisoblangan boshlang’ich balans zaxiralar (Q zax ) ma’lumotlaridan foydalaniladi. Suv bostirilgan uchastkaning neft beraolishlik koeffitsienti quyidagi ifoda bo’yicha aniqlanadi. = Q ol /Q zax . 308
zaxiralari parametrlarining to’g’ri aniqlanganiga bog’liq. Suv bostirish bilan qamrab olingan maydonning neft beraolishligining joriy koeffitsientini aniqlash uchun quyidagi nisbatdan foydalaniladi = K s K sb K sb , bunda K s neftning siqib chiqarish koeffitsienti, K sb ob’ekt maydonining suv bostirish bilan qamrab olish koeffitsienti, K sb ob’ekt qalinligining suv bostirish bilan qamrab olish koeffitsienti. Qatlamning suv bosgan va yuvilgan uchastkalarida qoldiq neft va neft beraolishlik koeffitsientini aniqlashda baholash quduqlari, shuningdek, suvlangan quduqlarda bajarilgan kon-geofizik tadqiqotlar muhim rol o’ynaydi. Neft konlarini ishlatishdan olingan tajribalardan ma’lumki, hatto qatlamga suv bostirish bilan ta’sir etishda ham ning qiymati ko’p paytlarda 0,5-0,6 dan oshmaydi. Ko’pgina neft konlarini ishlatish holatini tahlil qilish shuni ko’rsatadiki, kondan foydalanish tugayotganda yoki foydalanishning oxirgi bosqichida bo’lgan konlardagi qatlamlarda juda ko’p (12 dan 30% gacha) neft qolib ketar ekan. Hozir ishlatilayotgan neft konlaridagi qatlamlarda ham neftning juda katta miqdori qolib ketmoqda. Bu konlardan neftning boshlang’ich balans zaxirasining qariyb 50%i olinmoqda. Qatlamlarni neft beraolishligini ko’paytirishning ahamiyati hammaga ayon. Chunonchi qatlamning neft beraolishligini hech bo’lmaganda 1% ga ko’paytirilgan taqdirda konlardan o’nlab million tonna qo’shimcha neft olish mumkin bo’ladi. Bu miqdor ayni paytda yangi kon ochish bilan barobardir. Uyumning ishlatishni mavjud metodlarini takomillashtirish va qatlamning neft beraolishlik koeffitsientini oshirish uchun quduqlar to’ri zichligini oqilona tanlash, ishlatish quduqlarini maydonda to’g’ri joylashtirish, qatlamga haydalayotgan suv miqdorini ko’paytirish, suv haydash va suv chiqarish zonalari oralig’idagi bosimlar farqini oshirish, kuchli suvlangan qatlamlardan suyuqlik chiqarib olishni jadallashtirishga alohida e’tibor berilishi kerak. Qatlamlarning neft beraolishligini oshirish uchun neft olishni jadallashtirish bo’yicha turli tadbirlarni qo’llash muhim rol o’ynaydi. Ammo shuni qayd etish lozimki, turli fizik-kimyoviy va issiqlik tadbirlarini qo’llashda qazilgan quduqlar to’ri zich bo’lishi kerak (0,02 km 2 /quduq), bu maqsadda mavjud quduqlar to’rining zichligi orttiriladi. Qatlamga haydalayotgan suvning yuvish qobiliyatini yanada oshirish uchun unga yuza-faol moddalarni (ayniqsa noionogenli yuza-faol moddalar, masalan, polietilen va b.) qo’shish kerak. Quduqqa haydalayotgan suvning yuvish xususiyatini ko’paytirishda unga quyuqlashtiruvchi moddalar suyuq shisha, polimerlar qo’shilganda yaxshi natija beradi. Poliakrilamidlar eng ko’p qo’llaniladi. Quyuqlashtiruvchilar ishlatilganda 12-20%ga oshadi. Qatlamga haydalgan havoli suv (gazli suv) aralashmalari va ko’piklar (ko’pik hosil qiluvchi omillar) ham neftni siqib chiqarishni va olinadigan yo’lakay suv miqdorini kamaytirib yuboradi. Tarkibida SO 2 erigan suv yoki karbonat kislota, yuqori bosimli quruq metanli gaz, yog’li suyultirilgan gaz, mitsellyar eritmalar (neft sulfanati, polimerlar), organik erituvchilar (og’ir spirt, gazli benzin) va sh.k.larni (karbonlashtirilgan suv) qatlamga 309
ortiq) qatlamga haydalganda uning neft beraolishligi 10-15%ga ortadi. Suvni qatlamga haydashda suyultirilgan gaz (odatda propan) hoshiyasidan foydalanish neftni to’liqroq siqib chiqarishga yordam beradi. Nihoyat neftni to’liq siqib chiqarishga erishish uchun turli termik metodlardan foydalanish mumkin: qatlamga isitilgan issiq suv haydash, elektr isitkichlar bilan quduq tubi atrofini isitish va h.k. Qatlamning darzliligini sun’iy ravishda oshirish hisobiga uning o’tkazuvchanligini ko’paytirish maqsadida yer osti termoyadro portlatishlarini amalga oshirish samarali yo’nalish hisoblanadi. Xulosa qilib aytsak, sobiq Ittifoqdagi konlarda neft beraolishlik koeffitsienti 0,33-0,78 atrofida (1981 yil hisobida). Koeffitsientning o’rtacha miqdori AQSHdagi konlarda 0,325ga, O’zbekiston Respublikasidagi konlarda 0,25-0,3 teng. Quyida neft beraolishlik koeffitsientining miqdori xorijiy mamlakatlar bo’yicha berilgan (suratida ikkilamchi metodlarni ishlatilishi inobatga olinmagan, maxrajda esa inobatga olingan): Venesuela .................. Kanada ........................ Eron ............................ Iroq ............................ Quvayt 0,176/0,208 0,238/0,294 0,228/0,309 0,301/0,407 0,447/0,625 Saudiya Arabistoni ... Bahrayn ......................... Liviya ............................. Afrika .......................... Frantsiya ........................ 0,186/0,324 0,228/0,271 0,227/0,277 0,187/0,234 0,448/0,536 |