Elementar məntiqi funksiyalar. Klassik riyaziyyatda funksiyanın çevrilməsinin 2 üsulundan istifadə olunur: analitik
və cədvəl. Elə bu üsulla da funksiya verilə bilər. Cədvəl üsulundan istifadə etdikdə
həqiqətlər cədvəli adlanan cədvəl qurulur. Bu cədvəldə arqumentin bütün mümkün olan
mənaları (variantları) və bu mənalara uyğun məntiqi funksiyalar verilir. 1 arqumentli
funksiyanın həqiqətlər cədvəli aşağıdakı kimidir. (Cədvəl 1)
1 arqumentli funksiya cədvələ uyğun olaraq
aşağıdakı kimi ifadə olunur.
Əgər funksiyanın arqumentlərinin sayı n-
ə =dirsə, onda arqumentin müxtəlif məna birləşmələri 2
n
, n arqumentli funksiyaların sayı
isə
= olacaq. Belə ki, n = 2 olduqda arqumentin mənaları (variantları) sayı 2
2
= 4,
funksiyaların sayı isə 2
4
= 16 olacaq. Belə funksiyanın həqiqətlər cədvəli aşağıdakı kimi
olacaqdır.
(Cədvəl 2)
Məntiqi funksiyanın yazılışı analitik üsulla da mümkündü. Adi riyaziyyatda
funksiyanın analitik formada verilməsi riyazi ifadə formasında olur. Bu halda funksiyanın
arqumentlərini xüsusi riyazi əməliyyatlarla əlaqəndirilir. Buna uyğun olaraq məntiqi
funksiyanın analitik formada verilmə üsulu funksiyanın arqumentlər üzərində hansı məntiq
əməliyyatlarının və hansı ardıcıllıqla yerinə yetirilməsi lazım olduğunu göstərir. Cədvəl 3-
də məntiqi ifadənin yazılışı zamanı istifadə olunan məntiq əməliyyatları göstərilmişdir.
Arqument Funksiyalar
0
0
0
1
1
1
0
1
0
1
Arqumen
t
Funksiyalar
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1
0
1
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1
1
0
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
1
1
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
(Cədvəl 3)
Məntiqi əməliy-yatın
işarəsi.
Həqiqətlər cədvəli
Əməliyyatın adı
Əsas
Əlavə
0 0 1 1
0 1 0 1
;
;
0 0 0 1 Konyuksiya; məntiqi VƏ; məntiqi hasil.
0 1 1 1 Dizyuksiya; məntiqi VƏ YA; məntiqi cəm.
1 1 0 1 İmplikasiya.
1 0 0 1 Ekvivalentlik; bərabərmənalılıq funksiyası.
0 1 1 0 2-lik modla görə cəm; bərabərmənalı
olmayan funksiya; VƏ YA-ni inkar edir
0 0 1 0 Qadağa; implikasiya deyil.
1 1 1 0 Məntiqi VƏ -YOX; Şiffer ştrixi;
konyuksiyanın inkarı
1 0 0 0 Məntiqi VƏ YA-YOX; Pirs oxu; Vebb
funksiyası; dizyuksiyanın inkarı
0
1
Məntiqi YOX; məntiqi inkar; inversiya.
1
0
Funksiyanın həqiqətlər cədvəli (cədvəl 2) ilə məntiq əməliyyatlarının həqiqətlər cədvəlinin
(cədvəl 3) müqayisəsindən aşağıdakıları almaq olar.
Cədvəl 2-dəki qalan
funksiyaları praktiki olaraq maraqlı deyildir.
Bundan sonra bir və iki arqumentli funksiyaları elementar məntiqi funksiya
adlandıracağıq. Funksiyanın məntiqi ifadəlıri 1 məntiqi əməliyyatdan ibarətdirsə belə
funksiyalar elementardır.