Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm



Yüklə 2,34 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/47
tarix01.01.2017
ölçüsü2,34 Mb.
#4244
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   47

ə
rd
ə
 
şagirdlə
rin 
ə
zb
ərçiliyə
 
meylli  olması  çox  vaxt  müə
lliml
ə
ri  v
ə
  valideynl
ə
ri  narahat  edir. 
Ə
slind
ə
  is
ə
,  bu  tamamil
ə
  t
ə
bii  v
ə
  adi  bir  hal  hesab  edilm
əlidir.  Kiçik  yaşlı 
m
ə
kt
ə
blil
ər  mexaniki  yaddasaxlamanın  kömə
yi  il
ə
  t
əlimin  ilkin  formalarını, 
oxu, yazı, hesablama vərdişlə
rini m
ə
nims
ə
y
ə
r
ə
k t
ə
dric
ən daha yüksə
k hafiz
ə
 
formalarına  doğru  inkişaf  edi
rl
ə
r.  Hafiz
ənin  inkişafında keyfiyyə
t  d
əyişikliklə
ri 
baş  verdikcə,  şagirdlə
r  t
ə
dric
ə
n  m
ənalı  və
 
ixtiyari  yaddasaxlamanın  üsul  və
 
vasit
ə
l
ə
rin
ə
 yiy
ə
l
ə
nirl
ə
r.  
Kiçik  mə
kt
əb  yaşı  uşaqların  qavrayışının
 
inkişafının  mə
hsuldar 
dövrüdür.  Birinci  sinfə
  daxil  olan  u
şaqların  qavrayışı 
repreduktiv  xararakter 

 
39 
daxıyır.  Təlimin  ilk  dövründə,  xüsusə
n,  I-II  sinifl
ə
rd
ə
 
şagirdlərin    qavrayışı 
s
ə
thi,  az  f
ə
rql
əndirici  olması  ilə
 
seçilir.  Bu  dövrdə
 
uşaqların  qavrayışı  ilə
 
t
ə
f
əkkürü  arasında  funksional  asılılıq  özünü  göstə
rir.  Onun  n
ə
tic
ə
sind
ə
 
uşaqlar    qavrayış  obyektlə
rini  b
ə
z
ən  qarışdırır,  yanlış  müqayisə
  v
ə
 
ümumiləşdirmə
 
əsasında  doğru  olmayan  nə
tic
ə
l
ə
r
ə
  g
əlib  çıxırlar.  Bu  cə
h
ə

əşyaların,  anlayışların  müqayisə
si  vasit
ə
sil
ə
 
onların  oxşar  və
  f
ə
rqli 
c
ə
h
ə
tl
ərinin aşkara çıxarılm
as
ı prosesində
  d
ə
 
müşahidə
 olunur.  B
ə
z
ə
n onlar 
h
ə
rfl
ə
ri  v
ə
  r
ə
q
ə
ml
ə
ri,  h
ə
nd
əsi  fiqurları  qarışdırır,  əşyaların  mühüm, 
başlıca  ə
lam
ə
tl
ə
rin
ə
 
ə
h
ə
miyy
ə
t  verm
ə
d
ə
n  qeyri-
mühüm  ə
lam
ə
tl
ə
ri 
ə
sas 
götürürlə
r.  Parlaq,  al-
ə
lvan  r
əngli  şə
kill
ə
r,  emosional  c
ə
lbedicilik  yaradan 
obyektl
ər  uşaqların  diqqə
tini  daha  tez  c
ə
lb  etdiyind
ən,  onların  qavrayış 
obyektind
ə
 
əsas yer tutmuş olur. 
 
Kiçik yaşlı mə
kt
ə
blil
ə
rin 
qavrayışı
 
özünün itiliyi, tə
rav
ə
ti,  bununla  bel
ə

seyrci  xarakteri  v
ə
  s
ə
thiliyi  il
ə
  f
ə
rql
ənir.  Yaş  və
  psixi  m
ə
hdudiyy
ə
td
ə
n  ir
ə
li 
g
ə
l
ə
n bu c
ə
h
ət özünü uşaqların tə
lim f
ə
aliyy
ə
tind
ə
 
aşkar büruzə
 
verir. Bu yaş 
dövründə
 
qavrayışın fə
rdil
əşdirmə
 
imkanları çox məhdud olur. Onlar çox vaxt 
oxşar  obyektlə
ri  qeyri-d
ə
qiq,  s
əhv  olaraq  ayırır,  bir  çox  hallarda  onları 
qarışdırır, fə
rql
ə
ndir
ə
 bilmlrl
ər. Bu qavrayışın analitik funksiyasının zəif inkişaf 
etm
ə
si  il
ə
 
izah  olunur.  Bu  dövrdə
 
uşaqların  qavrayışı  özünün  praktik
-
ə
m
ə
li 
m
ə
zmunu il
ə
 
seçilir. Qavrama prosesində
 
tutma, toxunma, çevirmə
 v
ə
 s. kimi 
manipuliyativ  h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər  müşahidə
  olunu
r.  Kiçik  mə
kt
əb  yaşı  dövründə
 
qavrayışın  emosionallığı  aydın  və
  ifad
ə
li  xarici  t
əzahürə
  malik  olur.  Onlar  ilk 
növbə
d
ə
  xarici  emosional  t
əzahürə
  malik 
ə
lvan,  parlaq,  c
ə
lbedici  obyektl
ə
ri 
daha  yaxşı  qavrayırlar.  Tə
lim  prosesind
ə
 
uşaqlarda  müşahi
d
əçilik,  prak
tik 
müqayisə
 
priyomları inkişaf edir, idrak imkanları genişlə
nir. 
Bu yaş dövründə
 
I siqnal sisteminin üstün olması sə
b
ə
bind
ən uşaqlarda 
 
sözlü
-m
ə
ntiqi hafiz
ə
y
ə
 n
ə
z
ə
r
ə

ə
yani-
obrazlı, emosional hafizə
 tipi diqq
ə
ti  
daha çox cə
lb edir. Onlar konkret, emosional t
ə
sir
ə
 malik fakt v
ə
 hadis
ə
l
ə
ri,  
obyektl
ə
ri, m
əlumatları daha yaxşı və
 
asan şə
kild
ə
 
yadda saxlayırlar. 
 
                                                                                                                                    

 
40 
Uşaqların tə
limd
ə
 
ə
zb
ərçiliyə
 meylli  
olması onlarda mexaniki hafizənin üstün
 
 
olduğunu sübut edir. Mənalı və
 ixtiyari  
yaddasaxlama, sözlü
-m
ə
ntiqi hafiz
ə
 
 
tipi bu yaş dövründə
 
yalnız müə
yy
ə
n  
t
əzahürlə
r
ə
 malik olur.  
Kiçik mə
kt
əb yaşı döründə
  
uşaqların 
t
ə
f
əkkürü
 
özünün ə
yani-                                               
ġə
kil 16
 
obrazlı  xarakteri  ilə
  f
ə
rql
ənir.  O,  qavrayışın  bir  hissəsi  kimi  özünü  göstə
rir, 
öyrə
nil
ə
n hadis
ə
l
ərin konkret xüsusiyyə
tl
ə
rin
ə
 
yönəlişliyi ilə
 
seçilir. Bu dövrdə
 
mücə
rr
əd  anlayışlar,  xüsusilə

əşya  və
  hadis
ə
l
ər  arasındakı  də
rin,  daxili 
ə
laq
ə, asılılıq və
 
qanunauyğunluqlar ə
sas
ə
n s
əthi, formal şə
kild
ə
 d
ə
rk olunur. 
Bunun  s
ə
b
əbi  kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rin  t
ə
f
əkküründə
 
mücə
rr
ə
dl
əşdirmə
nin 
olmaması,  tə
bi
ə
t  v
ə
  c
ə
miyy
ət  haqqında  biliklə
rinin  m
ə
hdud  olmas
ı  ilə
  izah 
olunur.  Ona  görə
  d
ə
 
bu  yaş  dövründə
 
ə
yani  obrazlardan  t
əcrid  olunmuş 
ə
m
ə
liyyatlar  az  s
ə
m
ə
r
əlidir.  Bu  dövrdə
  t
ə
f
əkkürün  inkişafında  aktiv  praktik 
f
ə
aliyy
ə
tl
ə
r, oyun olduqca 
ə
h
ə
miyy
ə
tlidir. 
Kiçik  mə
kt
əb  yaşı  dövründə
 
aparıcı  fə
aliyy
ət  forması  olan
  t
ə
limin 
gedişində
 t
ə
f
əkkürün inkişafında
 
ə
h
ə
miyy
ə
tli d
əyişikliklər baş verir. 
 
M
ə
kt
ə
bd
ə
  t
ə
lim  prosesind
ə
 
uşaqların  anlayış  və
  t
ə
s
əvvürlə
rinin  h
ə
cmi 
genişlənir, onlar bütöv və
 d
ə
qiq olur, fikirl
ə
rin h
ə
cmi v
ə
 m
ə
zmunu d
ə
qiql
əşir. 
Anlayışları mə
nims
ə
m
ə
k vasit
ə
sil
ə
 onlar bilikl
ə
r
ə, bacarıq və
 v
ərdişlə
r
ə
 sahib 
olurlar.  
Şagirdin öyrə
ndiyi h
ər bir anlayış öz
-
özlüyündə
  
müə
yy
ə
n m
ə
zmun k
ə
sb 
edir. Anlayışın mə
zmununu d
ə
rk etm
ək üçün şagird müvafiq mə
ntiqi t
ə
f
əkkür 
s
ə
viyy
ə
sin
ə
 
malik  olmalıdır.  Mə
s
ə
l
ə
n, 
ə
traf  al
ə
ml
ə
  t
anışlıq  də
rsl
ə
rind
ə
 
şagirdlə
r
ə
 
―vəhşi  heyvanlar‖  və
   
―ev  heyvanları‖    haqqında  mə
lumat  ver
ə

müəllim onların mühüm ə
lam
ə
tl
ə
rini qeyd edir, t
ə
hlil yolu il
ə
 
onların oxşar və
 
f
ə
rqli 
ə
lam
ə
tl
ərini şagirdlə
rin diqq
ə
tin
ə
 
çatdırır. Bu zə
mind
ə
 
şagir
dl
ə
rd
ə
 
―vəhşi 

 
41 
he
yvanlar‖  və
 
―ev  heyvanları‖  anlayışlarının  formalaşdırılmasına  nail  olur. 
Eyni yolla şagirdlər ―iynəyarpaqlı ağaclar‖, ―enliyarpaqlı ağaclar‖, ―ilin fə
sill
əri‖ 
v
ə
 
s.  kimi  anlayışları  mə
nims
ə
yirl
ə
r.  Riyaziyyat  d
ə
rsl
ə
rind
ə
 
―vaxt  ölçüləri‖, 
―uzunluq  ölçüləri‖,  ―qiymət‖,  ―miqdar‖,  ―kəsr‖  və
  s.  ana  dili  d
ə
rsl
ə
rind
ə
 
―nitq 
hiss
ə
l
əri‖  haqqında  tə
s
əvvürlər  yaradılır.  Mə
lumdur  ki,  h
ər  bir  anlayış 
ümumiləşdirmə
 
əsasında  formalaşır.  Ümumiləşdirmə
 
ə
m
əliyyatının  mühüm 
şərti  öyrə
nil
ə

əşya  və
  hadis
ə
l
ər  arasında  ümumi,  xar
akterik  xass
ə
  v
ə
 
ə
lam
ə
tl
ərin aşkara çıxarılmasıdır. Tə
lim prosesind
ə
 
şagirdlə
rin istinad etdikl
ə
ri 
ümumiləşdirmə
 
ə
m
əliyyatlarının forması dəyişir.
 
I-II  
sinif şagirdlə
rinin  
ümumiləşdirmə
l
ə
rind
ə
 ad
ə
t
ə
n  
zahiri 
ə
lam
ə
tl
ər üstün olur. 
 
Günəş, bitki, heyvanlar
 v
ə
 s. 
 
haqqında mühakimə
 
yürüdə
n  
uşaqlar qeyd edirlər ki, ―günəş 
 
işıq və
 
istilik verir‖, ―alma
                                                               
ġə
kil 17 
 
ağacları böyüyür bar verir, biz o
nun meyv
ə
l
ərini yeyirik‖, ―inə
k biz
ə
 
süd verir‖, 
―quşlar uçur və
 
oxuyurlar‖ və
 
s. Kiçik yaşlı mə
kt
ə
blil
ərin ümumiləşdirmə
l
ə
rind
ə
 
zahiri 
ə
lam
ə
tl
ər  üstünlük  təşkil  etdiyinə
 
görə
  h
ə
yat  bilgisi  d
ə
rsl
ə
rind
ə
 
müəllimin  izahatına  baxmayaraq,  onlar  yenə
  d
ə
 
balinanın  diri  bala 
doğmasına, onu südlə
 b
ə
sl
ə
m
ə
sin
ə
, hava il
ə
 t
ə
n
əffüs etmə
sin
ə
 baxmayaraq, 
yanlış olaraq yenə
 d
ə
 
balıq hesab edirlə
r.  
T
ə
lim  prosesind
ə
 
kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rin  idrak  f
əallığını  artırmaq 
m
ə
qs
ə
dil
ə
 
onları  problemli  situasiyalarla,  hadisə
l
ər  arasında  sə
b
ə
b-n
ə
tic
ə
 
ə
laq
ə
l
ərinin  axtarışı  istiqamə
tind
ə
 
düşündürücü  mə
s
ə
l
ə
l
ə
rl
ə
 
qarşılaşdırmaq 
faydalı nə
tic
ə
l
ə
r verir.  
İbtidai  təlimin  sonrakı  mə
rh
ə
l
ə
l
ə
rind
ə
 
uşaqların  ümumiləşdirmə
l
ə
rind
ə
 
ə
h
ə
miyy
ə
tli  d
əyişikliklər  baş  verir.  Onların  ümumiləşdirmə
l
ə
rind
ə
 
əşya  və
 
hadis
ə
l
ərin daxili, daha mühüm ə
laq
ə
 v
ə
 
asılılıqları ön planda durur. Mə
s
ə
l
ə
n, 

 
42 
cansız  tə
bi
ə
tin  su,  hava,  metallar  v
ə
 
başqa  cismlərini  ümumiləşdirə
rk
ə

onların  temperaturdan  asılı  olaraq  sıxılması  və
 
genişlə
nm
ə
si  formaca 
d
əyişmə
si kimi 
ən ümumi ə
lam
ə
tini 
əsas götürürlə
r.  
Müasir  ibtidai  tə
lim  sistemind
ə
 
inkişafetdirici  istiqamət  güclə
ndiyind
ə

t
ədris  proqramları  və
  d
ə
rslikl
ə
rd
əki  mövzu  və
 
materiallar  kiçik  yaşlı 
m
ə
kt
ə
blil
ə
rin  idrak  f
ə
aliyy
ətinin  potensial  imkanlarını  maksimum  hə
r
ə
k
ə
t
ə
 
g
ə
tirm
ə
y
ə
 xidm
ə
t edir.  
Kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rin  m
ə
kt
ə
b  t
ə
limi  t
əcrübəsi  sübut  edir  ki,  xüsusi 
t
əşkil  edilmiş  təlim  metodikası  zə
minind
ə
  IV  sinifd
ə
  t
əlimi  başa  çatdırmış 
uşaqlarda  əşya  və
  hadis
ə
l
ə
rin 
ə
yani 
ə
lam
ə
tl
ərinin  ardıcıl  olaraq  nümayiş 
etdirilm
ə
sin
ə
 
ehtiyac  qalmır.  Onlar  əşya  və
  hadis
ə
l
ərin    mühüm,  başlıca, 
f
ə
rql
ə
ndirici 
ə
lam
ə
tl
ə
rini 
sözlü
-m
ə
ntiqi 
t
ə
f
əkkür 

viyy
ə
sind
ə
 
mücə
rr
ə
dl
əşdirmə
  yolu il
ə
 
müə
yy
ə
n ed
ə
 bilirl
ə
r.  
Kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rd
ə
  b
ə
rpaedici  t
ə
x
əyyül  surə
tl
ə
ri 
öz  mə
zmunu 
baxımından tə
svir
ə
 
uyğun  surə
tl
ərin yaradılması ilə
 m
əhdudlaşır və
 
yaradıcı 
sur
ə
tl
ə
r
ə
  n
ə
z
ə
r
ən  daha  dolğun  olur.  Onlar  bir  sıra  spesifik  cə
h
ə
tl
ə
ri  il
ə
 
f
ə
rql
ə
nir.  Bununla  bel
ə
  bu 
dövrdə
 
uşaqların  bə
rpaedici  t
ə
x
əyyül  surə
tl
ə
ri 
davamlı  olmur,  tez
-tez  d
əyişir.  Oxunmuş  mətn  üzrə
  r
əsm  çə
k
ə
rk
ən  uşaqlar 
m
ə
tn
ə
 
aid  olmayan  başqa    obyektlə
ri  d
ə
  r
ə
sm
ə
  daxil  edirl
ər.  Uşaqların 
b
ə
rpaedici  t
ə
x
əyyülündə
  hafiz
ə
  t
ə
s
əvvürlə
ri  v
ə
 
görmə
 
obrazları
 
üstün 
rola malikdir. Odur ki, kiçik yaşlı mə
kt
ə
blil
ə
rin t
ə
bi
ə
t
ə
 ekskursiya v
ə
 g
ə
zintil
ə

vasit
ə
sil
ə
 t
əəssüratlarının zə
nginl
əşdirlməsi olduqca vacibdir. Üçüncü sinifdə

başlayaraq  uşaqların  tə
x
əyyülü  xeyli  tə
kmill
əşir  və
  o,  fikri  f
ə
aliyy
ə
tin  t
ə
rkib 
hiss
ə
sin
ə
 
çevrilir.  Əmə
k  t
ə
limi,  r
ə
sm  d
ə
rsl
ə
rind
ə
  t
ə
x
əyyül  surə
tl
ə
ri  fikri 
f
ə
aliyy
ətin  yaradıcı  məhsullarına  çevrilir.  Uşaqların  ən  yaxşı  əl  işlə
rind
ə

ibar
ə
t s
ə
rgil
ə
r buna k
onkret nümunədir. Kiçik mə
kt
əb yaşı dövründə, xüsusilə

III-IV  sinifl
ə
rd
ə
 
şagirdlərin  yaradıcı  tə
x
əyyül  obrazları  realist  mə
zmun  k
ə
sb 
etm
ə
y
ə,  gerçə
klikl
ə
 
uyğunluq  yaratmağa  doğru  inkişaf  edir,  tə
x
əyyül 
sur
ə
tl
ərinin yaradılması prosesində
 psixi f
ə
aliyy
ə
tin 
ixtiyarı formaları meydana 

 
43 
g
əlir. Uşaqların yaradıcı tə
x
əyyül surə
tl
ə
rind
ə
 real h
ə
yat hadis
ə
l
ə
ri il
ə
 
yanaşı 
fantastik obrazlar 
da özünə
 
yer tutmağa başlayır. Onlar ana dili də
rsl
ə
rind
ə
 
ovunmuş  hekayə
,  t
ə
msil  v
ə
 
ya  nağıllara  aid  illüstrasiyalar  çəkir,  müxtə
lif 
modell
ər hazırlayırlar. Mə
kt
ə
blil
ə
rd
ə
 t
ə
x
əyyülün inkişaf etdirilmə
sind
ə
 
düzgün 
pedaqoji r
ə
hb
ə
rlik 
mühüm şə
rtl
ə
rd
ə
n biridir.  
Kiçik  mə
kt
əb  yaşı  dövrü  uşaqların  şə
xsiyy
ət  yönümündə
 
inkişafında 
kifay
ə
t q
ə
d
ə

ə
h
ə
miyy
ə
tli d
əyişikliklə
rl
ə
 
müşayə
t olunur. M
ə
kt
ə
b h
əyatı uşağın 
sosial  münasibə
tl
ə
r  dair
əsini  genişləndirir,  onların  yaşlılar  və
 
yaşıdları  ilə
 
qarşılıqlı ə
laq
ə
l
ə
rin
ə
 
geniş meydan açır. Uşaqların daxil olduğu mə
kt
ə
b h
əyatı  
başqa  adamlar  və
  kollektiv,  t
ə
lim  v
ə
zif
ə
l
əri  onların  xarakter  və
  irad
ə
sini 
form
alaşdırır,  maraq  dairəsini  genişlə
ndirir,  qabiliyy
ə
tl
ərin  inkişafını  tə
min 
edir.  Uşağın  şə
xsiyy
ə
tinin 
formalaşmasına  təsir  göstə
r
ə
n  f
ə
aliyy
ət  növlə
ri 
içə
risind
ə
  t
ə
liml
ə
 
yanaşı  ə
m
ək,  oyun,  ünsiyyə
t,  idman  da 
ə
h
ə
miyy
ə
tli  yer 
tutur.  
Kiçik  mə
kt
əb  yaşı  dövründə
 
əxlaqi  davranışın
   
bünövrə
si  qoyulur, 
ə
xlaqi norma v
ə
 
davranış qaydalarının mə
nims
ə
nilm
əsi baş verir, şə
xsiyy
ə
tin 
motivl
ə
r  sah
əsi  fiormalaşmağa  başlayır.
  I  sinifl
ə
 
müqayisə
d
ə
  IV  sinifd
ə
 
uşaqların  əxlaqi  şüurunda  ə
h
ə
miyy
ə
tli  d
əyişikliklər  baş  verir.  Kiçik
 
yaşlı 
m
ə
kt
ə
blil
ə
rin  m
ə
n
ə
vi  h
əyatında  yeni  keyfiyyə
tl
ər  özünü  biruzə
  verir: 
ə
xlaqi 
bilikl
ə
r,  t
ə
s
əvvürlə
r  v
ə
 
mühakimə
l
ə
r  hiss  olunacaq  d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
  z
ə
nginl
əşir, 
onlar  daha  çoxcə
h
ə
tli  v
ə
 
düşüncəli  olur,  ümumiləşmiş  xarakter  alır.  Bununla 
bel
ə,  kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ərin  münasibə
tl
ə
r  sistemind
ə
  v
ə
  xarakterind
ə
 
davamlı  və
 
möhkə
ml
ənmiş  davranış  formaları  hə
l
əlik  çox  mütə
h
ə
rrik  olur, 
xarakter  h
ə
l
əlik  formalaşma  dövrünü  keçirir.  Kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rin 
davranışında  ali  sinir  fə
aliyy
ətinin  tipoloji  xüsusiyyə
tl
ə
ri  daha 
aydın  təzahür 
edir.  Utancaqlıq  və
 
qapalılıq,  sinir  sisteminin  zə
ifliyi,  impulsivlik  v
ə
  s
ə
brsizlik 
l
ə
ngim
ə
 prosesinin z
ə
ifliyini, bir f
ə
aliyy
ə
td
ə
n dig
ə
rin
ə
 
keçid zamanı müşahidə
 
olunan  astag
ə
llik  sinir  prosesl
ərinin az mütə
h
ə
rrikliyinin  t
əzahürü kimi özünü
 
göstərir. Bu yaş dövründə
 
uşaqların sinir sistemi plastikliyi ilə
 f
ə
rql
ə
nir v
ə
 bu 

 
44 
uşağın davranışının  xarici tə
sirl
ə
rd
ən birbaşa asıllığına sə
b
əb olur. Uşaq öz 
davranışını  iradi  olaraq  tə
nziml
ə
m
ə
kd
ə
 
çətinlik  çə
kir,  onun  xarici  t
ə
sir  v
ə
 
t
ə
hrikl
ə
rd
ən  asılılığı  yüksək  olur.  Ona  görə
  d
ə,  kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rin 
m
ə
kt
ə
bd
ə
 
daxili  intizam  qaydalarını  pozmalarını  heç  də
  h
əmişə
 
onların 
t
ə
rbiy
ə
sizliyi v
ə
 
intizamsızlığı kimi qiymə
tl
ə
ndirm
ək doğru olmazdı. Bu dövrdə
 
uşaqlarda  müşahidə
 
olunan  yaş  xüsusiyyə
tl
ə
ri 
sırasında 
Yüklə 2,34 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin