İlk Yardım Yusuf Fikret umur ilk Yardım

Evlerimiz sandığımızdan çok daha fazla zehirli madde ile dolu. Zihninizde evinizi 
oda oda gezerek hangi zehirli maddeler olduğunu belirleyin ve not edin.
E T K i N L i K L E R
Mutfak
Banyo
Tuvalet
Yatak odası
Oturma odası
Diğer oda ve birimler
Şimdi de düşünün: Bu maddeleri yeterince güvenli bir şekilde saklıyor musunuz? 
Aileniz için daha güvenli bir ortam sağlamak üzere neler yapabilirsiniz?

Z e h i r l e n m e l e r d e   İ l k   Y a r d ı m
155
Bilmek Lazım!
Aşağıdaki ifadelerin hepsi zehirlenmiş hastaya ilk yardım yapılırken kusturulup 
kusturulmamasıyla ilgili. Doğru ve yanlış ifadeleri belirleyin.
1
 Tahriş edici madde zehirlenmelerin-
de hasta kesinlikle kusturulmaz. 
 Doğru           Yanlış
2
 Çamaşır suyu gibi yakıcı madde iç-
miş olan hastalar asla kusturulmaz. 
 Doğru           Yanlış
3
 Tiner gibi tahriş edici bir madde 
içmiş olan hastalar hiçbir şekilde 
kusturulmamalıdır. 
 Doğru           Yanlış
4
 İlaç ile zehirlendiğinden şüphelenilen 
kişi kusturulmalıdır. Ancak ilaç 4-5 
saatten daha önce alınmışsa hasta 
kusturulmaz.  
 Doğru           Yanlış
5
 6 aylıktan küçük bir bebek ilaçtan 
zehirlenmişse kusturulmaz. 
 Doğru           Yanlış
6
 İlaç zehirlenmesi yaşayan hasta 
kusturulmamalıdır. Ancak ilaç 4-5 
saatten daha önce alınmışsa kustu-
rulabilir.  
 Doğru           Yanlış
7
 İlaçtan zehirlenmiş bir hasta şuuru 
bulanık ise kusturulmaz. 
 Doğru           Yanlış
8
 Alkol zehirlenmesinde hastanın bi-
linci kapalıysa kusturulmaz. 
 Doğru           Yanlış
9
 Bozuk gıdadan zehirlenmiş kişi kustu-
rulur. Ancak zehirli gıdayı 4–5 saatten 
daha önce yemişse kusturulmaz. 
 Doğru           Yanlış

İ l k   Y a r d ı m
156
S A Ğ L I K

H a v a l e d e   İ l k   Y a r d ı m
157
Küçük çocuklarda genellikle vücut sıcaklığının yük-
selmesi sonucunda, yetişkinlerde ise çoğunlukla sara 
nöbetleri sonucu havale görülür. Ayrıca beynin oksijen-
siz veya şekersiz kaldığı durumlar da havaleye neden 
olabilir.
Bu bölümde;
•   çocuklarda ateşli havale sırasında ve
•   sara nöbetinde uygulanacak ilk yardım
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
14
Havalede
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
158
Bilinç kaybıyla birlikte vücut kaslarında ani başlangıçlı 
şiddetli kasılma ve gevşemelerle görülen tabloya havale 
denir. Küçük çocuklarda genellikle vücut sıcaklığının 
yükselmesi sonucunda, yetişkinlerde ise çoğunlukla 
sara nöbetleri sonucu havale görülür. Bunun yanı sıra 
zehirlenmeler, kafa yaralanmaları, bazı beyin hastalık-
ları, beynin oksijensiz veya şekersiz kaldığı durumlar 
da havaleye neden olabilir.
Çocuklarda Ateşli Havale Belirtileri
•  Yüksek vücut sıcaklığı (39,5 derece ve üstü)
•  Çenede kilitlenme, gözlerde sabit bir noktaya odak-
lanma
•  Yüzde, dudaklarda, kol ve bacaklarda istemsiz kasıl-
malar
•  Ağızdan köpüklü salya gelmesi
•  İdrar ve dışkı kaçırma
Havalede
İlk Yardım

H a v a l e d e   İ l k   Y a r d ı m
159
Çocuklarda Ateşli Havale Sırasında İlk 
Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımcı ve havale geçiren çocuk için güvenli bir 
ortam sağlayın.
•  Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi arayabi-
lirsiniz.
•  Zarar verebilecek cisimleri (delici kesici cisimler, 
kırılma ihtimali olan cam eşyalar, sıcak su vb.) çocu-
ğun çevresinden uzaklaştırın. 
•  Çocuğun ağzında yemek varken nöbet geçirmeye 
başladıysa çocuğu yana çevirerek ağzındakileri çı-
karmaya çalışın, hava yolunun tıkanmasını önleyin.
•  Kasılmalar süresince çocuğun kafasını yere çarpma-
ması için veya yüksekçe bir yerdeyse düşmemesi için 
önlem alın.
•  Ateşli nöbet sonrasında çocuk uyumak isterse 
engellemeyin. Ancak uykusu sırasında çocuğu yana 
çevirin ve solunumunu kontrol edin.
•  Profesyonel yardım gelene kadar yaşamsal işlevleri 
sık aralıklarla kontrol edin. Gerekirse temel yaşam 
desteği basamaklarını uygulayın. 
•  Ateşi düşürmesine yardımcı olmak için ılık 
su ile ıslatılmış bezleri çocuğun koltuk 
altları ve kasıklarına yerleştirin. Bezleri 
sık sık değiştirin.
Sara Nöbeti (Epilepsi)
Epilepsi, tekrarlayan nöbetler ile seyreden 
bir rahatsızlıktır. Epilepsi hastaları genellik-
le nöbet geçireceklerini hissederler. Epilepsiyi 
beyindeki bir elektrik kaçağı olarak düşünebiliriz. 
Ani, sürekli ve dengesiz elektriksel iletimler nöbetlere 
yol açabilir. Epilepsi kasların uyarılabilirliğinin kötü-
ye kullanımı olarak da tanımlanabilir. Zira beyinden 
giden yanlış emirler kasların uyarılmasına ve kasılma-
lara neden olarak sara nöbetini oluşturmaktadır.
2
–3 saat boyun-
ca düşmeyen ateşlerde 
çocuğun solunumunu kontrol 
edin ve gecikmeden bir sağlık 
kuruluşuna başvurun. Bilinç kaybına 
neden olan her durum gibi ateşli 
havaleler de ciddi acil durumlar-
dır. Hastanın ateşi düşse bile 
hastanede acil bakımı 
gerekir. 

İ l k   Y a r d ı m
160
Sara Nöbetlerinde Belirtiler
•  Ani olarak kötü koku hissetme
•  Çığlık atma
•  Ani gelişen bilinç kaybı
•  Sırtın gerilerek hastanın yay şeklini alması
•  Kıvranma ve çırpınma hareketleri
•  10–12 saniye süre ile nefes tutma
•  Dudaklarda morarma
•  Baş ve boyunda kızarma
•  Yüksek sesli nefes alma
•  Ağızdan köpük gelmesi
•  İdrar ve dışkı kaçırma
Bu tabloyu, kaslarda gevşeme ve bilincin açılması takip 
eder. Bilinç açıldıktan sonra hasta uykuya meyilli ola-
bilir. Hastanın uyumasında sakınca bulunmamaktadır. 
Ancak hayati fonksiyonlar ve belirtiler sık sık kontrol 
edilmelidir.
Sara Nöbetinde İlk Yardım İçin Neler 
Yapabiliriz?
•  İlk yardımcı ve hasta için güvenli bir ortam sağlayın.
•  Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi arayabi-
lirsiniz.
•  Hasta nöbet sırasında yere düşebilir. Hastanın yara-
lanmasını önleyici tedbirler alın.
•  Hastanın etrafında bulunan zarar verebilecek cisim-
leri (sıcak su, cam eşya, sivri cisimler vb.) uzaklaştı-
rın.
•  Kasılmalar süresince hastanın başının yere çarp-
maması için başın altına yumuşak bir cisim (yastık, 
battaniye, ceket vb.) yerleştirin.
•  Nöbet geçiren kişinin boynunu sıkabilecek kıyafetle-
ri gevşetin.
•  Kasılmalar sona erdiğinde hastada hava yolu açıklı-

H a v a l e d e   İ l k   Y a r d ı m
161
ğını ve solunumu kontrol edin.
•  Hastayı rahatlama poziyonuna alın.
•  Bilinç bozukluğu 10 dakikayı aşmışsa veya kasıl-
malar bittikten sonra yeniden tekrarlıyorsa vakit 
kaybetmeden 112’ye haber verin.
•  Profesyonel yardım gelene kadar yaşamsal işlevleri 
sık aralıklarla kontrol edin. Gerekirse temel yaşam 
desteği basamaklarını uygulayın.
Bunları Asla Yapmayın!
•  Hastanın kasılmalarını, hastayı tutarak engellemeye 
çalışmayın.
•  Hastanın çenesi kilitlendiyse çeneyi tutarak açmaya 
çalışmayın.
•  Hastanın elleri yumru yapılmış durumdaysa ellerini 
açmaya çalışmayın.
•  Hastaya soğan, kolonya vb. bir şey koklatmaya çalış-
mayın.

İ l k   Y a r d ı m
162
E T K i N L i K L E R
Düşün ve Yaz!
Aşağıdaki durumlarda ilk yardım sırasında yapılabilecekleri düşünün. Tablo üzerin-
de ilgili başlıklarda sınıflayın.
Sara Nöbetinde İlk Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
Ortamı hasta lehine düzenle
Hastayı rahatlat
Tedbir al 
 
Kontrol et 
 
Çocuklarda Ateşli Havale Sırasında İlk Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
Ortamı hasta lehine düzenle 
 
Hastayı rahatlat 
 
Tedbir al 
 
Kontrol et 
 

H a v a l e d e   İ l k   Y a r d ı m
163
Niyetimiz Yardım Etmek Ama...
Yukarıdaki paragrafı okuyun. Paragrafta anlatılan hastaya yardım etmek için ne 
tür yanlışlar yapıldığını yazın.
Epilepsi hastası nöbet geçirirken çevresindeki kişiler hastaya yardım etmek iste-
diler. Önce kasılmayı önlemek için iki kişi ayak ve kollarını tutarak çekmeye baş-
ladılar. Çenesinin kilitleneceğini düşünerek etraftan buldukları kâğıtları ağzına 
doldurmaya çalıştılar. Çene kilitlenince ikisi bir yandan çeneyi açmak için uğraş-
tılar. Birisi koşup soğan getirdi. Koklayınca rahatlayacağını söylüyordu. Hastanın 
ellerini yumruk yaptığını fark edince bir kaşık yardımıyla açmaya çalıştılar.

İ l k   Y a r d ı m
164
S A Ğ L I K

H a y v a n   Z a r a r l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
165
Hayvan ısırığı veya sokmaları sonucunda çeşitli zehir 
ya da mikroplar vücuda girebilir, tüm vücuda yayılarak 
ağır hastalıklara neden olabilir.
Bu bölümde genel olarak hayvan ısırmalarında uygula-
nacak ilk yardım hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca;
•  fare ısırıklarında
•  arı sokmasında
•  yılan sokmasında
•  akrep sokmasında
•  deniz anası çarpmasında 
•  deniz kestanesi yaralanmalarında 
•  kene ısırmasında
uygulanması gereken ilk yardım hakkında bilgi veril-
mektedir.
ünite
 
15
Hayvan 
Zararlarında
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
166
Hayvan ısırığı veya sokmaları sonucunda çeşitli zehir 
ya da mikroplar vücuda girebilir. Özellikle keskin 
dişler aracılığı ile yaralanan vücut bölgesine mikrop-
lar yerleşebilir, sonrasında kan yolu ile tüm vücuda 
yayılarak ağır hastalıklara neden olabilir. Alerjisi olan 
kişilerde zehir ya da mikrobun kana karışması 
koma veya ölümle sonuçlanabilir. Bu durumlar-
da uygulanacak ilk yardım sakatlık ve ölümle-
rin engellenmesi açısından büyük önem taşır.
Kaza Geldim Demeden…
•  Evde hayvan besliyorsanız düzenli veteriner 
kontrollerini ihmal etmeyin.
•  Kızgın hayvanlardan çocukları uzak tutun.
•  Evde fare varsa tuzak, ilaç vb. tedbirler alın. Ancak tedbir 
olarak yapılanlardan evdeki insanların zarar görmemele-
ri için gerekli önlemleri almayı da ihmal etmeyin. 
•  Böcek, sinek ve diğer hayvanlara karşı pencerelerini-
ze sineklik takın.
•  Bahçe ve tarlada çalışırken veya pikniklerde çocuk-
larınızı toprak üstünde uyutmayın ve yalnız bırak-
mayın.
Başta kedi ve 
köpek olmak üzere her 
türlü memeli hayvan ısırığı 
kuduz tehlikesi taşır. Bu sebeple 
hayvan ısırmalarına bağlı yara-
lanmalar mutlaka tıbbi kontrol 
gerektirir. Unutmayın, kuduz 
ölümcül bir hasta-
lıktır.
Hayvan 
Zararlarında
İlk Yardım

H a y v a n   Z a r a r l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
167
Hayvan Isırmalarında İlk Yardım İçin 
Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Isırılan bölgede hafif veya orta düzeyde kanama 
varsa kontrol altına almaya çalışmayın.
•  Isırılan bölgede kanama yoksa ve hafif bir yaralan-
maysa bölgeyi 5 dakika boyunca bol sabunlu soğuk 
suyla yıkayın. Bu işlem bölgedeki enfeksiyon kay-
nağı kan ve vücut sıvılarını, yaradan uzaklaştırmaya 
yardımcı olacaktır. Soğuk uygulayın.
•  Yarayı temiz bir bez ya da sargı ile sarın.
•  Ciddi yaralanma veya kanama varsa yaraya temiz bir 
bez aracılığı ile bası uygulayarak kanamayı kontrol 
altına almaya çalışın.
•  Isıran hayvanı öldürmeyin, kontrol için gözetim 
altında tutun, sahipli ise aşı kartlarını isteyin.
•  Isıran hayvan ölmüşse hayvanın ölüsünü veya sade-
ce başını uygun bir şekilde veterinere götürün.
•  Yaralıyı kuduz ve tetanos aşısı olması konusunda 
uyarın.
•  Yaralının mümkün olan en kısa sürede bir sağlık 
kuruluşuna başvurmasını sağlayın.
Hayvan ısır-
malarında tetanos 
riski de olduğunu 
unutmayın.
Her türlü 
hayvan ısırıkları 
ve yaralanmalarında 
soğuk uygulamanın 
faydalı olacağını 
unutmayın.

İ l k   Y a r d ı m
168
Fare Isırıklarında İlk Yardım İçin Neler 
Yapabiliriz?
Kedi, köpek vb. memeli hayvan ısırıklarında uy-
gulanan tüm ilk yardım tedbirleri fare ısırığı ile 
karşılaşıldığında da uygulanmalıdır. Ancak fare 
ısırığında ısırık yerinden mikrop kapma olasılığı 
diğerlerine göre daha yüksektir. Bu nedenle diğer 
ilk yardım tedbirlerine ek olarak bir sağlık mer-
kezine başvurmak zaman alacak ise antibiyotikli 
krem ile yarayı kapatmak faydalı olacaktır. Ayrıca 
fare ısırıklarının sonrasında görülen problemlere 
karşı dikkatli olmak gerekmektedir. Isırıkla bulaşan 
mikroplardan bazıları özellikle küçük çocuklar ve 
bebekler için öldürücü olabilir. 
Anında tespit edilemeyen fakat daha sonra dikkati 
çeken; 
•  39–40 derece ateş 
•  ısırık yerinde kızarıklık, kaşıntı, hafif şişlik 
•  yaranın etrafından tüm vücuda yayılan kızarıklık
gibi belirtiler görülürse mutlaka bir sağlık kuruluşuna 
başvurulmalıdır.
Fare ısırıklarından sonra görülen problemler ısırmanın 
ardından 10 gün sonraya kadar ortaya çıkmayabilir. 
Sonraki günlerde görülebilecek problemlerin fare ısırığı 
ile bağlantılı olabileceği gözden kaçırılmamalıdır.
Arı Sokması
Genellikle belirtiler kısa süreli, rahatsızlık geçicidir. 
Ancak arı birkaç yerden soktuysa, nefes borusuna 
yakın bir yerden soktuysa ya da kişi alerjik bünyeli ise 
tehlikeli bir tablo ortaya çıkabilir.
Arı Sokmasında Belirtiler
•  Ağrı
•  Kızarıklık
•  Kaşıntı
•  Şişlik
Arı zehrine 
karşı alerjik bün-
yelerde şok tablosu 
gelişebilir.

H a y v a n   Z a r a r l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
169
Arı Sokmasında İlk Yardım İçin Neler 
Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Bazı arılar soktukları yerde iğnelerini bırakırlar. Şayet 
iğne görülüyorsa bir cımbızla kesesi ile iğnenin arasın-
dan tutarak iğneyi çıkarın.
 
Parmakla sıkarak çıkartma-
ya çalışmayın. Bu, zehrin vücuda akmasına yol açar.
•  Arının soktuğu bölgeyi ovuşturmadan soğuk su ile 
yıkayın ve bölgeye buz uygulayarak kaşıntı, şişlik ve 
ağrıyı azaltın.
 
Amonyak sürün.
•  Arının soktuğu bölge ağız ya da boğaz bölgesindey-
se şişliğe bağlı solunum güçlüğü oluşabilir. Böyle 
bir durumda hastanın soğuk su içmesini veya buz 
emmesini sağlayın.
•  Özellikle göz, boğaz, burun veya ağız içi sokulduysa 
ya da hastanın alerjisi varsa 112’yi arayarak hasta-
nın en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna ulaşmasını 
sağlayın.
Yılan Sokması
Yılan sokmalarında oluşacak belirtiler yılanın türüne 
ve boyuna, kişinin yaşına ve alerjisi olup olmamasına, 
yılan sokmasından itibaren geçen süreye ve yaranın 
özelliklerine bağlı olarak değişiklikler gösterir. Yılan 
zehri kan dolaşımına karışırsa çarpıntı, nefes darlığı, 
baş ağrısı, gözlerde kararma, aşırı susuzluk hissi, kas 
kasılmaları, bilinçte bozulma gibi belirtiler ortaya 
çıkabilir. Alerjisi olanlarda ölümle sonuçlanabilecek 
koma tablosu oluşur.

İ l k   Y a r d ı m
170
Yılan Sokmasında Belirtiler
•  Şiddetli ağrı
•  Yanma
•  Kaşıntı
•  Kanama
•  Şişlik
•  Kızarıklık
•  His kaybı
•  Karıncalanma hissi
•  Morluk
•  İltihaplanma
Yılan Sokmasında İlk Yardım İçin 
Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Yaralıyı ve ısırılan bölgeyi hareket ettirmeden yaralı-
yı sırt üstü yatırın.
•  Isırılan bölgedeki yüzük, bilezik, saat gibi takıları 
şişme ihtimaline karşı çıkartın.
•  Isırık yerini bol su ile yıkayın.
•  Yara kol ve bacaklarda ise ısırılan noktanın üst ta-
rafını,
 
dolaşımı engellemeyecek şekilde (çok sıkı ol-
madan) bandaj veya geniş bir bezle 20–30 cm kadar 
sarın. Bu, zehrin çabuk dağılmasını önleyecektir.
•  Yara baş ve boyun bölgesinde ise yara çevresine 
baskı uygulayın.
•  Yara üzerine soğuk uygulama yapın. 
•  Yakalanabildiyse yılanı, türünün anlaşılabilmesi 
açısından bir sağlık merkezine götürün.
•  Hastanın en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna ulaş-
masını sağlayın.
•  Yara üzerinde emme, bir şey sürme vb. herhangi bir 
girişimde bulunmayın.

H a y v a n   Z a r a r l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
171
Akrep Sokmaları
Akrep sokmalarında belirtiler akrebin türüne ve kişinin 
alerjisi olup olmamasına göre değişiklik gösterebilir. 
Akrep sokmalarında genel olarak ciltte ciddi değişiklikler 
görülür. Akrep zehri kan dolaşımına karışırsa çarpıntı, 
nefes darlığı, ağız ve burun salgılarında artış, kas kasıl-
maları, istemsiz göz hareketleri, havale, bilinçte bozulma 
gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Alerjisi olanlarda ölümle 
sonuçlanabilecek koma tablosu görülebilir.
Akrep Sokmasında Belirtiler
•  Şiddetli ağrı
•  Yanma
•  Kaşıntı
•  Kanama
•  Şişlik
•  Kızarıklık
•  Karıncalanma hissi
•  İltihaplanma
Akrep Sokmasında İlk Yardım İçin 
Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Yaralanan bölgeyi kalp seviyesinden daha aşağıda ve 
hareketsiz tutun.
•  Yaranın bulunduğu bölgeyi ovuşturmadan soğuk su 
ile yıkayın.
•  Akrebin soktuğu bölgeye buz uygulayın.
•  Hayati tehlike yaratan sokmalarda, yaralı uzak 
mesafedeki bir sağlık kuruluşuna götürülecekse kan 
dolaşımını engellemeyecek şekilde yaranın üzerin-
den bandaj uygulayın.
•  Hastanın en hızlı şekilde bir sağlık kuruluşuna ulaş-
masını sağlayın.
•  Yara üzerinde emme, delme, kesme gibi herhangi bir 
girişimde bulunmayın.

İ l k   Y a r d ı m
172
Deniz Canlıları Sokmaları
Deniz canlıları sebebi ile oluşan yaralanmalar birbirle-
rinden farklı etkiler oluşturur. Saldırgan deniz hayvan-
ları (köpek balığı, baraküda vb.) ısırma tipi yaralara 
sebep olurken dikenli deniz canlıları ve denizanası, 
mercan, anemon cinsi canlılar farklı çeşit yaralanmala-
ra sebep olabilirler.
Deniz Anası Çarpmasında Belirtiler
•  Isırgan otunun ciltte oluşturduğu tarzda tahriş ben-
zeri yanma
•  Kaşıntı
•  Kızarıklık
•  Zonklama tarzı şiddetli ağrı
•  Ciltte su dolu kabarcıklar
•  Kas krampları, solunum zorluğu, şok (ileri derecede 
zehirlenme vakalarında)
Deniz Anası Çarpmasında İlk Yardım 
İçin Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımcı ve yaralı için güvenli bir ortam sağlayın.
•  Yaralanan bölgeyi deniz suyu ile ovuşturmadan yıka-
yın. Tatlı su ve buz kullanmayın.
•  Deride gözle görülebilecek hayvana ait kalıntıları, 
çıplak elle dokunmadan cımbız ya da eldiven yardı-
mı ile çıkartın.
Deniz Kestanesi Yaralanmalarında 
İlk Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımcı ve yaralı için güvenli bir ortam sağlayın.
•  Yarada gözlenebilen diken parçalarını, yaraya daha 
fazla gömülmesine izin vermeden ve kırılmadan 
çıkarmaya çalışın.

H a y v a n   Z a r a r l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
173
•  Yaralanan bölgeyi 40–45 derece sıcaklıktaki su içinde 
30–60 dakika kadar veya ağrı sona erinceye kadar 
bekletin.
•  Yaralının bir sağlık kuruluşuna başvurmasını sağlayın.
•  Yarayı ovuşturmayın.
•  Soğuk uygulama yapmayın.
Kene Isırması
Keneler otlaklar, çalılıklar ve kırsal alanlarda yaşayan 
küçük oval şekilli, 6–8 bacaklı, uçamayan, sıçraya-
mayan hayvanlardır. Hayvan ve insanların kanlarını 
emerek beslenirler. Bir önceki kan emdikleri canlının 
üzerinden aldıkları mikrobu, kanını emdiği diğer 
canlıya bırakırlar. Bu yüzden kene ısırması sonucu in-
sanlara birçok hastalık bulaşır. Bu hastalıklar arasında 
en tehlikeli ve ölümcül olanı son yıllarda salgın hâline 
gelen Kırım-Kongo hastalığıdır.
Kene ısırmasından korunmak için tarla, bağ, bahçe 
ve piknik alanları gibi kene yönünden riskli bir yerde 
bulunduğunuzda şunlara dikkat edin:
•  Kenelerin vücudunuza girmesini engellemek için 
mümkün olduğunca kapalı giysiler giyin.
•  Pantolonunuzun paçalarını çoraplarınızın 
içerisine sokun.
•  Kenelerin elbise üzerinde rahat görülebilmesi 
için açık renkli kıyafetler tercih edin.
•  Kene uzaklaştırıcı ilaçları açıklamalarına 
dikkat ederek vücudunuza ve kıyafetlerinize 
uygulayın. 
•  Çiftlik hayvanlarını kenelere karşı ilaçlayın.
•  Hayvan barınak yerlerini kenelerin yapışama-
yacağı şekilde sıvayıp badanalayın.
•  Beslediğiniz bir hayvana kene yapıştıysa hayvandan 
kene çıkarmaya çalışırken mutlaka eldiven kullanın.
Orman, piknik alanı vb. kene yönünden riskli alan-
lardan döndüğünüzde mutlaka vücudunuzu kene 

İ l k   Y a r d ı m
174
açısından dikkatle inceleyin. Özellikle şu bölgelere 
dikkat edin:
• Koltuk altı 
• Kulak içi ve çevresi
• Göbek deliğinin içi
• Dizlerin arkası
• Saç ve kıllı bölgelerin içi ve çevresi
• Bacak arası
• Kasıklar
• Bel bölgesi
Kene Isırmasında İlk Yardım İçin 
Neler Yapabiliriz?
•  Vücuda kene yapışması durumunda yapılacak en iyi 
ilk yardım, üzerine bir şey sürmeden veya çekmeye 
çalışmadan hızlıca bir sağlık kuruluşuna başvurmak-
tır. Mümkün olan en hızlı şekilde bir sağlık kurulu-
şuna başvurun.
•  Eğer bir sağlık kuruluşuna zaman geçirmeden ulaş-
ma imkânınız yoksa kenenin ağız kısmını koparma-
dan ve keneyi ezmeden (bir pensle, çivi çıkarır gibi 
sağa sola oynatarak) tutunduğu yerden alın. Kene ne 
kadar erken çıkarılırsa hastalığın bulaşma riskinin 
de o kadar azalacağını unutmayın. 
•  Keneyi çıkartmak için kibrit veya çakmakla ısıtma-
yın. Kenenin üzerine alkol, mazot vb. dökmeyin, 
sürmeyin. Bu işlemler kenenin tükürük salgısında 
artmaya ve hatta kusmasına neden olacağı için en-
feksiyon riskini arttırır.
•  Keneye asla çıplak elle dokunmayın, keneyi 
çıkartırken eldiven giyin.
•  Kene çıkarıldıktan sonra çıkartıldığı yere tentür-
diyot gibi antiseptik bir solüsyon uygulayın. 
•  Mümkünse olası incelemeler için keneyi cam bir 
tüp veya küçük kavanoz içerisinde saklayın.
Kene tutunan 
kişiler, kendilerini 10 gün sü-
reyle hâlsizlik, iştahsızlık, ateş, kas 
ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma veya 
ishal gibi belirtiler yönünden izlemeli, 
bu belirtilerden birinin ortaya çıkması 
hâlinde derhal en yakın sağlık kuruluşu-
na müracaat etmelidirler. Erken teşhis 
ile hastalığın ölüme sebep verme-
den hafif şekilde atlatılması 
mümkündür.
Yapılacak 
yanlış bir müdahale 
kenenin birkaç saatte 
vereceği zehri korkarak 
bir seferde vermesi-
ne yol açar!

H a y v a n   Z a r a r l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
175
Evimdeki Önlemler