İncelemeleri

sovqat 

: 

sovğat

. but

ka

. ərməğan. töhvə. artut

ka

. - 

qarşılıqsız, əvəzsiz 

verilən ərməğan: sünğüt. sınğut

ka

. 

 

sovqət 

: dartın. göndərilən pay, ərməğan.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

701 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sovlan 

: 

1. 

savılmış sovulmuş, soyulmuş nə. 

- sovlan ağac: qolsuz 

budaqsız, yapraqsız ağac. 

2. 

sarqaq, salqaq, qıvrımsız olan. 

- 

sovlan saç.  

sovulmaq : soğulmaq. soluqmaq.  

sovuĢqan

ka

: saquşan. sarılıq kəsəli. solucan üzündən olan sarılıq 

xəstəlığı.  

soy 

: əsl. şüt

ka

. kök. oquş. uğuş. tayfa. 

- soy üzüt: soy qırım. qətli am. 

 

soymaq

ka

: 

1. 

səvritmək

ka

. boşaltmaq. 

2. 

dəri üzmək.  

soysuqmaq

ka

: soyuqmaq. soyquna uğramaq.  

soysuz 

: yandıq

ka

. yanıq. soysuz. köksüz. qarışığı, yandan olan. qatıqlı. 

qatqılı.  

soyuq 

: savaq. 

(

<

 günün savrulan, soyulan yeri). 

batı. 

- soyux dəğmə: 

uçuq

ka

. uçquq

ka. 

ingi. tumağu. 

 

soyuqmaq

ka

: soyulmaq. soysuqa düşmək. 

- dağ yolunda, soyqunçular 

soyuqdular bizi.  

soyulmaq

ka

 

: 

1. 

soyuqunmaq

ka. 

açılmaq. dağılmaq. 

2. 

soyuqmaq

ka. 

soysuquna düşmək. 

- dağ yolunda, soyqunçular 

soyuqdular bizi. 

 

soyunmaq: soğunmaq. yalınmaq

ka. 

 əmrülmək. dincəlmək. arınmaq. 

rahatlanmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

702 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

soyuĢmaq

ka

: soymaq. qücəşmək

ka. 

 yağmaşmaq.  

söbi

ka

 

: 

subı

ka

. 

kəlləsi

 

uzun, sivri, iti, dik nərs (

yapıq

 

yuvarlaq

 

olmayan

). 

- 

söbi dağ: savalan. - söbi baş. 

 

söbımaq

ka: 

söbüləşmək. uzamaq. incəlmək.  

söbü

1

 

: qonus

6

. dibi dar ağzı gen biçim.  

söbüləĢmək : sobımaq

ka. 

uzamaq. incəlmək.  

söbütmək: subıtmaq

ka

. suvarmaq. sivriltmək. ititmək.  

söğüt

  

: söğüt

da

 dal

6

. - kağıl. incə, yaş söğüt dalı. - qal savı qalmaz, kağıl 

bağı yazmaz: ağsaqqal sözü işlər, söğüt dalından qurulan bağ düğün 

açılmaq.  

söqə 

: 

sökə

ka. 

çökə

. çökmək işi. 

- sökə turmaq

ka

: diz üstü oturmaq. diz 

üstü çökmək.  

- söqə turmaq

ka

: sövə sövə durmaq.   

söqəq

ka

 

: 

sökək

ka

 soqaq

ka. 

türklərin farslara verən adı.  

söqəl

ka

 

: sökəl. kəsəl. kəsil. xəstə. iğlik. iğçil

ka

.  

söqənək: 

sökənək. söknəkü

ka

. 

söknək

. ət ilə dırnaq arasında çıxan sivilcə, 

cuş.  

söqər  

: 

sögər

. 

söğrə

. 

1. 

keçəl. başı saçsız adam. 

2. 

boynuzsuz heyvan 

- 

söğər qoy: boynuzsuz qoyun.  

söqlünc

ka

: 

söklünc

. kabab.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

703 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

söqlünmək

ka

: 

söklünmək

. kabab edilmək. kabab edmək. kəndi kəndinə ət 

kabab edmək.  

söqmək

ka

: 

sökmək

. 

1. 

söğükmək

. 

söğmək. sövmək. 

2. 

çökmək

. 

yarmaq. 

yırtmaq. diz çöqmək. 

3. 

pozmaq. dağıtmaq. cırmaq. qırmaq. 

xərablamaq. 

- ortaqlığın söküĢdi: ortaqlığın pozdu. (sokmaq: 

yerləşdirmək). - evləri sökülən yar. 

 

söqmən : 

sökmən

ka

. yiğitlərə verilən unqun. yağını sökən. yol açan. batur. 

qəhrəman.  

söqmənlən: 

sökmənlən

. baturlan. qəhrəmanlan.  

söqmənlənmək

ka

: baturlanmaq. qahramanlaşmaq. şişinmək.  

söqnəkü: 

söknəkü

ka

. 

sökənək

. söknək. ət ilə dırnaq arasında çıxan sivilcə, 

cuş.  

söqrə  

: 

söğrə. söğər

. 

1. 

keçəl. başı saçsız adam. 

2. 

boynuzsuz heyvan 

- 

söğər qoy: boynuzsuz qoyun.  

söqti

ka

 

: 

sökti

ka

. 

söküt

. 

kəpək

. 

qəpik

. hər bir oğuq, qopuq, sökük nəsə.  

söqtürmək: 

söqtürmək

ka

. sövdürmək. yamanlatmaq.  

söqüq

ka

 

: 

söğük

ka. 

küfür. sövmə.  

söqülmək

ka

: 

sökülmək

ka

. 

pozulmaq. 

1. 

qızartılmaq. kabab 

söqüm 

: 

söküm

. sapbal. balsap. sapdal. dalsap. saplaq. bəsbəl

ka

. sap. 

bir tel sap.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

704 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

söqünmək

ka

: (

s <> ç

 ) 

çökünmək

. diz çökmək. əbd olmaq. ibadət edmək. 

- 

tanrıya çökünün.   

söqüĢ

ka

 

: 

1. 

söğüĢ

ka

. soxuş. sövmə. sövüşmə. 

2. 

şişə soxmağa yarar 

oğlaq, quzu, yumşaq ət. şişlik.  

söqüĢmək : 

söküĢmək

. 

1. 

söğüşmək. danışmaq. 

- olar ikki söğüĢdü. 

2. 

pozuşmaq. dağışmaq. cırışmaq. qırışmaq. xərablaşmaq. 

- 

parça söküĢdü. - ölkə söküĢüb geddi.  

söqüĢmək

ka

 

: 

söğüĢmək

ka. 

sövüşmək.  söqşəmək. yıxşamaq.   

söqüt 

: 

söküt

. 

sökti

ka

. 

kəpək

. 

qəpik

. hər bir oğuq, qopuq, sökük nəsə.  

sömürgən : sömgüürən. somuran.  

sömürmək

ka

: sömgürmək.  

söndürən. üçürgən

ka

. öçürgən

ka

.  

söndürgən: üçürgən.  

söndürmək: üçürmək

ka. 

öçürmək

ka

. soğutmaq. amurtmaq

ka

. yamurtmaq. 

yatıtmaq. uyutmaq

ka. 

dindirmək. səğnitmək. uçruşmaq

ka. 

yatırtırmaq.  

sönmək  : uzuqmaq 

(z <> ç ) 

uçuqmaq

ka

. sonuna varmaq. sönmək. öçmək. 

uçmaq.  

sövləmək

ka

: söyləmək.  

sövlənmək

ka

: deyinmək. pısıldamaq.  

sövmə 

: küfür. yuduq. yudut

ka

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

705 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

söykənmək 

: kəmilmək. qamılmaq

ka. 

yana yatmaq.  

söykənmiĢ: yolalı

ka. 

dayanmış.  

söyləgən : sayratmaq.  

söyləmək: sayramaq. oxumaq. səyrəmək. təlim. çox. - 

yanĢaq səyrər: 

gəvəz çox söylər. 

 

söylənmək: ayılmaq

ka. 

aylanmaq.  

söylətmək

: - yabancı dil ilə söylətmək: sümlütmək

ka

. 

- 

yabancı dil qonuĢmaq: 

sümlüĢməyə

ka

. sümlüĢmək

ka

.  

söylətmək: sözlətmək

ka. 

deditmək.  

söyuq  

: 

- söyuq dəğmə. tumağu

ka

. tumav

6

. 

nəzlə. ingi. zükam.  

söz 

: 

1. 

ayıq

ka

. qovl. - 

ayıq ayıq qaymadı: 

söz (

qovl) verib edmədi. 

2. 

əhd. peyman. 

- yandı ərinc sözündən: bəlkə döndü əhdindən. 

3. 

luğət. dil. kəlmə. 

 

- söz gəlmək { 

1

. elçi gəlmək. 

2

. danlaq, artuq söz eşitmək}.  

- o işi görmə, üzüvə söz gəlir. 

3

. sorağ tutulmaq. diqqət olmaq. 

4

. söz 

atılmaq. - görkülüyə (gözələ) söz gəlir \\ ağac başına yel dəgir. - 

qınqır sözü qut ginən: tərsə, qızqın sözü boş ver. 

- 

sözündə 

durmayan. bədqovl. - qıyıq

ka

 kişi.  

sözcəğiz. sözqiyə

ka. 

  

sözə 

: sözqəli

ka. 

  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

706 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sözənğri

ka

: saçma sapan söyləyən. əngə verən. danışqan. gəvəzə.  

sözqəli

ka

: sözə.  

sözqiyə

ka

: sözcəğiz.  

sözləmək

ka

: söyləmək. qonuşmaq.  

sözlənmək

ka

: söyləmək. söz açıqlamaq. 

- ged sözüvü ona söylən.  

sözləĢmə: and, bağlantı. bağaç. bağıc. bıçıq. bəçik. bıçğaş. və'də. əhd.  

sözləĢmə: ülgü. tuturğu

ka

. tutqur. tutraq. tutqar. əhd. pəyman.  

sözləĢmək

ka

: bəqmək. ilqaşmaq. əhdləşmək. söyləşmək. qonuşmaq.  

sözlətmək

ka

 

: söylətmək. deditmək.  

su 

 

: 

1

. 

qoşun. - 

suqa: qoşuna. ləşgərə. - andaq suqa kim 

çatar. 

2

. 

suf

ka. 

suv. 

 

- su tirqəĢi

ka

: birgə. birkə. dərə qolları suyunun toplandığı yer.  

- 

su yığışmadan şişmək: sıĢılmaq

ka.  

 

- 

suyun qollara ayrılması: tarmaqlanmaq

ka

. tarmutlanmaq

ka

. 

- su 

atmaq: sudramaq. sağurmaq

ka

. sudmaq. sutmaq. suzatmaq. 

suztürmək. tükürmək. tüpürmək.  

- su bəyi: su bəkçi. tuyun

ka. 

toyun

ka.  

- su qabı: qumqan

ka. 

tüng. qumquma.  

- su verilmək. suvalmaq

ka

. sıvanmaq. sulanmaq. su saçılmaq.  

- 

su 

verən: suvqarquçı

ka

. sulayan. sulayıcı. 

 

- 

su vermək: suvqarmaq

ka

. sulamaq. suvrarmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

707 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

subay 

: 

1

. 

ərinğən

ka

. ərgən. ərgin. ərkin, bağımsızlığın saxlayan. 

bekar

1

. 

2

. 

əringən

ka. 

ərnək. arvadsız kişi.  

subı

ka

.  

: 

söbi

. uzun. sivri nəsnə (

yuvarlaq

 

olmayan

).  

subıtmaq

ka

: söbütmək. suvarmaq. sivriltmək. ititmək.  

sucıq

ka

 

: şərab. 

- sucıq suvsadı: şərab sulandı.  

sucınmaq

ka

: 

sucunmaq

ka

. 

dadlanmaq. dadını tapmaq. ləzzətlənmək.  

sucıtmaq

ka

: 

1

. 

dadlandırmaq. keçərli, yararlı duruma salmaq. nərsənin 

üzərində işləyib, çalışıb doğrutmaq, islah edmək. 

- o yeri 

sucutdu. 

2

. 

sıçratmaq. saçratmaq. quşqutmaq. qudurmaq. 

ürkütmək. 

 

sucuq 

: bollu törəli hasıllı nə. 

- sucuq yer: törəli yer. - sucuq adam: iş 

bilən, əli verimli kişi.  

- piĢik sucuq: qayatılmış çağır. şərab.  

- sucuq qatsan acına, uzaq çəkməz, tez keçər.  

sucunmaq

ka

: 

sucınmaq

ka

. 

dadlanmaq. dadını tapmaq. ləzzətlənmək. 

- sirkə 

qalar sucunar. xəmir qalar acınar. - acıq şeyi sucundur.  

sucutmaq

ka

: 

sucıtmaq

. sıçratmaq.  

suç 

: 

1. 

çap. arnuç. arınçu

ka

. ərinçü

ka

. günah. cürüm. bir ölçüdən 

çarpma. 

2. 

qutuqsuz. bədbəxçilik. 

- suçdan qurtaran tanrı. 

3. 

saçuq

. 

işlənən, qəbul olan normdan dış qalan. çapıq. küt. arıq. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

708 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

- qılıc suç qıldı: - yasa suçu: qanundan dış görünən iş. 

4. 

bir işdən 

görəvdə boyun burmaq, qaçırmaq. 

- ər suç qıldı. - arvad ərindən 

suç qıldı. 

5. 

dad. ləzzt. 

 

- suç qılmaq

ka

: sapmaq. kəsməmək. işi üzərinə almaqdan çəkinmək.  

suçıq bükik: atılıb düşən. sıçrayıb burulan.  

suçımaq

ka

: sıçramaq. suçımaq burqumaq.  saçramaq. quşqurmaq. 

qudurmaq. ürkünmək. - sacrıyıb bükrimək.  

suçıtmək: iyiləştirmək. süçıtmək

ka

. dadlandırmaqi.  

suçqurmaq

ka

: sıçraya yazmaq. 

- at suçqurdu. 

 

suçlanmaq 

: qızqutlanmaq

ka. 

qısqutlanmaq. özün günahlı 

saymaq. utanmaq. çəkinmək.  

suçlaĢmaq: yılışmaq

ka. 

birbirin ittiham edmək, töhmətləmək.  

suçluluq: çıpıçlaq

ka

. çapaçlıq. çıpçalıq. çapçılıq. yazqılıq. günahkarlıq.  

suçlunmaq

ka

: saçlanmaq. sıyrılmaq. sivrilmək. bir şey yerlndən çəkilip 

çıxarılmaq.  

suçluĢmaq

ka

: saçrışmaq. bir şeyi dışarı çəkip çıxarmaq.   

suçmaq

ka

: 

1. <> 

saçmaq

. 

- ətir suçdu. 

2. 

açmaq. 

- çiçəklər suçanda. 

3. 

çıxmaq. 

gücərmək. 

- otlar suçdu

. 

4. 

soymaq. 

- paltarların suç, yüngül 

otursun: çıxart rahat otursun. 

5. 

üzmək. 

- qoyunun dərisin suçduq. 

5. 

çıxarmaq. çəkmək. 

- qılıcın suçub vurdu. - ayağında tikan suçan 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

709 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sən özün. 

5. 

zivmək. sürüşmək. - 

pıçaq əlimdən suçdu. yağlı şey 

suçan olur.  

suçul 

: lüt. çılpaq.  

suçulmaq

ka

: 

1. 

(

çiçək

) açılmaq. çıxmaq. 

- çiçəklərim suçdu gəl, yar göğüsün 

açdı gəl. - suçdan suçun qıl: kötülükdən, pis işdən arın. - yağmur 

yağıb saçıldı \\ türlü çiçək suçuldu. 

2. 

(

paltar

) çıxarmaq, 

soyunmaq. 

- paltarın suçun qolay gəlsin: soyun rahat ol. - qayğıdan 

suçun: qussəni buraq. - qoyun suçmaq: üzmək. soymaq. öldürmək.  

suçun 

: 

1. 

dadlı. ləzztli. 

2. 

pərişan. 

- suçun saç. 

 

suçunmək

ka

 

:

 1. 

şirnəşmək. girişmək. - 

sözə süçünsə bulun barır: 

sözə şirnəşən, əsir düşür. 

2. 

ləzzət almaq. dadanmaq. - yedik 

suçunduq.   

suçuĢmaq: süçışmək

ka

. süçüşmək. dadlanmaq.  

suçuĢmaq

ka

 

: saçışmaq. sıçraşmaq. atışmaq. qalxışmaq. 

- atlar 

qamuğ suçuĢdu.  

sudımaq: suzımaq. sutmaq

ka

. süzmək. tükürmək. tüpürmək. sağurmaq.  

sudturmaq

ka

: sutturmaq. tükürtmək.   

suf

ka

 

: suv. su.  

sufla 

: quyu. aşağ. aşağı. alt. 

(# yuxar. yuxarı. ülya). 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

710 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sufĢamaq

ka

. 

sufsamaq

. 

ĢuvĢamaq

. çıvıldamaq. cıvıldamaq. pıçıldamaq. 

fısıldamaq.  

suq  

: 

- suq yalnus ər

ka

: yapyalnız adam. - suq yalnız: təki tanqa: tək 

tənha. yapa yalnız.  

suq ərınək

ka

: işarət, şahadət barnnağı.  

suqaq

ka

 

: 

1. 

sığın. geyik. ağ geyik. 

2. 

ağ. su çalı, rəngi.  

suqaqlıq

ka

: geyikli. qəyiği çox olan.  

suqar

ka

 

: 

soğar

. uzun. uzanan. - 

suqarlaç börk

ka

: uzun börk.  

suqarmaq: sağarmaq. sığarmaq. suyun almaq. 

- o qoyundan qurut suğardı.  

suqdıç

ka

: döğrə qonaqlığı. qışın dostlar arasında sıra ilə yapılan şölən, 

qanaqlıq.  

suq

ka

 

: 

soq

. 

sox

. ac göz. alçaq. - 

suq ər.  

suqturmaq: 

suğturmaq

ka

. tüpürmək. sutturmaq

ka

. süztürmək.  

suqur

ka

 

: kələrə bənzər bir çeşit ada tavşanı.  

sulamaq: 

1. 

ölləmək. çiləmək

ka

. çilətmək. çılamaq. tərləmək çiylətmək

ka

. 

çiləşmək

ka. 

 çiğlətmək

ka

. yaşartmaq. ıslatmaq. tərlətmək. 

2. 

yanurmaq. ititmək.  

sulamaq: suvarmaq

ka. 

 suvqarmaq

ka

. su vermək. suvrarmaq.  

sulanmaq: suvsımaq

ka

. sulu olmaq. yaşlanmaq. suvalmaq

ka

. sıvanmaq. su 

verilmək. su saçılmaq.  yaşıqmaq

ka. 

ıslanmaq. çilənmək

ka

. 

çiminmək. yaşlanmaq. tərləmək.