Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy

Halqali chuvalchanglardan 
yomgir chuvalchangining jinsiy organlari 9-
15-segment jayda joylashgan bo‘lib, ular germafroditdir-. 10-ll-segmentlarda 2 juft 
urug‘don maxsns kapsulada joylashgan va ularda 3 juft urug‘ xaltasi bo‘ladi. 
Spermatozoid kapsuladan urug‘ xaltasiga tushadi. Urug‘ xaltasida spermatozoid 
yetaladi va qaytadan urug‘ kapsulasiga o‘tadi. Undan urug‘ kanali orqali, 15-
segmentga keladi (22-rasm). 

---

48 
22-rasm.Yomgir chuvalchangi jinsiy organlarining tuzilishi (P.Gesse, 1859 
bo‘yicha). 1-epidermis; 2-xalqasimon muskul; 3-silliq muskul; 4-dissepiment; 5-
urug‘ xaltasi;6-urug‘ qabul qiluvchi xalta; 7-urug‘don; 8-urug‘don kapsulasi; 9-
erkaklik jinsiy voronkasi; 10-urug‘yo‘li; 11-tuxumdon; 12-urg‘ochilik jinsiy 
varonkasi; 13-urgochilik jinsiy teshigi; 14-erkaklik jinsiy teshigi; 15-tuxum haltasi. 
Urugchilik jinsiy sistemasi 1 juft juda kichik tuxumdondan iborat bo‘lib, 13-
seginentda joylashgan. Undan boshlanadigan voronkasimon tuxum yo‘li 14-
segmentga ochiladi. Bundan tashqari, urgloel-iitikluTsiysistemasiga 9-10-
segmentda joylashgan 2 juft urug‘ qabul qiluvchi xalta ham kiradi. Unda 2 ta 
individ qo‘shilganda, bir-biriga almashtirib olingan spermatozoid saqlanadi. 
Belbog‘ni hosil qiladigan 32-37-segmentlar, jinsiy organlar sistemasiga kiradi. 
Uning uning sekretidan pilla hosil bo‘ladi. 
Mollyuskalardan
qorni oyoqlilar sinfining old jabralilar kenja sinfi vakillari 
ayrim jinsli, orqa jabralilar va olpkalllar kenla sinflari vakillari gennafrodit 
hayvonlardir. Ularning jinsiy bezlari toq bo‘lib, o‘zining chiqarish kanali 
bo‘lmaydi (23-rasm). Jinsiy hujayralar o‘ng buyrakka chiqadi. Germafroditlar (tok 
shilliq qurtida) jinsiy organlari murakkab tuzilgan bolib, bitta germafrodit bezdan 
iborat. Bu bez ham spermatozoid, ham tuxum hujayra ishlab chiqaradi. Bezdan 
bitta germafrodit katial boshlanib, uning kengaygan jinsiy cho‘ntakchasida, 
urug‘lanish sodir bo‘ladi. Bu umumiy kanal ikkiga bo‘linib, uzun tuxum yo‘li, 
kalta urug‘ yo‘lini hosil qiladi. Tuxum yo‘liga oqsil bezidan sekret quyiladi, undan 
tuxumning po‘sti hosil bo‘ladi. Keyin tuxum yo‘li qinga, qin esa jinsiy kloakaga 
ochiladi. Qniga unig‘ qabul qiluvchi xalla yo‘li ochiladi, undan sperma keladi. 
Shuningdek, qinga tuxum po‘stini hosil qiladigan sekret ishlab chiqaradigan bez 
ham ochiladi. Qinga "sevgi o‘qlari xaltasi" ham ochiladi. B
U 
o‘qlar shakli 
ignalardan iborat bo‘lib, qo‘shilish oldidan bir-biriga otadi. Ular qo‘zg‘alish hosil 
qiladi. Urug‘ yo‘li urug‘ xaltasiga, penisga va jinsiy kloakaga keladi. Urug‘ 
kanaliga uzun qamchisimon bez ochiladi. Undan ajralgan sekret spermatozoiddan 
spermatofora hosil qiladi. Ba‘zi mollyuskalar (tok shilliq qurti) qo‘shilishda bir-

---

49 
birini urug‘lantiradi. Ba‘zilarida (germafroditlarida) bitta individ samka, yoki 
sames vazifasint bajaradi.