Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy

Gastrulyasiya sabablari 
 
Gastrulyasiya hodisasining tiplari va sabablari hozirgacha to‘liq 
o‘rganilmaganligi sababli uning qonuniyatlari ham to‘liq ummnlashtirgan. Shuning 
uchun gastrulyasiyaga oid ba‘zi nazariyalarga to‘xtalamiz. 
1. Ba‘zi embriologlar fikricha, gastrulyasiya sodir bo‘lishiga embrion 
hamma qismlarining bir xil o‘smaganligi, notekis maydalaursh sabab bo‘ladi. 
Epibolik gastruryasiyada animal qutbga nisbatan vegetativ qutb sekin bo‘linadi. 
Ammo bu nazariya ancha qadimgi bo‘lib, ko‘piIab ma‘lumotlarni isbotlay 
olmaydi. Jumladan, hujayra bo‘linsa ham, gastrulyasiya sodir bo‘ladi. 
2. L.Rumbler 1902 yilda gastrulyasiya jarayonini mexanik yo‘l bilan 
isbotlashni taklif etdi. Blastulani hosil qiluvchi hujayralarning blastosel tomoni 
yapaloq, tashqariga qaragan tomoni esa ingichka bo‘ladi. Hujayraning bir-biriga 
ta‘sviri tufayli bir qismi ichkariga botib kiradi. 
3. Blastulaning oxirida hujayra suvni ko‘pi so‘rishi morfogenelik halokatga 
sabab bo‘ladi. 
4.Hujayrada hosil bo‘lgan paralel ipchalar hujayraning cho‘zilishiga, bu esa 
gastrulyasiyada entodemaning qatlamlanishiga sabab bo‘ladi. Hujayraning 
cho‘zilish sabablari hozircha aniq emas. 

---

119 
5. I.GoItfreter 1943-1944 yillarda yaratgan gipotezaga ko‘ra, amfibiya 
tuxumida birlamchi va ikkilamchi qobiqdan tashqari animal qutbni o‘rab turadigan 
qobiq ham bor. 
6. Gatrulyasiyani o‘zganishda hujayralaro aloqani bo‘lish muhim 
ahamiyatga ega. Bu aloqalar membrana o‘simtalari, psevdopodiyalar va boshqalar 
orqali hosil bo‘lishi mumkin. 
7. Hujayraning muhim biologik xususiyatlaridan biri amyobasimon harkati 
va fagositoz hodisasining sodir bo‘lishidir. Bu jarayonlar embrion hujayraida ham 
sodir bo‘ladi. 
8. Agar amfibiya embrionini RN 9,6-9,8 bo‘lgan suvga solinsa, ular bir-biri 
bilan bog‘lanmagan bo‘laklarga bo‘linib ketadi. Embrionning har xil hujayrai har 
xil sharoitni talab eiadi.