Ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

Nazorat savollari:

1. 
   Sotsial salohiyat nima?
   
2. 
   Aholining soni qanday aniqlanadi?
   
3. 
   Aholining o’rtacha soni qanday aniqlanadi?
   
4. 
   Tabiy harakatning mutlok va nisbiy ko’rsatkichlarini tushuntirib bering?
   
5. 
   Mexanik harakatning ko’rsatkichlari qanday bo’ladi?
   
6. 
   Aholi tarkibi qanday belgilarga qarab o’rganiladi?
   
7. 
   Aholi jinsi, yoshi bo’yicha o’rganishnig ahamiyati aytib bering?
   
8. 
   Takror barpo etish bo’yicha aholi tarkibi qanday bo’ladi?
   
9. 
   Yashash manbai bo’yicha aholi tarkibi-chi?
   
10. 
    Aholini istikboldagi sonini aniqlash qanday amalga oshiriladi?
    

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Abdullayev Y.A. Teoriya statistiki: Uchebnik. / Ye.A. Abdullaev, U.U.
   

Azizov,Z.X. Toshmatov, M.M. Ikramov; - T. “Iqtisod-Moliya”, 2021 456 s.

2. 
   Holmes Alexander, Illowsky Barbara, Dean Susan. Introductory Business Statistics.OpenStax, Rice University,6100 Main Street MS-375, Houston, Texas, USA, 77005, 2018
   
3. 
   SHodiev X. va Xabibullaev I. Statistika.Darslik. – T.:“Iqtisod-moliya”, 2019.-454 b.
   
4. 
   Soatov N.M., Ayubjonov A.H. Statistika nazariyasi: Darslik. – T.: “Iqtisodiyot”, 2020.- 374 b
   
5. 
   Soatov N.M., Nabiev X., Ayubjonov A.H. Amaliy statistika: Darslik. – T.: “Iqtisodiyot”, 2020.- 298 b.
   

.

13-Ma’ruza. Mehnat bozori statistikasi

REJA :

1. 
   Mehnat resurslari soni va tarkibi
   
2. 
   Mehnat resurslarining harakati
   
3. 
   Mehnat resurslaridan foydalanish ko’rsatkichlari
   

Tayanch iboralari: mehnat potentsiali, mehnat resursi, iqtisodiy faol va nofaol aholi, ishsiz, friktsion ishsizlik, strukturaviy ishsizlik, davriy ishsizlik, ishsizlik darajasi, mehnat bozori birjasi, 16 yoshga to’lganlar koeffitsienti, ishga jalb qilingan o’smirlar va pensionerlar koeffitsienti, mehnat resurslarining bandlik koeffitsienti, iqtisodiy faol aholining yuklama koeffitsienti, aholi yosh tarkibining samaradorlik koeffitsienti
Mehnat resurslari - bu jamiyatdagi mehnatga layoqatli, bilim va malakaga, ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatish qobiliyatiga ega bo’lgan kishilardir. Ularning asosiy qismini mehnat qilish yoshida bo’lgan aholi tashkil etadi. O’zbekiston Respublikasining mehnat kodeksiga binoan mehnat resurslarinig quyi chegarasi 16 yosh, yuqori chegarasi esa erkaklar uchun 60, ayollar uchun 55 yosh deb qabul qilindi.Bu chegaralarni belgilashda aholini turmush darajasi, sog’lig’ini saqlash, sport va maorif tizimi, pensiya ta’minoti sharoitlari, ijtimoiy-iqtisodiy va demografik omillar hisobga olinadi. SHunga muvofiq mehnat resurslari (MR) ning sonini quyidagicha hisoblash mumkin.
MR = MYo – (N + BB) + PU
Bu yerda MYo – mehnat yoshidagi aholi, N – I va II guruh nogironlari, BB – mehnat yoshida bo’lib hech bo’lmagan aholi, PU - pensionerlar va o’smirlar (ishlab chiqarishdagi).
Iqtisodiy faol (IF) aholi deganda mehnat qilish yoshidagi aholi tarkibiga kiruvchi ishlayotgan aholi va ishsizlar yig’indisi tushiniladi yoki
IF_a = IA + ISHS
yoki
IF_a = MR - XX_bbm
Bu yerda: XX_bbm - mehnat qilish yoshidagi, ammo xalq xo’jaligida band bo’lmagan ishga layoqatli aholi soni.
Iqtisodiy noafol aholi deganda davlat va ayrim kishilar qaramog’ida bo’lgan, hech qaerda ishlamayotgan aholi tushuniladi. Uning soni quyidagicha hisoblanadi.
INF_a = D_k + AK_k
O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 60-moddasiga binoan quyidagi kishilar ishsizlar deb e’tirof etiladi, ya’ni 16 yoshdan boshlab to yoshga doir pensiyaga chiqish xuquqini olishgacha bo’lgan yoshdagi:

• 
  ishga va ish xaqiga (mehnat daromadiga) ega bo’lmaganlar;
  
• 
  ish qidiruvchi shaxs sifatida mahalliy mehnat organida (birjada) ro’yhatga olinganlar;
  
• 
  mehnat qilishga, kasb tayyorgarligi yoki qayta tayyorgarlikdan o’tishga tayer mehnatga qobiliyatli shaxslar.
  

Ishlovchini majburan ish joyiga biriktirish yoki taqsimlash tartibi o’rnatilmagan har qanday mamlakatda ishsizlik yuzaga keladi.
Ishsizlikning turli ko’rinishlari mavjud:

• 
  friktsion ishsizlik;
  
• 
  strukturaviy ishsizlik;
  
• 
  davriy ishsizlik.