Kasbiy psixologiya

Muloqotning psixologik vositalari 
Ijtimoiy psixologiyada psixologik ta’sirning asosan uch vositasi farqlanadi: 
1.
Verbal ta’sir - bu so‘z va nutqimiz orqali ko‘rsatadigan ta’sirimizdir. Bundagi 
asosiy vositalar so‘zlardir. Ma’lumki, nutq - bu so‘zlashuv, o‘zaro muomala jarayoni 
bo‘lib, uning vositasi - so‘z hisoblanadi. Monologik nutqda ham, dialogik nutqda ham 
odam o‘zidagi barcha so‘zlar zahirasidan foydalanib, eng ta’sirchan so‘zlarni topib, 
sherigiga ta’sir ko‘rsatishni xohlaydi. 
2.
Paralingvistik ta’sir - bu nutqning atrofidagi nutqni bezovchi, uni 
Muloqotning psixologik tizimi 
1.
Kommunikativ 
tomoni
(ya’ni muloqotga 
kirishuvchilar 
o‘rtasidagi 
ma’lumotlar 
almashinuvi 
jarayoni) 
 
3. Perseptiv tomoni 
(ya’ni muloqotga 
kirishuvchilarning bir-
birlarini idrok etishlari va 
tushunishlari bilan bog‘liq 
psixologik jarayon) 
2. Interaktiv tomoni
(ya’ni muloqotga 
kirishuvchilarning xulq-
atvorlariga ta’sir jarayoni) 

---

66 
kuchaytiruvchi yoki susaytiruvchi omillar. Bunga nutqning baland yoki past tovushda 
ifodalanayotganligi, artikulyasiya, tovushlar, to‘xtashlar, duduqlanish, yo‘tal, til bilan 
amalga oshiriladigan harakatlar, nidolar kiradi. Shunga qarab, masalan, do‘stimiz 
bizga biror narsani va’da berayotgan bo‘lsa, biz uning qay darajada samimiyligini 
bilib olamiz. Kuyib - pishib, ochiq yuz va dadil ovoz bilan «Albatga bajaraman!», 
desa ishonamiz, albatta. 
3.
Noverbal tasirning ma’nosi «nutqsiz»dir. Bunga suhbatdoshlarning fazoda bir-
birlariga nisbatan tutgan o‘rinlari, holatlari (yaqin, uzoq), qiliqlari, mimika, 
pantomimika, qarashlar, bir-birini bevosita his qilishlar, tashqi qiyofa, undan 
chiqayotgan turli signallar (shovqin, hidlar) kiradi. Ularning barchasi muloqot 
jarayonini yanada kuchaytirib, suhbatdoshlarning bir-birlarini yaxshiroq bilib 
olishlariga yordam beradi. Masalan, agar uchrashuvning dastlabki daqiqalarida 
o‘rtog‘ingiz sizga qaramay, atrofga alanglab, «Ko‘rganimdan biram xursandman», 
desa, ishonasizmi?