Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az 23
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org 90 illiyi
|
Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri: 3 cilddə /T.Mehdiyev; tərt. Y.Əsgərova; red. R.Yusifoğlu.- Bakı: Tuna, 2013.- C.1.- 712 s. Gecə qapı döyülür: povestlər, hekayələr, nağıllar, əfsanələr /T.Mahmud.- Bakı: Yazıçı, 1988.- 366 s. Xeyirxah adam: Nağıl- lar /T.Mahmud; tərt. ed. və red. R.Yusifoğlu; rəs. İ.Tofiqoğlu.-Bakı: Azərbaycan, 2001.- 45 s.- “Göyərçin”in kitab- xanası. Məhəbbətim sirr deyil: şeirlər və poemalar /T.Mahmud.- Bakı: Yazıçı, 1981.- 215 s. Uzaqda ucalan dağlar: Povest və hekayələr /T.Mahmud.- Bakı: Yazıçı, 1991.- 312 s. Xəlilzadə, F. İşıqlı, nəğməli, yağışlı dün- ya: Tofiq Mahmud- 80 /F.Xəlilzadə //Azərbaycan.- 2011.- 11 noyabr.- S. 7. Xəlilzadə, F. Uşaq ədəbiyyatının inciləri /F.Xəlilzadə //Azərbaycan.- 2013.- 31 may.- S.12. Şair 327 95 illiyi Balaş Azəroğlu 1921-2011 NOY ABR Balaş Allahbaxış oğlu Abizadə (Ba- laş Azəroğlu) 1921-ci il noyabr ayının 11-də Bakı şəhərində anadan olmuş- dur. Orta təhsilini də burada almışdır. 1938-ci ildə ailəsi ilə birgə Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil şəhərinə köçmüş- dür. 1941-ci ildə İranda Milli azadlıq hərəkatına qoşulmuş, 1942-ci ildə İran Xalq Partiyasına daxil olmuşdur. 1943- cü ildə “Ziddi faşist” təşkilatı Ərdəbil Komitəsinə sədr seçilmişdir. 1946-cı ildə Təbrizdə Milli Hökumət tərəfindən Azərbaycan Dövlət Radio Verilişləri Komitəsinin sədr müavini təyin olun- muş, həmçinin İran Azərbaycanı Milli Məclisinin deputatı seçilmişdir. 1947- 1952-ci illərdə Bakıda ADU-nun (in- diki BDU) filologiya fakültəsində təhsil almış, eyni zamanda, Cənubi Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyətinin sədri vəzifəsində çalışmışdır. 1954- 1955-ci illərdə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinin mətbu orqanı olan “Azərbaycan” qəzetinin redaktoru, 1959-1964-cü illərdə ADF MK-nın sədr müavini olmuşdur. “Dnepr” adlı ilk şeiri 1937-ci ildə Bakıda çapdan çıxmış, ilk şeir kitab- ları isə 1943-1945-ci illərdə Ərdəbildə və Təbrizdə nəşr olunmuşdur. “Vətən yolunda” qəzeti redaksiyasının müsabiqəsində “Səttarxan” şeirinə görə mükafata layiq görülmüşdür. 1966-cı ildə filologiya elmləri namizədi elmi adını almış, 1963-1982- ci illərdə Azərbaycan EA Ədəbiyyat İnstitutunun Orta əsrlər ədəbiyyatı şöbəsində baş elmi işçi işləmişdir. 1981- 1991-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi vəzifəsində çalışmış- dır. 1991-ci ildə Azərbaycan Yazıçı- lar Birliyinin İdarə Heyətinin Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı üzrə baş müşa- viri təyin olunmuşdur. Azərbaycan Yazı- çılar Birliyi Ağsaqqalar Şurasının üzvü seçilmişdir. Şairin qırxdan çox kitabda toplan- mış (“Mübarizə yollarında” (1950), “Mənim nəğmələrim”(1952), “Səhər şəfəqləri” (1953), “Elə oğul istəyir vətən...” (1964), “İllərdən illərə” (1971), “Sinəm Savalan dağıdır” (1984), “Seçilmiş əsərləri” (1991) və s.) və müxtəlif janrlarda qələmə alın- mış əsərlərinin əsas leytmotivini Vətənə bağlılıq, milli oyanış və azadlıq uğrun- da mübarizənin tərənnümü təşkil edir. Çoxcildlik “Azərbaycan ədəbiyyatı”nın müəlliflərindən biridir. Farscadan Ni- zaminin “Yeddi gözəl” poemasını, Fü- zulinin qəzəllərini, Şəhriyarın şeirlərini tərcümə etmişdir. Əsərləri SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olun- muşdur. Ədəbi və ictimai fəaliyyətinə görə “Şərəf nişanı”, “Xalqlar dostluğu” ordenləri ilə “21 Azər”, “Firdovsi” və digər medallarla, iki dəfə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif edilmişdir. 1981-ci ildə “Azərbaycanın Xalq şairi” fəxri adı ve- rilmişdir. Azərbaycan Respublikası Pre- zidentinin fərdi təqaüdçüsü idi. Balaş Azəroğlu 2011-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.
328 80 illiyi Aqşin Babayev 1936 NOY ABR Aqşin Əlisəttar oğlu Babayev 1936- cı il noyabr ayının 23-də anadan ol- muşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1954-1959-cu illərdə ADU-nun (indiki BDU) fliologiya fakültəsində təhsil al- mışdır. Ədəbi yaradıcılığa 1958-ci ildə “Okt- yabr işıqları” almanaxında çap olun- muş “Azadlıq uğrunda” hekayəsi ilə başlamışdır. 1958-1959-cü illərdə “Av- tomobil nəqliyyatçısı” qəzetində kor- rektor işləmişdir. 1961-1965-ci illərdə ADU-nun Şərqşünaslıq fakültəsində Türk ədəbiyyatı üzrə qiyabi aspirantu- ranı bitirmişdir. “Nazim Hikmətin dra- maturgiyası” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1959- 1972-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Tele- viziya və Radio Verilişləri Komitəsində kiçik redaktor, redaktor, böyük redak- tor, baş redaktorun müavini, baş redak- tor olmuşdur. 1961-ci ildən Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. 1964-cü ildə onun “Cazibəli üfüqlər” adlı ilk hekayələr kitabı çapdan çıxmış- dır. “Həmişəbahar”, “Bir parça həyat”, “Ağ ulduzlar”, “Bir ürəyin hərarəti”, “Ayrılıq”, “Söz gülləsi”, “Dünyanın axırı”, “Qələm və mikrofon”, “Bir içim su istədim” adlı kitabların müəllifidir. 1972-1975-ci illərdə Türkiyənin İskəndərun şəhərində tərcüməçilik fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdur. 1975- 1990-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Te- leviziya və Radio Verilişləri Şirkətində sədr müavini işləmişdir. 1996-cı ildən filologiya elmləri doktoru, 1998-ci ildən professordur. Onun “Yaralar”, “Cəza”, “Tufan”, “Düşmən”, “Bir par- ça həyat” əsərləri tamaşaya qoyulmuş- dur. 1986-cı ildə “Kişilər az yaşadı” povest və hekayələr toplusu Moskvada rus dilində, “Nazim Hikmət və yaşamı” əsəri 1989-cu ildə kütləvi tirajla nəşr olunmuşdur. 1969-1979-cu illərdə 10 il ingilis, fransız, ərəb və ispan dillərində çap olunan “Moskow news” (“Moskva xəbərləri”) qəzetinin Azərbaycan üzrə xüsusi müxbiri olmuşdur. 1991-2006-cı illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Mətbuat xidməti şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır. O, 1978-ci ildən Azərbaycan Ya- zıçılar Birliyinin üzvü, 1987-ci ildən Azərbaycanın Əməkdar Jurnalistidir. Xidmətlərinə görə 1970-ci ildə “Əmək rəşadətinə görə” medalı, 1980- ci ildə “SSRİ televiziya və radio əlaçısı” nişanı, 1986-cı ildə “Əmək Veteranı” medalı, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı ilə tətif edilmiş, 1993- cü ildə “Qızıl qələm” və 1994-cü ildə “Həsən bəy Zərdabi”, eləcədə “Yusif Məmmədəliyev”, “Ustad sənətkar”, “Nurlu qələm ustası” ali ədəbi mükafatı laureatı olmuşdur. 2004-cü ildə Azərbaycan Respub- likası Prezidentinin Sərəncamı ilə II dərəcəli Dövlət müşaviri rütbəsinə la- yiq görülmüşdür. Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri /Baba- yev A.Ə. I cild.- Bakı: Səda, 2005.-C.1.- 316 s. Bir içim su istədim...: Şeirlər /A.Baba(Babayev Aqşin).-Bakı:Qapp- Poiliqraf, 2002.-192 s. portr. 17 sm. Səhnə. Ekran. Efir /A.Babayev.-Bakı: Borça- lı, 2008.-436 s. Abasova S. Aqşin Babayev-həyatı, yara- dıcılığı: [monoqrafiya] /S.Abasova.-Bakı: Elm və təhsil, 2011.- 221, [1] s. Aqşin Babayev - 75 / Azərb. Resp. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi; red. G. Babayev.-Bakı, 2011.- 321, [3] s. Aqşin Babayev: Soraq kitabçası Elmi red.: V. Məmmədəliyev; Tərt və red: Ceyhun Quliyev; Naşiri: M. Borçalı.- Bakı:Borçalı, 2004.- 152 s. İ n t e r n e t d ə www.anl.az 23 Yazıçı-dramaturq Milli ədəbiyyat 329 195 illiyi Fyodor Dostoyevski 1821-1881 NOY ABR Fyodor Mixayloviç Dostoyevski 1821-ci il noyabr ayının 11-də (bəzi mənbələrdə 30 oktyabr) Moskva şəhərində anadan olmuşdur. 1837-ci ildə, anasının ölümündən sonra Sankt- Peterburqa köçmüş və orada hərbi mühəndislik məktəbində təhsil almış- dır. Mühəndislik departamentində çert- yojçu işləmiş, lakin bir il sonra 1844-cü ildə istefaya çıxmışdır. 1846-cı ildə ilk romanı “Yoxsul insanlar”ın çap olunması ilə, gənc ya- zarlar arasında ən böyük gələcək vəd edən yazıçı kimi şöhrət qazanmış, N.V.Qoqol ədəbi məktəbinin davamçısı kimi tanınmışdır. 1845-ci ildə Belinski dərnəyinin, 1846-cı ildə Petraşevski dərnəyinin, bir qədər sonra Beketov qardaşlarının ədəbi-fəlsəfi dərnəyinin üzvü və fəallarından olmuşdur. XIX əsrin 40-cı illərində “Oxşar”, “Bəyaz gecələr” adlı əsərlərini yazmışdır. Lakin tədricən dərnək pərdəsi altın- da inqilabi fəaliyyətə başlayan ziyalılar və bir sıra digər dərnək üzvləri 1849-cu il aprel ayının 23-də “Petraşevskiçilər” kimi hökumətə və çara qarşı inqilabda günakar bilinərək həbs edilmiş və ölüm cəzasına məhkum edilmişlər. Lakin çar güllələnmə ərəfəsində edamı Sibirə sürgünlə əvəz etmişdir. Yaşanmış izti- rablar Dostoyevskinin dünyagörüşünü büsbütün dəyişdirmişdir. 10 ildən son- ra Peterburqa qayıtmağa icazə verilmiş Dostoyevski ədəbi yaradıcılığını da- vam etdirmiş, 1859-cu ildə “Dayının yuxusu”, “Stepançikova kəndi və onun sakinləri” povestlərini, “Alçaldılmış və təhqir edilmiş insanlar” (1861) romanı- nı yazmışdır. 1859-cu ildə qardaşı Mixail və dos- tu N.Straxov ilə birlikdə “Vremya” və “Epoxa” adlı jurnalları nəşr etdirmişdir. 1861-1862-ci illərdə sürgün həyatından bəhs edən “Ölü evdən qeydlər” əsərini, 1864-cü ildə “Yer altından məktublar” adlı romanını nəşr etdirmişdir. 1863- cü ildə Avropaya səfər etmiş, XIX əsrin 60-70-ci illərində dünya şöhrətli “Cinayət və cəza”, “Qumarbaz” (1866), “İdiot” (1868), “Şeytanlar” (1871-1872), “Yeniyetmə” (1875) və “Karamazov qardaşları” adlı romanla- rını nəşr etdirmişdir. Bu əsərlərdə yazı- çının fəlsəfi, ictimai və əxlaqi axtarışla- rı, Rusiyada və Qərbi Avropada ictimai münasibətlərin dərin təbəddülata uğra- dığı dövrün ziddiyyətləri əksini tapmış- dır. “Bir böyük günahkarın həyatı” adlı əsəri isə yarımçıq qalmışdır. Əsərləri dünya xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur. Böyük rus yazıçısı Fyodor Mixay- loviç Dostoyevski 1881-ci il yanvar ayının 28-də vəfat etmiş, doğma şəhəri Sankt-Peterburqda dəfn edilmişdir. Ya- zıçının xatirəsinə ucaldılmış abidələr, xatirə lövhəsi, büstü, barelyefi, Sankt- Peterburqda adını daşıyan metro stan- siyası açılmış, küçə, ev-muzeyi yara- dılmış, müxtəlif illərdə poçt markaları hazırlanmışdır.
330 Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq Davud Kazımov 1926-2015 NOY ABR Davud Mehti oğlu Kazımov 1926- cı il noyabr ayının 9-da Bakı şəhərində anadan olmuşdur. İlk ixtisas təhsilini 1941-1945-ci illərdə Ə.Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq Məktəbində almış, 1979-cu ildə isə M.Əliyev adı- na Azərbaycan Dövlət İncəsənət İns- titutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universi- teti) teatrşünaslıq fakültəsini bitir- mişdir. 1947-ci ildən 1966-cı ilədək Bakı Rəssamlıq Məktəbində pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. 1946-cı ildən Azərbaycan Rəssamlar İttifa- qının üzvü idi. 1984-2001-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində müəllim işləmiş, 1994-cü ildən həmin univer- sitetin dosenti, 1996-cı ildən isə pro- fessoru olmuşdur. 2001-ci ildən isə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akade- miyasının Akademik rəngkarlıq kafed- rasının professoru idi. Sərbəst yaradıcılıq fəaliyyətinə II Dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə başlamışdır. İlk dəfə ictimaiyyətin diqqətini ordudan tərxis olunmuş əsgərin qarşılanma mərasimini əks etdirən “Əsgərin qarşılanması” adlı əsəri ilə özünə cəlb etmişdir. Daha sonra “Konsert-tapmaca” (1953), “Çimərlikdə” (1954), “Uşaq konsulta- siyası” (1955) kimi əsərlərində uşaqlara aid olan məsələ və mövzulara toxunan rəssam kimi çıxış etmişdir. “Xəzərin təkində”, “Sağıcılar”, “Yollar” və s. kimi rəsmlərində rəssamın öz təbiətinə xas səmimiyyəti, insanlara məhəbbəti rənglərin dili ilə inandırıcı təsir bağış- layır. Azərbaycan təsviri sənətində iste- dadlı qrafika ustası kimi də tanınmış, kitab illüstrasiyası sahəsində daha çox çalışmışdır. Onun illüstrasiyaları ara- sında Cəlil Məmmədquluzadənin, Cəfər Cabbarlının hekayələrinə, Mirzə Əli Möcüzün şeirlərinə çəkilmiş rəsmləri ayrıca qeyd olunmalıdır. Dəniz neftçilərinin romantik həyatı, fədakar əməyi rəssamın sevimli möv- zularından idi. Bir çox xarici ölkələrdə yaradıcılıq ezamiyyələrində olmuş, 1979-cu idə Bolqarıstan, 1980-ci ilin sonunda İspaniya səfərlərinin nəticəsi olaraq yaradıcılığında xüsusi yer tu- tan “Bolqarıstan silsiləsi” və “İspaniya silsiləsi”nə daxil olan əsərlərini yarat- mışdır. Sənətkarın əsərləri Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının bədii fondu, Ru- siya, Türkiyə, İran, Macarıstan, Alma- niya və digər ölkələrdəki şəxsi kollek- siyalarda saxlanılır. Davud Kazımovun yaradıcılı- ğı hər zaman sənətsevərlərin diqqət mərkəzində olmuş və dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. 1978- ci ildə “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar rəssamı”, 1992-ci ildə isə “Xalq rəssamı” fəxri adlarına layiq görülməsi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü olması onun sənətinə, şəxsiyyətinə diqqət və ehtiramın parlaq ifadəsidir. Azərbaycanın Xalq rəssamı Davud Kazımov 2015-ci il fevral ayının 14-də vəfat etmişdir.
331 Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq Lətif Kərimov 1906-1991 NOY ABR Lətif Hüseyn oğlu Kərimov 1906-cı il noyabr ayının 17-də Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. 1912-ci ildə 6 ya- şında olarkən valideynləri ilə birlikdə ailə vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq İra- nın Məşhəd şəhərinə köçməyə məcbur olmuşdur. 1922-ci ildə məktəbi bitirdikdən sonra, Mirzə Ələkbər Hüseynzadənin xalça emalatxanasında əvvəlcə köməkçi, sonra təlimatçı, daha sonra xalça eskizləri üzərində işləyən rəssam kimi püxtələşmişdir. 1929-cu ildə öz doğma diyarına - Şu- şaya qayıtmış, bir il sonra “Azərxalça” birliyində əvvəl Şuşaya, Tiflisə və nəhayət 1932-ci ildə Bakıya rəssam- təlimatçı təyin edilmişdir. 1945-ci ildən Azərbaycan Respublikası Elmlər Aka- demiyası (indiki AMEA) Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun xalça sənəti şöbəsinin dəyişməz müdiri və eyni za- manda Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoq kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun milli ənənələrlə aşılan- mış əsərləri kompozisiya bütövlüyü, təsvir vasitələrinin rəngarəngliyi və yeniliyi ilə fərqlənmişdir. Sənətkarın “Əfşan”, “Əcəmi Naxçıvani”, “Xətai”, “Ağaclı”, “Bəndi-rumi”, “Firdovsi”, “Şəbi-hicran”, “Əsrlərin nəğməsi”, “Zərxara”, “Nəsimi” və s. xalçaları müasir Azərbaycan xalçaçılığının inki- şafında mühüm mərhələ sayılır. L.Kərimov Azərbaycan mədəniyyə- tini dünyanın bir çox ölkələrində ləyaqətlə təmsil etmişdir. 1937-ci ildə öz əsərləri ilə Ümumdünya Pa- ris sərgisində, 1938-ci ildə Nyu-York sərgisində iştirak etmişdir. Rəssamın fərdi sərgiləri 1954-cü ildə Moskva- da, 1976-cı ildə Bakıda, 1978-ci ildə Tiflisdə, 1986-cı ildə Londonda böyük müvəffəqiyyətlə keçirilmişdir. Lətif Kərimov təkcə хalçaçılıq sahəsində dеyil, dеkorativ tətbiqi sənətin başqa sahələrində də fəaliyyət göstərmişdir. Azərbaycan хalçaçılığının müхtəlif növlərinə aid kompozisiya və naхışları toplamış və bеləliklə Quba, Şirvan, Bakı, Qazaх, Gəncə, Qarabağ, Təbriz və Borçalı хalça qruplarına daхil olan 150-dən artıq хovlu və хovsuz хalça məmulatı çеşidlərini yığıb, onların rəngli rеproduksiyasını hazırlamışdır. Lətif Kərimov tanınmış rəssamlarımız K.Kazımzadə, İ.Aхundov və başqaları ilə birlikdə 1940-1941-ci illərdə dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin yubilеyinə həsr еdilmiş bеş хalça hazır- lamışdır. 1947-ci ildə Lətif Kərimovun eskizi ilə “Moskvanın 800 illiyinə” xal- çası toxunmuşdur. 1950-ci ildə böyük еlmi əhəmiyyəti olan
“Azərbaycan хalçalarında ornamеnt” kitabına görə Lətif Kərimova Sankt-Peterburq şəhərində sənətşünaslıq namizədi alimlik dərəcəsi vеrilmişdir. 1967-ci ildə Bakıda Lətif Kərimovun təşəbbüsü ilə yaradılmış dövlət xalça və xalq tətbiqi sənəti muzeyinə onun adı verilmişdir. 1949-cu ildə Stalin mükafatı laurеatı adına layiq görülmüş, “Хalqlar Dostlu- ğu” ordеni ilə təltif olunmuşdur. Azərbaycan xalça sənətinin yorul- maz təbliğatçısı, rəssam Lətif Kərimov 1991-ci il sentyabr ayının 9-da, Bakıda vəfat etmişdir. Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|